Paragrafen

Bij de lokale heffingen wordt onderscheid gemaakt tussen heffingen waarvan de besteding gebonden is (zoals de rioolheffing en de afvalstoffenheffing) en de gemeentelijke heffingen waarvan de besteding niet van te voren is bestemd (zoals de onroerende zaakbelasting en de hondenbelasting).

Naast een overzicht met vergelijkende cijfers van de gemeentelijke woonlasten over 2016 wordt in deze paragraaf ingegaan op een aantal ontwikkelingen in het afgelopen jaar.

De gemeente Lansingerland kent de volgende belastingen en rechten:

1. Onroerende zaakbelasting (OZB);
2. Afvalstoffenheffing;
3. Rioolheffing;
4. Lijkbezorgingsrechten;
5. Leges burgerzaken;
6. Leges bouw;
7. Hondenbelasting;
8. Marktgelden;
9. Precariobelasting.

De onderstaande tabel geeft de gerealiseerde opbrengsten van de lokale heffingen in 2018 weer.

Er zijn twee soorten OZB: de eigenarenbelasting en de gebruikersbelasting. Voor woningen bestaat er alleen een eigenarenbelasting. Voor niet-woningen (onder andere bedrijfspanden, maatschappelijke voorzieningen zoals scholen en zwembaden, maar ook bouwgronden) bestaat er zowel een eigenaren- als een gebruikersbelasting. Jaarlijks bepaalt de gemeente de waarde van de onroerende zaak, de zogeheten WOZ-waarde.

Lansingerland kent een tariefdifferentiatie voor woningen en niet-woningen. Een dergelijke tariefs-differentiatie tussen woningen en niet-woningen wordt in vrijwel heel het land toegepast.

Tarieven

Het OZB-tarief wordt berekend naar een percentage van de WOZ-waarde. Het verloop van de OZB-tarieven over de afgelopen jaren ziet er als volgt uit:

Op grond van de uitgangspunten in kadernota 2018, zijn de geraamde OZB-opbrengsten in 2018 met 3% verlaagd. De tarieven zijn hierbij gecorrigeerd voor de verwachte waardeontwikkeling; +3,5% voor woningen en 0,0% voor niet-woningen. Bij de Niet-woningen is aantal bezwaarschriften met meer dan 50% gedaald t.o.v. 2017.

Uitvoering

SVHW te Klaaswaal voert per 1 januari 2013 de Wet WOZ en de heffing en inning van gemeentelijke belastingen uit voor onze gemeente.

Waarderingskamer

De Waarderingskamer (WAKA) heeft de uitvoering van de WOZ voor 2018 binnen het voorzieningengebied van SVHW beoordeeld als “goed”. Dit algemeen oordeel is van toepassing op een gemeente die WOZ-taxaties van voldoende kwaliteit levert en op de belangrijkste onderdelen van het WOZ-werkproces voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen. Zie hiervoor de website van de Waarderingskamer: https://www.waarderingskamer.nl/nc/alle-beoordelingen/gemeentepagina/lansingerland/

Bezwaarschriften

Het aantal ingediende bezwaarschriften is gedaald opzichte van 2017. Wel blijft het aantal ingediende bezwaren door No-cure-no-pay bureaus bij woningen stijgen, 137 t.o.v. 52 in 2017. Van de 11 zaken nog in behandeling zijn 9 pas in het laatste deel van 2018 binnengekomen.

Voor de hondenbelasting bestaat een tarief voor de eerste hond, een tarief voor de tweede en volgende hond en voor een geregistreerde kennel. Het verloop van de tarieven hondenbelasting over de afgelopen jaren ziet er als volgt uit:

De gemeente Lansingerland kent voor de afvalstoffenheffing een tarief voor éénpersoonshuishoudens en een tarief voor meerpersoonshuishoudens.

In 2018 is op basis van de verwachte kosten en opbrengsten, in relatie tot de hoogte van de egalisatiereserve afvalstoffenheffing, een eenmalige korting in de tarieven opgenomen. Deze tegemoetkoming, ter hoogte van in totaal € 1,5 miljoen, is gedekt uit de egalisatiereserve. Naast deze korting is er een structurele daling van bijna 8% opgenomen. Het verloop van de tarieven over de afgelopen jaren is als volgt:

In 2018 besloot de gemeenteraad de egalisatiereserve afval op te heffen. De hoogte van de reserve bij de zomerrapportage is bevroren. Dit komt als eenmalige verlaging van de afvalstoffenheffing 2019 terug naar de inwoners. De resultaten op het product afval van na dit besluit, verrekenen we met de algemene reserve. Het voordeel van €170.000 valt daarmee vrij voor de algemene reserve. Dit voordeel wordt deels verklaard door minder aanvragen voor kwijtschelding van de afvalstoffenheffing. In totaal bedroeg de kwijtschelding € 125.000, dat is € 65.000 lager dan begroot.

Eind 2015 is het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) voor de planperiode 2015-2020 voor Lansingerland vastgesteld. Het uitgangspunt bij de rioolheffing is, op grond van het vastgestelde GRP, dat de kosten voor de rioleringsvoorzieningen voor 100% worden gedekt uit de rioolheffing. Als heffingsgrondslag wordt een vast bedrag per 500 m³ waterverbruik aangehouden, met een maximum van 10.000 m³. In het GRP 2015-2020 is ervan uitgegaan dat:

• De rioolheffing per (equivalente) heffingseenheid een vastgestelde 1,7% indexatie, naast de eventuele index voor inflatie kent;
• De rioolheffing maximaal kostendekkend mag zijn: de geraamde opbrengsten (in de beschouwde periode) mogen de geraamde lasten niet overstijgen (Gemeentewet artikel 229b);
• Reserveren voor toekomstige vervangingsinvesteringen - door dotaties aan de (spaar)voorziening – is toegestaan;
• Reserveren enkel voor uitbreiding van het voorzieningenniveau niet is toegestaan;
• De opbrengsten van de rioolheffing niet voor andere doeleinden dan voor het gemeentelijk rioolstelsel (inclusief grond- en hemelwatervoorzieningen) mogen worden aangewend ofwel een relatie hebben met de verbrede watertaken.

Het GRP wordt periodiek geëvalueerd om te bewaken dat de kostendekkendheid van de rioolheffing gehandhaafd blijft.

In 2018 hebben we een inhaalslag gemaakt als het gaat om onderzoek, planvorming en beheer. Door de achterstanden voegden we de afgelopen jaren meer toe aan de voorziening dan begroot. In 2018 liepen we die achterstanden in en is de storting in de voorziening lager dan geraamd.

De opbrengsten van de gemeentelijke leges burgerzaken in 2017 en 2018 staan in onderstaand overzicht nader gespecificeerd.

De baten uit de leges burgerzaken bleken voor meerdere leges hoger dan geprognotiseerd ondanks de verhoging van de budgetten in 2018. Ten opzichte van 2017 is de verwachte daling in reisdocumenten zichtbaar.

De bouwlegesinkomsten bedragen veel meer dan begroot ondanks de bijstelling in de zomerrapportage. De begrotingsaanpassing was gebaseerd op opgegeven bouwkosten. De vastgestelde bouwkosten bleken hoger, waardoor ook de leges hoger uitvallen en er was aan het einde van het jaar een zeer grote bouw aanvraag. Een derde verklaring is een hoger aantal aanvragen van bedrijfspanden (sub-top/middensegment) en losse woningen

De leges voor bouwaanvragen zijn per 1 januari 2018 aangepast aan de geraamde kostentoerekening (uurtarief afdeling x tijdsbesteding van het betreffende product).

De gemeente Lansingerland heeft het gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen vastgelegd in een beheerverordening. De vigerende beheerverordening van de gemeente Lansingerland dateert uit 2009.

De lijkbezorgingsrechten zijn per 1 januari 2018 niet aangepast. Zie tabel 3.1.1 voor de begrote en gerealiseerde bedragen in 2017 en 2018.

De marktrechten zijn per 1 januari 2018 niet aangepast. Zie tabel 3.1.1 voor de begrote en gerealiseerde bedragen in 2017 en 2018.

De tarieven voor standplaatsen zijn per 1 januari 2018 niet aangepast. Zie tabel 3.1.1 voor de begrote en gerealiseerde bedragen in 2017 en 2018.

De ontwikkelingen met betrekking tot de aangevraagde kwijtscheldingen geeft het volgende beeld:

Het totaal aantal aanvragen tot kwijtschelding is in 2018 gedaald ten opzichte van 2017. In lijn hiermee is het aantal toekenningen ook gedaald. De daling t.o.v. 2017 bij de afvalstoffenheffing wordt verklaard door de eenmalig korting die in 2018 is gegeven op het tarief.

De uitgaven aan kwijtscheldingen van de gemeentelijke belastingen en rechten geeft het volgende overzicht:

Het COELO (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) publiceert ieder jaar de zogeheten “Atlas van de lokale lasten”. Onderdeel van deze atlas is een tarievenoverzicht. Het overzicht 2018 is hieronder opgenomen, aangevuld met de gegevens van Lansingerland:

De bovenstaande tabel laat zien dat de door gemeente Lansingerland gehanteerde tarieven boven het landelijk gemiddelde zitten. In 2017 was de afwijking 121% ten opzichte van het gemiddelde.

In de Atlas van de lokale lasten wordt inzicht gegeven in de gemeentelijke woonlasten. Daarbij wordt het gemiddelde bedrag berekend dat een meerpersoonshuishouden op basis van de gemiddelde WOZ waarde van een eigen woning in de betreffende gemeente betaalt aan OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing. In de ons omringende gemeenten hebben de gemiddelde woonlasten voor meerpersoonshuishoudens zich als volgt ontwikkeld.

De woonlasten 2017 bedragen landelijk gemiddeld € 721 (2017: € 723). Ten opzichte van onze buurgemeenten laat Lansingerland de grootste daling zien (9,59%). Lansingerland is gemiddeld duur ten opzichte van de ons omringende gemeenten.

De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft aan in hoeverre de gemeente Lansingerland in staat is om haar financiële risico’s op te vangen en welke methode gebruikt wordt voor het bepalen van het risicoprofiel. Daarnaast beschrijft de paragraaf op hoofdlijnen op welke wijze ‘risicobeheersing’ onderdeel is van de bedrijfsvoering van de gemeente.

Op basis van het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) bevat deze paragraaf  een aantal verplichte financiële kengetallen en een toelichting bij deze kengetallen. Dit om de leden van provinciale staten en de gemeenteraad makkelijker inzicht te geven in de financiële positie van hun provincie of gemeente. Aanvullend op de verplichte kengetallen bevat deze paragraaf ook een duiding van de kengetallen op basis van de signaleringswaarden die door de Provincie Zuid-Holland zijn geformuleerd in het kader van haar financiële toezicht functie.

De nota risicobeleid en weerstandsvermogen (2015) beschrijft op welke wijze Lansingerland haar risico’s in beeld brengt, beheerst en hier verantwoording over af legt.

Op basis van de huidige inzichten loopt Lansingerland haar grootste financiële risico’s bij de grondexploitaties. Het risico op de grondexploitaties houdt verband met de hoge boekwaarde van reeds gedane investeringen in grond en de marktomstandigheden. Het risico is dat grond niet, later of voor een lagere prijs wordt verkocht dan nu voorzien. Om dit risico te ‘beheersen’ moeten we vooral inspelen op de marktontwikkelingen en het onderscheidende vermogen van de gemeente als toekomstige woongemeente of vestigingsplaats voor een bedrijf. Dit is daarom ook een speerpunt van het college. Om de boekwaarde op de huidige grondexploitaties niet (verder) op te laten lopen is de gemeente terughoudend met het doen van nieuwe uitgaven. Uitgaven doen we pas als deze noodzakelijk zijn om ‘inkomsten’ genereren. Waar mogelijk benutten we daarbij schaalvoordelen om werkzaamheden te clusteren. In 2018 is de boekwaarde van de meeste projecten afgenomen. Dit betekent dat de inkomsten uit grondverkopen hoger zijn geweest dan de uitgaven. Voor een verdere toelichting op de risico’s van de grondexploitaties wordt verwezen naar Paragraaf 3.7 Grondbeleid.

Op basis van het risicoprofiel van de gemeente Lansingerland kan worden bepaald hoeveel middelen nodig zijn om alle risico’s te kunnen opvangen. Daarbij maken we onderscheid tussen ‘incidentele risico’s’ en het risico op structurele tegenvallers. Incidentele risico’s dienen te worden afgedekt door het beschikbare weerstandsvermogen en voor het opvangen van structurele risico’s zal voldoende ‘flexibiliteit’ in de begroting aanwezig moeten zijn. Dit laatste maken we inzichtelijk door in de paragraaf weerstandsvermogen een aantal scenario’s te schetsen die zich voor kunnen doen en daarbij aan te geven wat de financiële impact is op de saldi van de meerjarenbegroting.

De benodigde weerstandscapaciteit wordt berekend op basis van een risicosimulatie. Uitgangspunt hierbij is een statistische benadering die ervan uitgaat dat nooit alle risico’s zich tegelijk én in hun maximale omvang zullen voordoen. Indien dat wel het geval is, zou op basis van de in beeld gebrachte risico’s, hiermee een bedrag gemoeid zijn van € 102,7 miljoen (feitelijk het absoluut maximum aan financieel gevolg van de in beeld gebrachte risico’s).

Dit is als volgt te verdelen over de algemene dienst en de grondexploitaties:

                                        Algemene dienst       €   13,2 miljoen

                                        Grondexploitaties      €   89,5 miljoen

Top 10 risico’s gemeente Lansingerland

De top 10 aan risico’s zijn op basis van hun aandeel in het totaal benodigde weerstandsvermogen:

Uit het voorgaande tabel blijkt dat onze grootste risico’s betrekking hebben op de grondexploitaties, waarvan Oudeland en Wilderszijde de grootste invloed hebben. De genoemde bedragen zijn de mogelijke verdere verliezen op de grondexploitaties als de ontwikkelingen niet lopen zoals we nu inschatten op basis van de huidige marktomstandigheden. Naast bovenstaande incidentele effecten zijn er, als het risico zich voordoet, ook structurele effecten omdat schulden niet of minder snel kunnen worden afgelost. Op basis van de huidige rekenrente grondexploitaties van 1,7% betekent elke € 10 miljoen verdere verlies name op de grondexploitatie een toename van de structurele rentelast op de begroting van € 0,17 miljoen. Voor wat betreft het risico op het moeten afboeken van Wilderszijde merken wij op dat de signalen in de markt steeds positiever zijn. Ontwikkelaars benaderen de gemeente actief met het verzoek ontwikkelingen te mogen starten in het gebied. Daarnaast stelde de Raad in 2017 de ontwikkelvisie vast voor Wilderszijde. De komende periode werken we de ontwikkelvisie uit in ruimtelijke en financiële kaders voor Wilderszijde.

Ten opzichte van de begroting 2019 zijn een aantal risico’s uit de top 10 gemuteerd. Het risico op verminderde vraag naar grond op bedrijventerreinen schat het college lager in dan bij de begroting 2019. Dit komt o.a. doordat in 2018 een aantal grote grondverkopen plaatsvonden en daarmee is het risico gedaald.

In de begroting 2019 stond nog een risico op planschade. In de jaarrekening 2018 is hiervoor een voorziening getroffen en is het risico dus opgetreden (en daarmee geen risico meer maar een feit).

Het benodigde risicobedrag voor een eventueel tekort op Bleizo is ten opzichte van de jaarstukken 2018 en de begroting 2019 verlaagd. Een eventueel tekort bij Bleizo komt voor de eerste € 9,5 miljoen ten laste van de gemeente Zoetermeer. Hiermee rekening houdend houden we op basis van de grondexploitatie Bleizo 2019 rekening met een risico van € 0,2 miljoen voor Lansingerland. Het risico valt daarmee buiten de top 10. Doordat dit risico uit de top 10 valt schuift het risico t.a.v. de versnelling GREX Groenzoom de top 10 in.        

Risico’s verbonden partijen

De gemeente Lansingerland neemt deel in diverse gemeenschappelijke regelingen en verbonden partijen. In de paragraaf verbonden partijen van deze begroting is een overzicht hiervan opgenomen en is per partij ook inzicht gegeven in de risico’s bij de verbonden partij.

De risico’s van Bleizo en het effect hiervan op het benodigde weerstandsvermogen van de gemeente zijn in de vorige paragraaf toegelicht. Uit de grondexploitatie jaarrekening 2018 van de gemeenschappelijke regeling Hoefweg blijkt dat de risico’s die Hoefweg loopt nog opgevangen kunnen worden binnen de eigen grondexploitatie (de grondexploitatie bevat zelf nog voldoende weerstandscapaciteit). De gemeente zelf hoeft op basis van de huidige inzichten geen weerstandscapaciteit voor Hoefweg aan te houden.

Het project Bleizo betreft de ontwikkeling van een hoogwaardige openbaar vervoersknoop en de gebiedsontwikkeling rondom de knoop. Op 17 mei 2019 heeft staatssecretaris Stientje Van Veldhoven (ministerie van Infrastructuur en Waterstaat) het station Lansingerland-Zoetermeer op feestelijke wijze geopend. De trein, Randstadrail, bus, auto en fiets zijn hier met elkaar verbonden. Voor de gebiedsontwikkeling is het gebied in 2 delen opgedeeld. Voor Bleizo-Oost, het deel ten oosten van de HSL, is inmiddels het bestemminsplan definitief vastgesteld. De economische groei en vraag naar logistieke kavels in de Corridor A12 maakt dat er ruimte is voor logistieke bedrijventerreinen. Partijen in de Corridor A12 hebben hierover met elkaar afspraken gemaakt. Dit betekende voor Bleizo-Oost dat het bestemmingsplan vastgesteld kon worden. Voor Bleizo-West wordt onderzoek gedaan naar alternatief ontwikkelprogramma. Hiervoor is een eerste stedenbouwkundige verkenning uitgevoerd. Alvorens te kunnen besluiten over het ontwikkelprogramma voor Bleizo-West brengen we eerst alle contexten die behoren bij deze afweging in beeld. Dit is nodig om de gemeenteraden van Lansingerland en Zoetermeer weloverwogen en goed geïnformeerd een besluit te kunnen nemen. De vaststelling van het bestemmingsplan voor Bleizo-West is opgeschort totdat er meer duidelijkheid is over het onderzoek.

De beschikbare weerstandscapaciteit zijn de middelen die de gemeente heeft of ter beschikking kan krijgen om de financiële gevolgen van risico’s op te vangen. Het uitgangspunt daarbij is dat structurele risico’s opgevangen moeten worden door structurele ‘weerstandscapaciteit’ en incidentele risico’s opgevangen worden door incidentele ‘weerstandscapaciteit’. Dit onderscheid is ook van belang met het oog op het ‘structureel evenwicht’ in de begroting en de toets van de Provincie hierop.

 Incidentele weerstandscapaciteit

De gemeente Lansingerland rekent alleen de algemene reserve tot de incidentele weerstandscapaciteit. De overige reserves rekenen wij niet tot de beschikbare weerstandscapaciteit. Dit zijn de bestemmingsreserves en de stille reserves. Bestemmingsreserves worden niet meegenomen omdat hier al een bestemming aan is toegekend. Stille reserves (ontstaan wanneer de boekwaarde van de activa lager is dan de verkoopwaarde) worden niet meegenomen omdat deze pas geïncasseerd kunnen worden als de activa verkocht wordt. Echter, als er expliciete besluiten worden genomen om stille reserves te gelden te maken, dan worden deze toegevoegd aan de weerstandscapaciteit.

Structurele weerstandscapaciteit

De structurele weerstandscapaciteit betreft de flexibiliteit die er in de begroting is. Dit betreft de mate waarin lasten verder zijn terug te brengen (door bezuinigingen), inkomsten te verhogen en de inzet van de post onvoorzien.

Zodoende bestaat structurele weerstandscapaciteit uit:

• Onbenutte belastingcapaciteit;
• Post onvoorzien;
• Bezuinigingspotentieel lastenniveau tot wettelijke taken.

De onbenutte belastingcapaciteit is in theorie niet gemaximeerd. Er zijn geen maximum tarieven voor de ozb. Wel zijn er landelijk afspraken over de maximale jaarlijkse stijging van de ozb (macro-norm) en geldt voor het doen van een aanvraag tot artikel 12 dat de ozb boven de drempelpercentages ligt (gebaseerd op 120% van het landelijk gemiddelde ozb-percentage).

De post onvoorzien bedraagt in de begroting op dit moment € 100.000. Op grond van de financiële verordening 2017 bepaalt het college jaarlijks opnieuw de omvang van de post onvoorzien en motiveert de omvang in de begroting. De post onvoorzien  in de begroting 2018 is niet aangewend.

Ten behoeve van de kadernota 2015 is het bezuinigingspotentieel in beeld gebracht indien de gemeente alleen de wettelijke taken zou uitvoeren en op taken met een inspanningsverplichting het minimale zou doen. In dat geval zou de gemeente nog enkele miljoen kunnen bezuinigen. Dit zou dan wel gepaard gaan met veel maatschappelijke onrust en de bezuinigingen zijn veelal niet direct in het eerstvolgende begrotingsjaar in te voeren. De flexibiliteit op dit punt is dus beperkt.

Risicobuffer in grondexploitaties en projecten

In de grondexploitaties en kredieten is meestal ook een post ‘onvoorzien’ opgenomen. Binnen de grondexploitaties en projecten zelf is dus ook enige mate van weerstandscapaciteit aanwezig. Bij het bepalen van het weerstandsvermogen op gemeenteniveau houden we geen rekening met deze posten ‘onvoorzien’.

De grootte van risico’s zijn na identificatie ingeschat middels het benoemen van een kans en een gevolg  (kwantificering). Op basis van de ingevoerde risico’s is de risicosimulatie uitgevoerd. Op basis van deze simulatie kan (met een zekerheidspercentage van 90%) gesteld worden dat alle risico’s kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 39,3 miljoen.

De benodigde weerstandscapaciteit is als volgt te verdelen:

                                        Algemene dienst       €    3,2  miljoen

                                        Grondexploitaties      €  36,1  miljoen (incl. Bleizo)

De Rekenkamer Lansingerland gaat als ‘benchmark’ voor de risico’s op grondexploitaties uit van een benodigde weerstandscapaciteit van 10% van de boekwaarde van de grondexploitaties in exploitatie en 10% van de nog te realiseren opbrengsten. Op basis van de jaarrekening 2018 en de onderliggende grondexploitaties is dan € 51,3 miljoen nodig voor de gemeentelijke grondexploitaties. Voor Hoefweg is dit € 4,5 miljoen en voor Bleizo € 9 miljoen. Totaal dus circa€ 64,8 miljoen. Deze berekeningswijze van de Rekenkamer is sterk genormeerd en houdt geen rekening met de specifieke omstandigheden. Enige afwijking tussen deze berekening en de eigen berekening is dus logisch. De eigen berekening van circa
€ 36 miljoen is circa € 14 miljoen lager dan de € 50 miljoen op basis van de methode Rekenkamer. De afwijking zit voor € 4,5 miljoen in het feit dat op basis van ons eigen risicobeleid we geen weerstandsvermogen hoeven aan te houden voor Hoefweg (de risico’s van Hoefweg zijn nog op te vangen binnen het verwachte positieve resultaat van Hoefweg) en voor circa € 8,8 miljoen in Bleizo. Op basis van de risico-analyse van Bleizo (aangepast naar grondslagen Lansingerland) is € 0,2 miljoen nodig. Op basis van de Rekenkamer is dit € 9 miljoen. Verschil zitten deze beide inschattingen zit vooral in het feit dat in de risico analyse van Bleizo de omvang van het risico op dalende grondprijzen lager is dan de methode waar de Rekenkamer mee rekent. Reden is dat vanaf de actualisatie 2014 van Bleizo reeds met een neerwaartse bijstelling van de grondprijzen rekening is gehouden. Het risico bedrag voor daling van de grondprijzen is daarmee ook lager. Daarnaast staat de gemeente Zoetermeer voor € 9,5 miljoen garant voor een tekort op de exploitatie Bleizo. De systematiek van de Rekenkamer houdt daar geen rekening mee. Voor de gemeentelijke grondexploitaties (inclusief Wilderszijde nog in exploitatie te nemen deel) is op basis van de methode Rekenkamer € 51,3 miljoen nodig. In de benodigde weerstandscapaciteit is dit
€ 36 miljoen. Het verschil zit vooral in het project Oudeland, Wilderszijde in exploitatie en Westpolder. In de projecten Oudeland en Wilderszijde in exploitatie is in de grondexploitatie zelf al rekening gehouden met een risicoreserve voor grondprijzen/vertraging. Afdekking via het weerstandsvermogen is dan niet nodig. Op basis hiervan is er geen reden het risicoprofiel van de gemeente bij te stellen voor de bepaling van het weerstandsvermogen. Voor Westpolder geldt dat hier een samenwerkingsovereenkomst is gesloten met een ontwikkelaar inclusief momenten en afgesproken financiële resultaten van de grondexploitatie. Op basis hiervan is er ook geen reden het risicoprofiel van de gemeente bij te stellen.

De beschikbare weerstandscapaciteit van Gemeente Lansingerland bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken.

Ultimo 2018 ziet het weerstandsvermogen er als volgt uit:

In de begroting 2019 is de meest recente prognose van de ontwikkeling van het weerstandsvermogen opgenomen. Door het hogere saldo van de jaarrekening 2018 dan waarmee in de begroting 2019 rekening kon worden gehouden is de verwachting dat deze prognose positiever wordt. Het eerstvolgende moment voor actualisatie van de prognose van het weerstandsvermogen is de Kaderbrief 2020. In de begroting 2020 zullen we, net als bij de begroting 2018, ook weer een aantal scenario’s zichtbaar maken met daarbij de invloed op de ontwikkeling van het weerstandsvermogen.

Met ingang van 2016 is de gemeente voor haar ondernemersactiviteiten belastingplichtig voor de Vennootschapsbelasting (Vpb). Op basis van een analyse van o.a. PWC gaan we er vooralsnog vanuit dat Lansingerland voor het grondbedrijf (nog) niet door de ondernemingspoort gaat en daardoor geen Vpb hoeft te gaan betalen. Mocht dit wel het geval zijn, dan wordt de jaarlijkse belastinglast geschat op circa € 0,5 miljoen per jaar.

Naar aanleiding van het rapport van de commissie Depla over vernieuwing van de begroting en verantwoording van gemeenten is het BBV gewijzigd. Vanaf 2015 zijn gemeenten verplicht om een set van kengetallen op te nemen in de jaarstukken. Publicatie hiervan heeft voor het eerst in de begroting 2016 plaatsgevonden. Waar in de tabellen hieronder ‘begroting 2018’ staat wordt bedoelt de cijfers die begroot waren per 31 december 2018 ten tijde van het opstellen van de begroting 2018 (en waren opgenomen op blz. 105 en 106 van de begroting 2018).

Het betreft de volgende kengetallen:

• Netto schuldquote;
• Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen;
• Solvabiliteitsratio;
• Structurele exploitatieruimte;
• Belastingcapaciteit;
• Grondexploitatie.

De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.

De netto schuldquote is in 2018 fors gedaald ten opzichte van de jaarrekening 2017 en ook ten opzichte van de begroting 2018 is deze lager uitgekomen. Dit komt enerzijds omdat de netto-schuld zelf is gedaald (bijvoorbeeld door een aantal grote grondverkopen). Deze grondverkopen veroorzaken tevens dat de totale baten van de gemeente (administratief) zijn gestegen/veel hoger liggen dan in 2017 en de begroting 2018. door de wijze waarop de baten en lasten van de grondexploitaties worden verwerkt in het BBV (inclusief de mutatie van de boekwaarde die in de staat van baten en lasten wordt verantwoord).

Voor een toelichting zie onder netto schuldquote.

Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De minimumnorm voor de solvabiliteit ligt tussen de 25 en 40%.

Ten opzichte van de jaarrekening 2017 en de begroting 2018 is de solvabiliteit verder toegenomen. Dit komt door de verbeterde vooruitzichten voor de grondexploitaties (lagere verliesvoorziening en daardoor hogere algemene reserve), gerealiseerde winsten op de grondexploitaties door verkopen en het positieve saldo van het jaar 2018 en het aflossen van schulden.

Dit kengetal geeft het structurele en reële evenwicht van de begroting weer. Thans wordt er onderscheid gemaakt tussen de structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaar voordoen. Voorbeelden van structurele baten zijn de algemene uitkering en eigen belastinginkomsten. Bij structurele lasten zijn dat bijvoorbeeld de personeelslasten, kapitaallasten en bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen.

Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn.

Uit interne controle is gebleken dat de structurele exploitatieruimte in de jaarrekening 2017 onjuist was berekend. Voor de volledigheid en vergelijkbaarheid presenteren wij hieronder de juiste tabel:

De belastingcapaciteit van de gemeente geeft de belastingdruk voor een gezin bij een gemiddelde WOZ-waarde ten opzichte van het landelijk gemiddelde (t-1) weer. Een percentage > 100% geeft weer dat de belastingdruk van de gemeente hoger is dan het landelijk gemiddelde.

De woonlasten in Lansingerland liggen nog boven het landelijk gemiddelde maar zijn in 2018 verder gedaald. Zowel de OZB als de afvalstoffenheffing.

Dit kengetal geeft een indicatie van risico's van de boekwaarde van de bouwgronden op de totale baten van de gemeente. De boekwaarde van de bouwgronden moeten terugverdiend worden via de totale baten.  Het betreft de verhouding tussen de boekwaarde van de bouwgronden en de totale baten. > 100% betekent dat de boekwaarde hoger is dan de totale baten in enig jaar. Dit betekent een verhoogd risico voor de gemeente.

De daling van de boekwaarde van de gronden in exploitatie komt o.a. door de verkoop van gronden. Het risicodragende vermogen in de grondexploitaties neemt hierdoor (snel) af.

Uit de kengetallen blijkt dat de financiële positie van de gemeente sterk is verbeterd in 2018. Vooral de vermogenspositie is verbeterd. Zo steeg de solvabiliteit, daalden de schulden en verbeterde de schuldquote. Deze laatste ligt nu voor het eerst sinds jaren in de categorie ‘neutraal’ en daalt richting het niveau dat in het coalitieakkoord als ‘streefwaarde’ is aangegeven (110%).

Een groot deel van het gemeentelijk vermogen is geïnvesteerd in kapitaalgoederen. Deze kapitaalgoederen zijn van groot belang voor het functioneren van onze gemeente, onder andere op het gebied van leefbaarheid, veiligheid, verkeer, vervoer en recreatie.

In onderstaande tabel geven we de kerncijfers weer van de belangrijkste kapitaalgoederen conform het Besluit begroting en verantwoording provincies en gemeenten (BBV).

Het beheer en onderhoud van kapitaalgoederen is gebaseerd op door de raad vastgestelde beheerplannen. In de beheerplannen is opgenomen op welke wijze het onderhoud, zowel regulier als periodiek, plaatsvindt. Voor alle beheerplannen geldt dat het vastgestelde onderhoudskwaliteitsniveau minimaal C is of een equivalent hiervan. Met de vaststelling van de kadernota 2018 is besloten om voor de onderdelen onkruidbestrijding, zwerfvuil, vegen en maaien voor de woonkernen beeldkwaliteit B te hanteren.

Het IBP vormt het kader voor nagenoeg alle beheerproducten omdat we het beheer en onderhoud zo integraal mogelijk aanpakken.

De vooraf gestelde doelen voor 2018 zijn bereikt. Om dit te kunnen realiseren, verrichtten we cyclisch dagelijks onderhoud, voerden we inspecties uit en vervingen we groen waar dat noodzakelijk was. Daarbij hanteerden we een duurzame aanpak. Voorbeelden daarvan zijn de toepassing van social return, het afschaffen van chemische bestrijdingsmiddelen en de toepassing van ecologisch maaibeheer.

Binnen de gemeente zijn er de afgelopen jaren meerdere zelfbeheer-initiatieven ontstaan waarbij bewoners een stuk gemeentelijk groen geadopteerd hebben. Zelfbeheer geeft bewoners de gelegenheid om de onderhoudskwaliteit van het groen te verhogen. Het versterkt de betrokkenheid van bewoners. In 2018 stimuleerden we deze betrokkenheid bij zowel het onderhoud als de inrichting van openbaar groen. Een voorbeeld hiervan is de “Permacultuurmoestuin” in Berkel en Rodenrijs.

De doelen voor 2018 zijn bereikt en alle werkzaamheden zijn conform het onderhoudsplan uitgevoerd.

In 2018 is het vervangen van de brug Bergweg-noord uitgevoerd. In 2018 waren er geen ontwikkelingen die leidden tot een veranderd lange termijn perspectief.

De beperkte kwalitatieve onderhoudsachterstand waar in 2017 nog sprake van was, is in 2018 volledig weggewerkt. Ook zijn alle vooraf gestelde doelen bereikt.

In 2018 vond de tweejaarlijkse (kwaliteits)inspectie plaats. Met deze technische inspectie monitoren we de staat van onderhoud en de kwaliteit van wegen op planmatige wijze. Slechts 7% van de wegen scoort ‘slecht’ (9% is acceptabel) en 76% van de wegen scoort ‘goed’ (71% is streven).

In 2018 bereidden we de volgende projecten voor:

• Dorp Noord-Oost in Bergschenhoek
• Bomenbuurt
• Bloemenbuurt
• Vogelbuurt

Uitgevoerde projecten:

• Noordersingel in Berkel en Rodenrijs
• Pastoor Verburghweg in Berkel en Rodenrijs
• Julianastraat en Dorpsstraat in Bergschenhoek (50%)

Het Gemeentelijk Rioleringsplan 2015-2020 is het kader voor beheer- en onderhoudsactiviteiten voor het kapitaalgoed Riolering. Dit plan geeft duidelijkheid over wat we doen om de waarde in stand te houden van leidingen, kolken en gemalen in de openbare ruimte.

De ontstane achterstand van de afgelopen jaren, vooral bij onderzoek en planvorming, haalden we in 2018 fors in. Door de achterstanden voegden we de afgelopen jaren meer toe aan de voorziening dan begroot. In 2018 liepen we die achterstanden in en is de storting in de voorziening lager dan geraamd. Daarnaast namen we stappen in het kader van wetgeving rond klimaatadaptatie. Bij de investeringen is 87% van de beschikbare budgetten uitgegeven. In 2018 bereidden we een aantal projecten, zoals de Hoeksekade en Dorpsstraat Oost, voor.

De gemeente is eind 2018 eigenaar van 63 gebouwen. Na het opstellen van de begroting 2018 sloopten of verkochten we meerdere panden. Deze panden zijn niet noodzakelijk voor de uitoefening van onze gemeentelijke taak. We droegen de voormalige bibliotheek in Bergschenhoek aan de Notaris Kruytstraat over aan 3B-wonen. We continueerden gesprekken over de verkoop van het Polderhuis, Laan van Koot en de Snip.

Van de onderwijsgebouwen zijn 19 stuks overgedragen aan schoolbesturen. Over de 4 schoolgebouwen waar de gemeente nog wel economisch eigenaar van is, zijn we in overleg met de schoolbesturen. Zie de toelichting hierop binnen beleidsveld onderwijs in deze jaarstukken.

Het beheer en de exploitatie van een groot aantal gebouwen is door de gemeente bij een externe partij belegd. Er is geen sprake van een onderhoudsachterstand op het gemeentelijk vastgoed. De strategische panden onderhouden we bewust op een minimaal niveau.

In het collegeprogramma 2018-2022 zetten we in op het versneld verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed. In 2018 troffen we hier de voorbereidingen op. Voor het maatschappelijk vastgoed brengt de gemeente maatschappelijke huurtarieven in rekening. Deze tarieven zijn wat lager dan de marktconforme tarieven.

Het doel van deze paragraaf is om u te informeren over het treasurybeleid (3.4.2) en de beheersing van financiële risico’s (3.4.2). Treasury is het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s.

Primair richt het treasurybeleid zich op het waarborgen van financiële continuïteit door het resultaat en vermogen te beschermen tegen financiële risico’s. Deze risico’s komen voort uit zowel de financieringsbehoefte, als uit de mutaties van de bestaande portefeuilles zoals (vervroegde) aflossingen, herfinanciering en renteaanpassing.

De gemeente onderscheidt een drietal doelstellingen van de treasuryfunctie:

1. Het verzekeren van duurzame toegang tot financiële markten tegen acceptabele condities;
2. Het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente-)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s, zoals renterisico’s, koersrisico’s, kredietrisico’s, liquiditeitsrisico’s en valutarisico’s;
3. Het streven, binnen de kaders van wet- en regelgeving en binnen de bepalingen van het Treasurystatuut, naar een optimale financieringsstructuur en beheersing van de daarmee gemoeide kosten.

Deze doelstellingen leiden tot het zo nauwkeurig mogelijk op elkaar afstemmen van opgenomen en benodigde gelden, waarbij we de financieringslasten zoveel mogelijk beperken in relatie tot het risico dat wij lopen.

De risico’s ten aanzien van treasury vallen in de volgende soorten uiteen:

•          Renterisico’s op vlottende en vaste schuld (opgenomen geld);

•          Liquiditeitsrisico’s;

•          Kredietrisico.

Om een grens te stellen aan korte termijn financiering (rentetypische looptijd tot één jaar) is in de Wet fido de kasgeldlimiet opgenomen. Het doel van de kasgeldlimiet is het voorkomen dat fluctuaties in korte rente (schulden < 1 jaar) direct een grote impact hebben op de rentelasten in het exploitatiejaar. Juist voor korte financiering geldt dat het renterisico aanzienlijk kan zijn. De behoefte aan vreemd vermogen mag daarom slechts voor een gelimiteerd deel met korte leningen worden ingevuld. De kasgeldlimiet voor gemeenten bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal. Deze wordt gedefinieerd als alle lasten op de begroting vóór verdeling van de reserves. Het begrotingstotaal voor het jaar 2018 is € 143.3 miljoen, hetgeen een kasgeldlimiet oplevert van € 12,2 miljoen. Indien de gemiddelde liquiditeitspositie van drie achtereenvolgende kwartalen de kasgeldlimiet overschrijdt, dan dient de gemeente de drie kwartaalrapportages toe te zenden aan de toezichthouder (Provincie), met daarbij een plan om weer te voldoen aan de kasgeldlimiet (bijvoorbeeld overgaan tot financiering met lang geld).

In de loop van het jaar zijn verschillende kasgeldleningen aangetrokken die vaak ook gedurende het jaar weer afgelost worden. In het jaar 2018 is er geen overschrijding van het vastgestelde kasgeldlimiet geweest.

In het kader van de wet Fido wordt jaarlijks de renterisiconorm vastgesteld. Het doel van de renterisiconorm is spreiding in de leningenportefeuille, waardoor mogelijke renterisico’s worden beperkt. Hierin wordt dan specifiek gekeken naar de momenten waarop renteherziening of herfinanciering plaatsvindt. Door deze spreiding wordt voorkomen dat op een bepaald moment veel leningen op hetzelfde moment moeten worden afgelost. Is dan herfinanciering aan de orde, dan kan de dan geldende marktrente grote gevolgen hebben op de begrotingssaldi.

De renterisiconorm wordt bepaald op 20% van de op 1 januari bestaande omvang van het begrotingstotaal. Het begrotingstotaal voor het jaar 2018 is € 143,3 miljoen, hetgeen een renterisiconorm oplevert van € 28,7 miljoen. Dit betekent dat in 2018 maximaal € 28,7 miljoen nieuw kapitaal kan worden aangetrokken of leningen kunnen worden afgelost. Afgelopen jaar hebben we in totaal € 35,4 miljoen aan aflossingen betaald.

In voorgaande begrotingen en jaarrekeningen is al aangegeven dat Lansingerland de rente­risico­norm overschrijdt. Dit heeft te maken gehad met grondaankopen in het verleden en de voorfinanciering daarvan. De huidige leningenportefeuille kan namelijk niet zonder hoge kosten worden aangepast. Wanneer herfinanciering aan de orde is zal bij het afsluiten van nieuwe leningen de renterisiconorm in acht worden genomen. Dit doen we door in beginsel voor nieuwe leningen te kiezen voor lineaire leningen gecombineerd met een spreiding in looptijd.

Liquiditeitsrisico is het risico dat wij als gemeente over onvoldoende middelen beschikken om aan onze directe verplichtingen te voldoen. In onze liquiditeitsprognose wordt onze geldbehoefte gevolgd en tijdig afgedekt. Deze liquiditeitsprognose wordt regelmatig geactualiseerd. Daarnaast is het risico dat op enig moment geen geld beschikbaar zou zijn, volgens onze geldverstrekkers voor gemeenten, verwaarloosbaar.

De gemeente Lansingerland loopt zelf ook risico bij het verstrekken van gelden. Afhankelijk van het type instelling kan een zeker risico worden bepaald. De verstrekte leningen kunnen verdeeld worden in verstrekte leningen en garantstellingen.

De omslagrente wordt berekend door de aan de taakvelden toe te rekenen rente (in Euro’s) te delen door de boekwaarde per 1 januari van de vaste activa die integraal zijn gefinancierd. De omslagrente moet vervolgens op consistente en eenduidige wijze worden toegerekend aan de individuele activa. Het is niet toegestaan om per investering of taakveld te differentiëren in het toe te rekenen rentepercentage. Het bij de begroting (voor)gecalculeerde omslagrentepercentage mag binnen een marge van 0,5% worden afgerond. Wij hebben er bij de begroting 2018 voor gekozen om te rekenen met een renteomslagpercentage van 0,9% en niet te werken met een marge van 0,5%. Uit het oogpunt van voorzichtigheid kunnen we eventuele rentetegenvallers bij een herfinanciering hiermee opvangen. Indien de werkelijke rentelasten in Euro’s die over een jaar aan taakvelden hadden moeten worden doorbelast afwijken van de rentelasten in Euro’s die op basis van de voorgecalculeerde renteomslag aan de taakvelden zijn toegerekend, dan kan de gemeente besluiten tot correctie. Correctie wordt vanuit de BBV verplicht gesteld indien deze afwijking groter is dan 25%.

Renteresultaat

Het renteresultaat op het taakveld Treasury bedraagt € 14.000. Dit is het verschil tussen de rente die wij werkelijk aan taakvelden toerekenen (€ 2.054.000) en het saldo van de externe rentebaten en rentelasten (€ 2.040.000).

De gemeente voert activiteiten uit die meerjarig worden gefinancierd. Dit zijn de investeringen van de gemeente, zoals die blijken uit de staat van activa en de investeringen die zijn en worden gedaan in de grondexploitatie. Bij deze laatste worden eerst de kosten (zoals aankoop, bouw- en woonrijp maken) gemaakt, en later worden deze in beginsel terugverdiend door grondverkopen. Afhankelijk van de looptijd van een grondexploitatie liggen de gelden over een lange periode vast en is financiering nodig. Ter financiering worden leningen aangetrokken. Onderstaande tabel geeft een overzicht van alle uitstaande geldlening in 2018 met daarbij horende aflossingen en looptijd. Het verschil in looptijd heeft te maken met de datum van afsluiten en de financieringsbehoefte op dat moment.

Aan verenigingen, onderwijsinstellingen en zorginstellingen zijn garantstellingen en waarborgen afgegeven. Deze financieringen zijn door onze gemeente gewaarborgd in het kader van het maatschappelijk belang van door hen gedane investeringen. Daarnaast zijn achtervang-overeenkomsten afgesloten met de stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Deze borgstellingen hebben betrekking op het aantrekken van vaste langlopende leningen door woningstichtingen voor (her)financiering van al bestaande gewaarborgde geldleningen. WSW neemt de betaalverplichtingen voor een lening over wanneer de corporatie de rente en aflossing op een door WSW geborgde lening niet meer kan betalen. Alleen als WSW deze betaalverplichting niet uit de overige buffers in de zekerheidsstructuur kan voldoen, moeten Rijk en gemeenten bijspringen.

Ten slotte zijn er gemeentegaranties onder de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW). Deze stichting is in 1995 verzelfstandigd onder de naam Nationale Hypotheek Garantie (NHG). De stichting staat borg voor de verstrekking van bepaalde hypotheken aan particulieren. Sinds 1 januari 2011 is de achtervang van nieuwe hypotheken geheel naar het rijk geschoven, waardoor jaarlijks het totale bedrag aan gewaarborgde geldleningen afneemt met de door particulieren gedane aflossingen.

Het totaalsaldo betreft de volledige garantstelling en komt niet geheel voor rekening van de gemeente. Voor het Garantiefonds WSW en SWS en de particuliere hypotheken is het gemeentelijk aandeel beperkt tot 50%.

Onder het Garantiefonds WSW vallen leningen voor meerdere corporaties, waarvan veruit de meeste betrekking hebben op Woningbouwvereniging 3B (€ 177,5 miljoen). Ook hiervoor geldt dat de gemeente voor 50% van dit bedrag garant staat.

De gemeente Lansingerland verstrekt enkel garantstellingen wanneer er zekerheden (onderpand) door de garantieaanvrager overlegd kan worden. In aanloop naar de jaarrekening 2018 is contact geweest met alle instellingen voor een specifieke onderbouwing van de verschillende restantschulden. In de jaarrekening zijn deze cijfers conform verwerkt.

Met betrekking tot de Nationale Hypotheek Garantie wordt jaarlijks door de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen een liquiditeitsprognose opgesteld. Aan de hand hiervan krijgt de gemeente inzicht in mogelijke toekomstige aanspraak op de achtervangfunctie. Op basis van deze liquiditeitsprognose verwacht de Stichting WEW geen aanspraken op de achtervangfunctie.

De garantie inzake de hypotheken van personeel betreffen een tweetal hypotheekleningen afgesloten bij het Hypotheekfonds voor Overheidspersoneel (HvO), dochteronderneming van de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG). Sinds enkele jaren geleden worden geen nieuwe hypotheekgaranties voor overheidspersoneel meer afgegeven.

Per 31 december 2018 bedraagt het totaal van gewaarborgde geldleningen € 235,6 miljoen. Dit is als volgt opgebouwd:

Onderstaand overzicht geeft het kasstroomoverzicht weer volgens de directe methode:

De paragraaf bedrijfsvoering geeft volgens het BBV inzicht in de beleidsvoornemens op het gebied van de bedrijfsvoering. Deze paragraaf is omvangrijker dan voorgaande jaren vanwege het programma Organisatieontwikkeling en de hiermee samenhangende intensiveringen en investeringen die in deze begroting zijn opgenomen. Dit betreft het kwalitatief en kwantitatief versterken van de formatie en investeringen op het gebied van ICT.

Het jaar 2018 stond in het teken van de reorganisatie. Inmiddels zijn drie domeinen gevormd (Domein Dienstverlening en Bedrijfsvoering, Domein Samenleving en Domein Ruimte en Economie) en zijn daarbinnen vijftien teams ingericht. Door een vlotte werving en selectie van de vacatures op directieniveau en een plaatsingsprocedure voor de laag teammanagers zijn op 1 januari 2019 vier directiefuncties vervuld en hebben alle teams inmiddels een teammanager.

De begroting van 2018 kende extra formatie budget van € 800.000,- toe. Deze is in twee tranches (december 2017 en Q4 2018 ) definitief toebedeeld aan de domeinen.  Eind december 2017 zijn, vanwege de urgentie, vier formatieplaatsen met voorrang toegekend. Dit betrof een adviseur aanbestedingen, -vastgoed, organisatieadviseur en een implementatiemanager sociaal domein. Deze formatieplaatsen dekken we uit de bestaande formatiebudgetten. In Q4 2018 besloten we, na vaststelling van het advies van de interim gemeentesecretaris en de nieuwe organisatiesubstructuur en op basis van de aangeleverde team- en domeinplannen ook de overige formatieve middelen vrij te geven. Het betreft onder andere formatieve versterking op de strategische adviesfuncties ten behoeve van het bestuur, -contractmanagement, centrummanagement, informatiemanagement en strategische beleidsontwikkeling. De formatieve consequenties van het nieuwe coalitieakkoord en de groeiformatie kenden we in het laatste kwartaal van 2018 toe.

Met de definitieve vaststelling van de nieuwe organisatiestructuur en de indeling in de teams is de organisatie in staat continu signalen op te vangen over wat er in de samenleving en omgeving speelt en wat daarbij nodig is van de organisatie. De organisatie vertaalt dit in passend beleid, handelen en dienstverlening en stuurt op de signalen en ontwikkelingen uit die omgeving. De nieuwe organisatiestructuur ondersteunt flexibele arbeidsinzet zodat de organisatie zowel vraag gestuurd als efficiënt en doelmatig werkt.

Informatievoorziening en ICT ondersteunen de gemeentelijke organisatie en het gemeentebestuur in de uitvoering van haar (wettelijke) taken. Informatievoorziening en ICT zijn hierin geen doel op zich, maar wel een absolute randvoorwaarde. De kwaliteit, veiligheid, continuïteit en beschikbaarheid van de IT-infrastructuur en informatievoorziening zijn van groot belang voor onze (digitale) dienstverlening aan inwoners, bedrijven en maatschappelijke instellingen. Het is om die reden dat wij continue investeren in de doorontwikkeling van informatievoorziening en ICT en het up-to-date houden en (op tijd) vernieuwen van onze systemen. In dat kader voerden wij het afgelopen jaar de volgende activiteiten uit:

Wat hebben we in 2018 gedaan?

• Vervanging/vernieuwing ICT-Infrastructuur
• Upgrade van essentiële applicaties (o.a. Corsa) waardoor we voldoen aan de eisen van informatiebeveiliging (verhelpen van kwetsbaarheden in applicaties)
• Vervanging van de Firewall (implementatie afgerond in januari 2019)
• Vervanging telefooncentrale door Skype voor Bedrijven en Anywhere 365, als voorloper voor TOP-werken. De implementatie is in het 4e kwartaal 2018 voorbereid en januari 2019 is de livegang.
• Vervanging iPads Raadsleden (nieuwe gemeenteraad)
• Vervanging website

Zaakgericht werken

2018 was het 2^e jaar van het project ‘Verstand van Zaken’ (implementatie zaaksysteem). Eind 2017 stond de teller van het aantal geïmplementeerde processen in het nieuwe zaaksysteem op 30. Een jaar later (eind 2018) stond de teller op ongeveer 145. Er is in 2018 veel werk verzet binnen het project. Hierin werkte we nauw en intensief samen met medewerkers van de diverse teams/afdelingen. Twee grote processen (Omgevingsvergunning en de Meldingen Openbare Ruimte) gingen vorig jaar live. Lansingerland is hiermee een voorloper binnen gemeenteland. Dit blijkt mede uit werkbezoeken van andere overheidsinstellingen om de aanpak en het gebruik van het zaaksysteem binnen de gemeente Lansingerland te zien.

Informatiemanagement en gegevensbeheer

Wij startten met informatiemanagement door het instellen van een werkgroep informatiemanagement met vertegenwoordigingen uit alle afdelingen vertegenwoordigd. De werkgroep maakt samen met een externe partij een plan van aanpak voor de ontwikkeling (visie) en implementatie van informatiemanagement in Lansingerland. De voorbereiding bestond in 2018 uit het formuleren van de aanpak in twee fasen (plan van aanpak en realisatie) en de planning van de eerste fase (pva). Doel is om in het eerste kwartaal van 2019 het plan van aanpak op te leveren

TOP-werken

In 2018 besteedden we veel tijd aan de voorbereiding van het nieuwe platform (de digitale werkomgeving voor medewerkers) en de vernieuwing van belangrijke onderdelen van de IT-Infrastructuur die TOP-werken mogelijk maken. Wij legden referentiebezoeken af bij andere gemeenten. Dat leverde waardevolle informatie op, maar ook het beeld dat het maken van de juiste keuzes t.a.v. de techniek (hardware, software en systemen) essentieel is. Daarbij constateerden wij dat de samenhang van de verschillende onderdelen cruciaal en complex is. En dat verkeerde keuzes risicovol zijn. Om die reden vroegen wij een externe partij om ons te helpen met het formuleren van architectuurprincipes en het maken van een ontwerp voor het nieuwe platform. Het ontwerp vormt de basis voor een groot aantal (Europese) aanbestedingen die eind 2018 van start gingen. Door de langere voorbereidingstijd is er in 2018 nog niets aangeschaft voor wat betreft hard- en software. De investeringen schuiven daarom door naar 2019.

Eind 2018 maakten we , als gevolg van de structuurwijziging van de organisatie, alvast een start met TOP-werken door het invoeren van flexibel werken. De nieuwe domeinen/teams kregen middels een zogenaamd vlekkenplan een ‘vlek’ in het gebouw toegewezen. Binnen die vlek kunnen medewerkers een werkplek vinden. In principe heeft niemand meer een eigen werkplek en kunnen medewerkers overal zitten. Flexibel werken zorgt ervoor dat we efficiënter gebruik maken van de werkplekken. Daardoor konden we het aantal werkplekken die in gebruik zijn terugbrengen.
Omdat de meeste medewerkers geen eigen werkplek meer hebben maakten we afspraken over de manier waarop we met de (flexibele) werkplek omgaan. Hiervoor bedachten we de zogenoemde ‘Topdeals’. Bijvoorbeeld het leeg en schoon achterlaten van de werkplek na gebruik. Naast de topdeals is via onder andere @work, medewerkersbijeenkomsten en de klankbordgroep de organisatie (be)geleidt naar de nieuwe manier van werken. De start met de nieuwe mobiele oplossing Skype for business is het tweede resultaat van de projectgroep TOP-werken. Deze volgende stap binnen TOP-werken zijn meerdere aanbestedingen en implementaties om de nieuwe ICT mobiele werkplek in te richten en het tijd en plaats onafhankelijk werken ook echt mogelijk te maken.

Om een organisatie goed op koers te houden is een goed werkend systeem van planning & control een randvoorwaarde. Hieruit vloeit immers informatie voort die nodig is om te kunnen sturen.

Dit hebben we in 2018 gedaan:

1. De raad heeft de Nota Planning en Control vastgesteld. Doel is om de P&C cyclus efficiënter te maken en kwalitatief te verbeteren. 
2. We sturen op de voorspelbaarheid en betrouwbaarheid van de (financiële) resultaten. Naast de reguliere P&C-documenten waren er in 2018 periodieke budgetreviews. Ook toetsen we de financiële consequenties van ieder raadsvoorstel.
3. We voeren actief liquiditeitsbeheer, waarbij onze huidige schuldpositie continue aandacht krijgt

In de huidige organisatie is een nadrukkelijke scheiding aangebracht tussen de beslissende, financieel beleid makende en beheersende rol en de toetsende en controlerende rol. De eerste rol is belegd bij de vak afdelingen en de afdeling Financiën. De toetsende en controlerende rol is vanaf 1 januari 2019 nadrukkelijker belegd bij de Concernstaf. Binnen gemeentelijke organisaties zien we een toenemende behoefte aan deze onafhankelijke rol en positie. Zo eist de nieuwe AVG[1] (intern) onafhankelijk toezicht op het systeem van privacy borging in de organisatie en is deze onafhankelijke rol ook nodig in het kader van ENSIA[2]. In 2018 zagen we dan ook een verdere verschuiving/verbreding van controle en advisering op het gebied van financiën en rechtmatigheid naar controle en advisering op gebieden als privacy en informatiebeveiliging.

Wat hebben we gedaan in 2018?

• We voerden de reguliere interne controles uit voor rechtmatigheid. Dit in overleg met de externe accountant en ter voorbereiding op de controle van de jaarrekening 2018. Naar aanleiding van de interne controles scherpten we in overleg met de BAC de procedures en de controles rondom inkoop- en aanbesteding aan.
• In 2017 voerden we, net als alle andere gemeenten, ENSIA in. De noodzakelijke audits en werkzaamheden zijn tijdig uitgevoerd en vastgelegd in de zogenoemde ENSIA-tool. Deze tool vormt de basis voor de verantwoording over informatiebeveiliging die het college gelijktijdig met de jaarstukken aflegt aan de gemeenteraad. Voor de uitkomsten van ENSIA verwijzen wij naar paragraaf 3.5.9.
• Mede in verband met het organisatie ontwikkelingstraject en de daarbij behorende activiteiten voerden we in 2018 geen (apart) doelmatigheidsonderzoek uit. Voor 2019 is het onderzoek inmiddels gepland. De Raad heeft een afschrift van het onderzoeksvoorstel 2019 ontvangen. 

Het ziekteverzuim is gedaald van 6,31% (2017) naar 5,57% (2018).

De arbeidsmarkt is het afgelopen jaar nog krapper geworden. De banen liggen voor het oprapen. Dat merken we aan de uitstroom van medewerkers. Er is heel veel tijd en inzet gaan zitten in de werving en selectie van- en het zoeken naar geschikte kandidaten. Met name in het Domein Ruimte en Economie is de door ons gevraagd expertise zeer schaars. Maar ook in het Domein Samenleving en in de ICT gerelateerde functies merken we dat de markt moeizaam is. Dit betekent dat we vaker (duur) moeten inhuren en vacatures moeilijk vervulbaar zijn en soms lang open staan.

We zijn erin geslaagd om vier mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, veelal mensen met een verstandelijke- of lichamelijke handicap of bijstandsgerechtigden, een baan in het kader van de Participatiewet aan te bieden. Zij zijn werkzaam in het team Buitendienst en als gastheer/vrouw in de Publiekshal voor het team Service en Contacten.

Wij zijn bereikbaar voor onze inwoners en communiceren met hen via vele kanalen. In 2018 openden wij ons WhatsApp-kanaal waarmee wij tegemoet kwamen aan de wens van inwoners om snel en laagdrempelig contact te zoeken met de gemeente.

Met een nieuwe website en een voor Lansingerland nieuwe publicatievorm (het digitale magazine) zijn wij innovatief en modern. Wij communiceren via de middelen die bij de doelgroep past, omdat niet de zender van de boodschap, maar de ontvanger centraal staat.

Wij monitoren in onze Newsroom alle social-mediakanalen en weten daardoor wat er in de samenleving speelt en hoe wij kunnen handelen om escalatie te voorkomen. Zo reageren wij actief, snel en actueel en halen wij buiten naar binnen. Zo zijn wij altijd en overal in gesprek met de inwoners.

Niet alleen online, maar natuurlijk ook fysiek zoeken wij onze inwoners op tijdens bijeenkomsten, inloopavonden en de dagelijkse praktijk. Wij zijn altijd in contact.

Zo bouwen wij aan het imago, reputatie en profilering van Lansingerland en zetten wij de gemeente met gerichte citymarketing op de kaart.

Op het gebied van inkoop hebben we als hoofddoelstellingen: blijven voldoen aan de rechtmatigheidseisen, inkopen tegen de meest optimale (integrale) prijs-kwaliteit verhouding en het optimaal functioneren van de inkoopfunctie in de organisatie. Daarbij dragen we met inkoop bij aan de ambities op het gebied van duurzaamheid en social return.

Dit is in 2018 gedaan:

Naast het begeleiden van en adviseren bij de hoeveelheid aan aanbestedingen en inkoop-/rechtmatigheidsvraagstukken, richtten we ons op het volgende:

• De inkoopfunctie verder geprofessionaliseerd en geborgd in de organisatie (onder meer met behulp van inkoop-factsheets, sjabloondocumenten en workshops).
• Het contractbeheer en –management verder geprofessionaliseerd.
• Deelgenomen aan het Platform Duurzaam Inkopen van de MRDH en Duurzaam Inkopen verder geïmplementeerd in diverse aanbestedingstrajecten.
• Goede relatie met lokale ondernemers behouden.
• Waar mogelijk en wenselijk (doelmatig en efficiënt) samengewerkt met andere organisaties/gemeenten; van kennisdeling tot gezamenlijk aanbesteden.

We zijn echter nog niet klaar en gaan hier in 2019 mee verder.

Facilitaire zaken is intern gericht en heeft als belangrijkste taak het ontzorgen van collega’s, zodat zij zich kunnen richten op hun primaire werkzaamheden.

Daarnaast is facilitaire zaken aanspreekpunt voor alle huurders in het gemeentehuis en geeft zo uitvoering aan het vastgoedbeleid. Ook de ondersteuning van de evenementen is een belangrijke taak voor facilitair. In 2018 vonden er weer veel evenementen plaats in het huis van de samenleving: de nieuwjaarsreceptie, het concert van Concordia, de dag van de eenzaamheid, wereldlichtjesdag.

In 2018 zijn de volgende grote projecten uitgevoerd:

• De gevelrenovatie van het kantoorgebouw is in maart gestart en eind juli afgerond.
• De nieuwe minder validenlift is geplaatst.
• De catering is aanbesteed en sinds 1 juli is Appèl Catering de nieuwe bedrijfscateraar in het gemeentehuis. Speciale aandacht bij deze aanbesteding was er voor medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt.  Zij worden in de spoelkeuken en voor de koffievoorziening ingezet. Het is de bedoeling dat ze op termijn ook in de keuken gaan helpen.
• In 2018 zijn vier elektrische auto’s aangeschaft. De auto’s zijn in beheer bij facilitair.
• In het kader van het project Tijd- en Plaats Onafhankelijk(TOP)-Werken zijn bijna alle medewerkers verhuisd naar een andere werkplek. We werken nu met flexibele werkplekken.

Met professioneel digitaal archief- en informatiebeheer ondersteunen we de organisatie bij het transparant handelen en het kunnen afleggen van verantwoording over dit handelen. Daarnaast stellen we een blijvende bewaring veilig van informatie met (cultuur-)historische waarde.

Het zaaksysteem vervangt het huidige documentmanagementsysteem Corsa. DIV is nauw betrokken bij de implementatie van het zaaksysteem en daarmee de overgang van alle documentregistraties van Corsa naar het zaaksysteem.

Dit hebben wij in 2018 gerealiseerd:

• Verzorgen van de post- en archiefwerkzaamheden;
• Implementatie van een groot aantal processen in het zaaksysteem/documentmanagementsysteem;
• Overdracht van archiefstukken naar het Stadsarchief Rotterdam is voorbereid;
• Vernietiging van het archief dat daarvoor in aanmerking komt op basis van de vernietigingslijst 2018. In totaal is er 70 meter archief vernietigd.

Burgerparticipatie is niet meer weg te denken. We betrekken inwoners proactief, in een zo vroeg mogelijk stadium, bij beleid en uitvoering. Het gaat om meepraten, meedenken, meedoen en/of meebeslissen. We moedigen inwoners aan om zelf met initiatieven te komen en eigen verantwoordelijkheid te nemen.

In 2018 gingen wij door met de Right to Challenge-pilot voor de Leeuwenkuil in Bergschenhoek. De vervanging van de riolering in de Vogelbuurt in Berkel en Rodenrijs bood in 2018 een enorme kans om, aanvullend op de herinrichting, met elkaar duurzame ideeën voor de buurt te bedenken. In een intensief traject werkten wij zes duurzame initiatieven uit.

In 2018 is de pilot ambtelijk horen geëvalueerd. Op grond van de resultaten is het ambtelijk horen in het ‘gemengde model’ door het college ingevoerd als vaste werkwijze. Met het optimaliseren van het proces is in 2018 een begin gemaakt en zal in 2019 worden afgerond door actualisering van het aanwijzingsbesluit en de verordening.

Het proces bezwaarschriften is inmiddels geïmplementeerd in het Zaaksysteem en de doorlooptijden hebben daarin een duidelijke plek gekregen. In die zin, dat het proces zo optimaal mogelijk is gekoppeld aan de beslistermijn.

Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Van een financieel belang is sprake indien de gemeente risico loopt met aan deze partijen beschikbaar gestelde middelen of als de gemeente aangesproken kan worden als de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Van bestuurlijk belang is sprake als de gemeente zeggenschap heeft, vanwege vertegenwoordiging in het bestuur of vanwege het hebben van stemrecht.

De visie op en de beleidsvoornemens omtrent verbonden partijen

Als gemeente kunnen wij door toenemende uitbreiding en complexiteit niet al onze taken meer zelfstandig uitvoeren. Samenwerking met andere partners, waaronder andere overheden, kan dan een oplossing bieden. De ‘Nota verbonden partijen 2016 – 2020’ (corsanummer T16.02321) geeft inzicht in het (wettelijk) kader en geeft het afwegingskader een handvat voor het toe- en uittreden bij verbonden partijen. De nota en bijbehorend addendum (T17.01105) gaan ook in op de vertegenwoordiging in verbonden partijen. Daarnaast besteedt de nota aandacht aan de spelregels voor governance en het uitvoeren van risicomanagement met de bestaande (wettelijke) instrumenten van informatievoorziening en aanvullende mogelijkheden om bij te dragen aan de kaderstellende, toezichthoudende en controlerende rol van de raad.

In onderstaand overzicht staat de meest essentiële financiële informatie van de verbonden partijen. In de latere tabellen staat per verbonden partij de informatie die op grond van artikel 15 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) verplicht is inclusief bij welk programma uit de begroting het hoort en op welke wijze de verbonden partij bijdraagt aan de realisatie van de doelstelling van het programma. Daarnaast schrijft artikel 15 BBV voor dat de lijst van verbonden partijen, wordt onderverdeeld in:

1. gemeenschappelijke regelingen;

2. vennootschappen en coöperaties;

3. stichtingen en verenigingen

4. overige verbonden partijen.

Met ingang van de jaarstukken 2018 hanteren we deze onderverdeling naar rechtspersoonlijkheid.

De uitgebreidere informatie per verbonden partij is in de zogenaamde factsheets opgenomen. Deze zijn in de raadsvergadering verbonden partijen van juni 2018 door de raad vastgesteld (T18.05425). Op de website van Lansingerland staat, conform artikel 27 van de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr), het register Verbonden Partijen.

Het grondbeleid draagt bij aan de realisatie van onze ruimtelijke doelstellingen op het gebied van bijvoorbeeld wonen, werken en recreëren, zoals opgenomen in de Structuurvisie en meer thematische nota’s zoals de Economische visie en de Woonvisie. In de nota Grondbeleid 2015-2018 is het beleid vastgelegd. De nota Grondbeleid geeft onder meer inzicht in de verschillende vormen van grondbeleid, de instrumenten die wij als gemeente inzetten om het beleid te realiseren en de spelregels die we hierbij toepassen. De nota stelt kaders en geeft richting, waarbij er ook ruimte is voor maatwerk indien de ruimtelijke opgave hierom vraagt. In 2018 actualiseerden we de nota Grondbeleid en deze bieden we in 2019 ter besluitvorming aan de raad aan.

Vanuit de Vinex-opgave heeft de gemeente in het verleden vooral een actief grondbeleid gevoerd. Voor nieuwe initiatieven kiest de gemeente voor een (meer) faciliterend grondbeleid.

Bij verkoop van grond hanteren we marktconforme grondprijzen. Jaarlijks stelt het college een kaderbrief Grondprijzen vast waarin staat hoe we onze grondprijzen bepalen. Daarnaast benoemen we in de kaderbrief concrete prijzen en/of bandbreedtes voor een aantal categorieën zoals vrije kavels en de kavels voor bedrijven.

Het college staat open voor nieuwe (private) initiatieven. Hierbij wegen we wel telkens af in hoeverre deze initiatieven van meerwaarde of aanvullend zijn ten opzichte van de reeds bestaande plannen. Bij particuliere ontwikkelingen gaan we op basis van de Wet ruimtelijke ordening (Wro) uit van een volledig verhaal van de door ons als gemeente gemaakte en nog te maken kosten. Hiertoe sluiten we een zogenaamde anterieure exploitatieovereenkomst. Bereiken we hierover geen overeenstemming, dan kunnen wij, indien wij toch medewerking aan het plan willen verlenen, overgaan tot het opstellen van een exploitatieplan en de kosten via de publiekrechtelijke weg alsnog verhalen.

Wij bezitten meerdere gronden die we ooit aankochten met het doel deze te ontwikkelen, maar waarvan de ontwikkeling op dit moment nog niet in uitvoering is. Deze gronden zijn tegen de huidige boekwaarden ondergebracht onder de materiele vaste activa.

De meest in het oog springende gronden zijn de gronden voor de toekomstige ontwikkeling van Wilderszijde. De voorbereidingen voor het in ontwikkeling nemen van deze gronden zijn in volle gang. Wij verwachten in 2019 een grondexploitatie te openen voor het totale gebied Wilderszijde.

Tot dat moment laten we jaarlijks de marktwaarde van de gronden die nu nog niet in ontwikkeling zijn toetsen. Conform de voorschriften van het BBV mag de balanswaarde niet hoger zijn dan de marktwaarde. Dit is ook nu weer getoetst. De marktwaarde is hoger dan de huidige boekwaarde (aanschafwaarde -/- voorziening). De boekwaarde blijft dan ook ongewijzigd.

De waarde van onze overige gronden in Bleiswijk zijn in 2015 door een externe deskundige bepaald. Daarbij is de huidige bestemming als voornamelijk glastuinbouwgebied uitgangspunt geweest voor het bepalen van de waarde. Er hebben zich in 2018 geen wijzigingen voorgedaan die van invloed zijn op deze waardering. Voor de Jaarrekening 2018 zijn deze gronden dan ook niet opnieuw getaxeerd.

In 2018 voerden wij 14 grondexploitaties voor zowel woningbouw als bedrijventerrein. Per 1-1-2019 hebben wij nog 12 lopende grondexploitaties. In onderstaand overzicht staan alle lopende grondexploitaties per 1-1-2019.

Wij zetten ons volop in om het in de grondexploitaties beoogde programma te realiseren en zo onze grondposities en schuldenlast af te bouwen. Ook voor particuliere initiatieven staan wij open indien deze van meerwaarde zijn voor onze gemeente.

Binnen onze projecten benutten we kansen om te voldoen aan de marktvraag en staat duurzaamheid hoog op de agenda. Zoals bekend liggen op vrijwel alle gemeentelijke gronden voor woningbouw contractuele verplichtingen uit het verleden. De gemeente kan voor deze projecten niet zelfstandig wijzigingen doorvoeren. Hiervoor is instemming van beide partijen nodig. De gemeente heeft hierin wel een stimulerende rol. Voor de bedrijventerreinen spelen we in op de marktvraag door bijvoorbeeld kavels samen te voegen of juist te splitsen.

In 2018 sloten we diverse overeenkomsten voor onder meer Westpolder-Bolwerk, Berkel Centrum en Meerpolder. Ook verleenden we in 2018 vergunningen voor ruim 500 woningen. Hiermee is meer zekerheid verkregen over de realisatie van woningen in de komende jaren. Naar verwachting worden er dan ook niet minder woningen gebouwd, alleen ligt het tempo lager dan eerder verwacht. Dit geldt voor zowel de gemeentelijke grondexploitaties als de particuliere ontwikkelingen.

Op bedrijvenpark Leeuwenhoekweg zijn vrijwel alle gronden nu verkocht en op bedrijvenpark Oudeland gaven we in 2018 ruim 10 ha aan grond uit en sloten voor nog eens 13 ha reserveringsovereenkomsten.

Zoals te lezen was in de Kadernota 2018 is het college gestart in een periode waarin het financieel slecht ging met onze gemeente. De eerste jaren zijn dan ook voornamelijk gericht geweest op het op orde krijgen van de financiën. Dit ging gepaard met flinke bezuinigingen. Bezuinigingen zoals aangekondigd in voorgaande kadernota’s (2009 t/m 2016) zijn financieel verwerkt in onze huidige begroting.

Inmiddels is het economisch herstel ingezet. Na 2017 zijn 2018 en verdere jaren, jaren waarin geen nieuwe bezuinigingen zijn doorgevoerd. In 2018 verlagende we de afvalstoffenheffing en OZB om de lasten bij onze inwoners te verlichten. Daarnaast laat de financiële situatie toe om bestaand beleid aan te passen en om nieuw beleid vorm te geven. De stelposten van de begroting 2018: zagen er als volgt uit

Stelposten

1. Verkoop vier sociaal culturele panden

Een deel van de stelpost is ingevuld door verkoop van de panden zoals het Polderhuis en de Notaris Kruytstraat (46.000). In het nieuw coalitie akkoord is het realiseren van bezuinigingen d.m.v. verkoop van maatschappelijk vastgoed geen speerpunt meer. Het nieuwe college wil maatschappelijke en financiële opbrengst van onze maatschappelijke panden beoordelen en op basis daarvan keuzes maken. Vanaf 2019 is deze stelpost dus afgeraamd.

Reserveringen

1. Vennootschapsbelasting, niet overheidstaken

Deze stelpost was in 2018 niet meer noodzakelijk en afgeraamd bij de zomerrapportage 2018

2. Nieuw beleid coalitieakkoord 2014

Deze stelpost is bij de zomerrapportage 2018 afgeraamd.

Op 1 oktober 2012 is de wet revitalisering generiek toezicht (Wet RGT) in werking getreden. In deze paragraaf legt het college overeenkomstig deze wet verantwoording af over de uitvoering van wettelijke taken. Wij voegen hiertoe de Rapportage IBT toe conform de afspraken met de provincie. De rapportage treft u onder Overige Stukken.

Het college dient per thema in de Rapportage IBT aan te geven of zij dit thema geheel op orde heeft (groen), op één of enkele aspecten na (oranje) of op meerdere aspecten niet op orde (rood). De informatie in de Handreiking Interbestuurlijk Toezicht van de bestuursovereenkomst bevat een toelichting op de door de provincie opgestelde nadere criteria om te komen tot de beoordeling (groen, oranje of rood) en is tevens ter toelichting opgenomen onder Overige Stukken. De onderbouwing van de Rapportage IBT is waar mogelijk voorzien van cijfermateriaal en verwijzingen naar evaluaties, kaarten en rapporten.

Alle verantwoordingsinformatie is opgenomen in de Rapportage IBT.