Algemeen

Opbouw begroting
De begroting is opgebouwd uit zeven programma’s en de twee overkoepelende overzichten van de algemene dekkingsmiddelen en de overhead. Op dat niveau worden de doelstellingen geformuleerd. Een dergelijk indeling is voorgeschreven. Per programma kunnen gemeenten naar eigen inzicht verschillende beleidsvelden onderscheiden -die een zekere samenhang kennen- met daarin de baten/lasten en de onttrekkingen/toevoegingen aan reserves en een overzicht van kengetallen. Dat geeft het (meerjarig) inzicht wat er in totaal financieel omgaat.

Voor het gemeentebestuur zijn ook de aanpassingen ten opzichte van de vorige begroting relevant; buiten het opnemen een verschillenanalyse per programma zijn er geen voorschriften voor een incrementele totaalopbouw van de cijfers. Met de Kaderbrief 2024 is daarvoor een eerste aanzet gegeven; dat wil zeggen dat de aanpassingen zichtbaar zijn gemaakt vanuit het vertrekpunt van de vastgestelde begroting 2023-2026, ingedeeld naar soort, zoals autonome ontwikkelingen en algemeen (technische) mutaties. Aan de hand van de vastgestelde uitgangspunten is er met behulp van de gereedschapskist met begrotingsknoppen toegewerkt naar een structureel sluitende begroting voor 2024.    

Begroting op twee A4-tjes - van Kaderbrief 2024 tot Begroting 2024 - 2027
De raad heeft in het verleden al aangegeven behoefte te hebben meegenomen te worden in de overwegingen en keuzes van het college. Het college geeft hier invulling aan door onder andere het boekwerk 'Gereedschapskist met begrotingsknoppen m.b.t. Begroting 2024-2027' (T23.05646) aan de raad te verstrekken. Voor het college was dat een handzaam document bij de integrale afweging van ambities, budgettaire mogelijkheden en noodzakelijke structurele taakstellingen. Vervolgens biedt het ook de raad inzicht in de mogelijkheden die het college per beleidsveld zag om te intensiveren (meer ambitie met meer middelen) of te bezuinigen (ambitie neerwaarts bij stellen); vandaar de analogie met 'begrotingsknoppen' die meer open of dichtgedraaid kunnen worden. Steeds is daarbij het maatschappelijk effect geduid, de haalbaarheid en de relevante context.

De begroting op twee A4-tjes, een beknopt en compleet cijferoverzicht in relatie tot beleidskeuzes, beleidsintensiveringen en de keuzes voor de bezuinigingen is hieronder weergegeven. Dit overzicht geeft ook duidelijk weer hoe we van Kaderbrief 2024 tot de begroting 2024-2027 zijn gekomen. In het gevraagde overzicht nemen wij –als een soort van leeswijzer- de verwijzing naar de programma's en paragrafen in de begroting op, als toelichting op de ‘wereld achter de cijfers’. Een toelichting op de posten op hoofdlijnen is als volgt:

Stand baseline bij Kaderbrief 2024
Het vertrekpunt voor de Begroting 2024 was de baseline van de Kaderbrief 2024 (U23.02309), waaronder ook de amendementen die in uw raad zijn aangenomen. Voor de leesbaarheid houden we dezelfde volgorde aan als in het ‘Financieel overzicht Begroting 2024-2027’.

Amendementen en mutaties Meicirculaire 2023
In de raadsinformatiebrief (U23.02768) is het financiële effect gepresenteerd van de Meicirculaire 2023, de herijking van de stelpost BTW-Compensatiefonds (BCF) en de voorgestelde vrijval van de stelpost Herverdeeleffect, die de raad met het aangenomen amendement A2023-027 heeft vastgesteld. Voor een toelichting op deze mutaties verwijzen wij dan ook naar de betreffende raadsinformatiebrief. Na verwerking van deze mutaties resteert er nog een structureel tekort van € 7,9 miljoen.

Beleidsarme mutaties
Gezien het resterende tekort is er door het college nog scherper gekeken naar ruimte binnen de budgetten en gezocht naar financieel technische mogelijkheden om het tekort kleiner te maken. Denk hierbij aan actualisaties en doorrekeningen, maar ook aan een kritische blik op structurele onderbestedingen op exploitatiebudgetten. Daarnaast zijn een aantal mutaties met onzekerheden uit de Kaderbrief geactualiseerd naar de huidige inzichten. 

A.    Sociaal Domein

Stelpost Jeugd: inkomsten uit de algemene uitkering en lagere lasten
In relatie tot het principeakkoord Hervormingsagenda Jeugd zijn er uitspraken gedaan door de Commissie van Wijzen. Aanvullend daarop heeft het kabinet besloten tot het realiseren van een aanvullende besparing, die een Rijksverantwoordelijkheid is. Het is aan het Rijk om maatregelen te treffen waardoor gemeenten besparingen kunnen realiseren of alternatieve inkomsten kunnen realiseren. De invulling van de maatregelen door het Rijk is nog niet bekend, maar de Provincie heeft een richtlijn uitgebracht waarin de gemeenten toegestaan wordt om in de begroting, naast de lagere inkomsten uit de algemene uitkering, ook al rekening te houden met lagere lasten en aanvullende (alternatieve) inkomsten. Per saldo levert dit lagere opbrengsten op, maar dus ook lagere kosten. 

Jeugd: Vergoeding DUVO-middelen
We financieren Veilig Thuis via onze inleg bij de GRJR. Omdat we dan ook betalen voor de volwassen doelgroep krijgen we via de centrumgemeente Rotterdam hiervoor een compensatie uit de decentralisatie-uitkering vrouwenopvang (DU VO middelen). In de kaderbrief was nog geen rekening gehouden met deze compensatie.

Overige mutaties Jeugd
Mutaties op het gebied van jeugdvervoer, dyslexiezorg (EED), jeugd- en jongerenwerk, indexaties en het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) vormen de post ‘overige mutaties Jeugd’. 

Participatie
In het beleidsveld Participatie verbetert het resultaat door een aantal ontwikkelingen aanzienlijk. Voor 2023 en 2024 zien we een stijging in het minimumloon. Dit heeft invloed op zowel de baten (hogere Rijksbijdrage) als de lasten voor de bijstandsuitkeringen (bedrag aan netto-uitkering wordt aangepast aan stijging minimumloon). Daarnaast zetten we in op het terugbrengen van de bijstandsuitkeringen waar dat kan. Voor de loonkostensubsidie voor beschut-werkplekken begroten wij aanvullende inkomsten. Aanvullend zijn er budgetten bijgesteld, daar waar wij structurele onderbesteding constateerden. 

Wmo
Binnen de Wmo worden we geconfronteerd met hogere lasten voor Wmo-begeleiding en hulp bij het huishouden, met name door forse loonstijgingen. Daartegenover leidt het lagere aantal woningaanpassingen door de krappe arbeids- en woningmarkt tot een reductie in de kosten. 

B.    Technische bijstellingen baseline

Actualisatie MIP, MPG en AOK’s
De actualisaties van de projecten in het meerjareninvesteringsplan (MIP), de meerjarenprognose grondexploitaties (MPG) en de anterieure overeenkomsten (AOK's) zijn verwerkt in de Begroting 2024-2027. Dit levert per saldo een structureel effect op van € 239.000 negatief in 2024, oplopend tot € 755.000 negatief in 2027. Daarbij slaat voor het MIP het positieve effect in 2024 en 2025 om naar een negatief effect in 2026. Dit wordt met name veroorzaakt door het doorschuiven in de planning van het Cultuurhuis en het Evenemententerrein.

Mutaties Samenleving, budget combinatiefunctionaris Sport & Cultuur en budget subsidies domein Samenleving
Diverse budgetten met structurele onderbesteding zijn naar beneden bijgesteld. Dit betreft geen aanpassing van het dienstverlenings- en voorzieningenniveau, maar wordt de geconstateerde onbenutte ruimte uit budgetten gehaald.

Bijstelling budget verzekeringen
De bestaande budgetten en de indexatie waren onvoldoende om de gestegen kosten voor de huidige verzekeringen te dekken. Het budget is aangepast aan de verwachte lasten voor 2024. 

Terugdraaien dotatie aan voorziening wethouderspensioenen
De rente is afgelopen tijd gestegen. Vanwege die hogere rentestand (ten opzichte van de gehanteerde rente in de Begroting 2023) en ondanks een verwachte indexatie van de pensioenen is er in 2024 en de jaren erna naar verwachting geen dotatie noodzakelijk aan de voorziening Wethouderspensioen. De eerder begrote dotatie is daarom teruggedraaid. 

Definitieve doorrekening personeelsbegroting en CAO 2024
Na de Kaderbrief 2024 heeft de definitieve en gedetailleerde doorrekening van de personeelsbegroting en de invloed daarop van de in 2023 afgesloten CAO plaatsgevonden. Op basis van die gegevens is ook de doorrekening van de verwachte CAO-stijging voor 2024 bijgesteld, waarbij we uitgaan van een stijging van 4%, conform de uitgangspunten die vastgesteld zijn bij de Kaderbrief 2024. 

Bijdrage VRR
De deelnemersbijdrage voor de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond (VRR) is sterker gestegen dan de vooraf bepaalde indexatie op de gemeenschappelijke regelingen. Dit wordt veroorzaakt door extra kosten die gerelateerd zijn aan de Ontwikkelagenda. 

Vrijval overgebleven subsidiepot Casa Cadanza
De raad heeft besloten dat eventueel overgebleven gelden uit het exploitatiebudget (de subsidiepot) voor Casa Cadanza toegevoegd worden aan de Reserve Aanloopfase Cultuurhuis om eventuele onvoorziene exploitatietekorten van het cultuurhuis voor komende jaren te dekken. Doordat het Cultuurhuis later opgeleverd zal worden, wordt voor 2024 het overschot op de exploitatie ingeschat op circa € 300.000. De ‘vrijval’ van dit bedrag in de exploitatie betreft een mutatie op het structurele begrotingssaldo, terwijl de dotatie aan de reserve een incidentele mutatie is. Ondanks dat dit dus een budgettair neutrale mutatie is, is dit wel van invloed op het structurele (en incidentele) begrotingssaldo. Zie ook de incidentele post verderop. 

Bijstelling raming Omgevingswet
Per 1 januari 2024 treedt de Omgevingswet in werking en start de uitvoering van deze wet. In de transitiefase (die loopt tot 2032) werken we aan het omgevingsplan, de sturingsfilosofie, de beleidscyclus en het anders werken volgens de bedoeling van de wet. Dit vraagt structureel om extra inzet en middelen. Bij de Kaderbrief 2024 was een eerste inschatting van € 1 miljoen per jaar als structurele lasten opgenomen. Nader onderzoek en de consultatie van een extern adviesbureau hebben ertoe geleid dat die inschatting naar beneden is bijgesteld met € 407.000 voor 2024 en € 95.000 per jaar voor 2025 en verder. 

Vergoeding Zwerfafval
Als gevolg van nieuwe Europese regels ter voorkoming van wegwerpplastic ontvangen we een extra bijdrage voor de bestrijding van zwerfvuil (‘single use plastics-richtlijn’).

Diverse kleine verschillen
Daarnaast zijn er diverse kleinere mutaties op verschillende begrotingsposten als gevolg van technische aanpassingen.

C.    Dekkingsbronnen

Niet alleen aan de kostenkant hebben zich er sinds de Kaderbrief 2024 wijzigingen voorgedaan. Ook in de opbrengsten zijn er aanpassingen doorgevoerd. 

WOZ-Waardeontwikkeling
In de algemene uitkering die gemeenten ontvangen vanuit het Rijk zit een correctie voor de WOZ-waardes van het onroerend goed in de gemeente. Simpel gezegd krijgt een gemeente een lagere algemene uitkering bij een hogere gemiddelde WOZ-waarde. Ten tijde van de Kaderbrief 2024 was de nieuwe raming van het SVHW nog niet beschikbaar. De raming van de WOZ-waardeontwikkeling die wij in juni van het SVHW ontvingen, was lager dan die waar wij bij de Kaderbrief 2024 van waren uitgegaan. Als gevolg daarvan is de correctie op de algemene uitkering lager dan bij de Kaderbrief 2024 verwacht. Met andere woorden, wij ramen nu een hogere algemene uitkering dan eerder ingeschat.

Herijking OZB o.b.v. SVHW-raming
De begrote opbrengsten uit de OZB zijn herijkt op basis van de nieuwe raming van het SVHW van juni 2023, waar onder andere de verwachte areaaluitbreiding in meegenomen is. Dit leidt tot een positieve bijstelling van de opbrengsten. 

Herijking belastingen en leges (excl. OZB)
Naast de OZB zijn ook de begrote opbrengsten uit de overige belastingen en leges herijkt. De toepassing van de indexatie van 4,54% en een toename in de verwachte aantallen, heeft hogere baten als gevolg. Zo stijgen naar verwachting het aantal honden (met gevolgen voor de hondenbelasting) en het aantal aan te vragen reisdocumenten (met hogere legesopbrengsten als gevolg). 

D.    Overige bijstellingen

Er zijn daarnaast ook een aantal administratieve correcties doorgevoerd. Dit zijn onvolkomenheden uit de meerjarenbegroting 2023-2026 die bij het opstellen van de Begroting 2024-2027 ontdekt en gecorrigeerd zijn.  

Beleidskeuzes
Na verwerking van de beleidsarme bijstellingen, was het structurele begrotingstekort verder teruggelopen naar een tekort van € 4,8 miljoen. Het college heeft daarna eerst kritisch gekeken welke financieel technische/administratieve beleidskeuzes er ten aanzien van de uitgangspunten voor de begroting nog gemaakt konden worden, om het tekort verder terug te brengen. 

Aanpassing inwonersprognose
Bij de Kaderbrief 2024 is het uitgangspunt vastgesteld dat we de inwoneraantallen uit de bevolkingsprognose hanteren. De bevolkingsprognose voorspelt een kleine daling van het aantal inwoners in 2023, een kleine groei in 2024 en een forse groei in 2025. Vanwege de grote financiële opgave waar we als gemeente voor staan en de significante impact die het inwoneraantal op de begroting heeft (zowel voor de baten als de lasten), is er extra kritisch gekeken naar de betreffende bevolkingsprognose. Rekenkundig gezien en met de basis voor de data op 1 januari 2023 klopt het model van de bevolkingsprognose. Echter, medio juli was het werkelijke aantal inwoners in 2023 reeds gestegen met 325. Op basis hiervan, achten we het reëel om de inwoneraantallen die wij hanteren bij de berekening van de algemene uitkering en de kosten ten opzichte van de bevolkingsprognose met 650 inwoners per jaar omhoog bij te stellen voor de peildata 1 januari 2024 en 1 januari 2025. Het aantal inwoners per 1 januari 2026 handhaven we wel. We nivelleren daarmee de groei over de jaren enigszins. Deze aanpassing heeft per saldo een positieve invloed op het begrotingssaldo van € 424.000 in 2024 en € 421.000 in 2025.

Bijstellen Stelpost Financieringsfunctie
Bij het opstellen van de Kaderbrief 2024 zijn we uitgegaan van een in 2024 aan te trekken lening van € 15 miljoen tegen een rente van 4%. Een lening van die hoogte zou benodigd zijn bij uitvoering van de volledige jaarschijf 2024 uit het MIP. Echter, met de ervaring uit het verleden houden we bij het ramen van de rentelasten in deze begroting rekening dat wij circa € 22 miljoen aan investeringen daadwerkelijk te kunnen realiseren. Met dat uitgangspunt, is de stelpost voor financieringslasten bijgesteld van € 600.000 (voor een lening van € 15 miljoen) naar € 200.000 (voor een lening van € 5 miljoen). Deze scherpere raming levert € 400.000 aan budgettaire ruimte. Het college zet wel in op realisatie van de hele jaarschijf van het MIP. Mocht dit lukken en er daardoor aanvullende rentelasten ontstaan, dan betekent dit een nadeel voor de jaarrekening 2024 (die dan via het saldo van de jaarrekening ten laste van de algemene reserve komt).

Andere toerekening SVHW-bijdrage aan afval en riool
De deelnemersbijdrage aan het SVHW wordt toegerekend aan de diverse heffingen en belastingen de wij als gemeente heffen. In het verleden werd voor de toerekening de verdeelsleutel van het SVHW gehanteerd. Voortschrijdend inzicht heeft ertoe geleid dat wij de toerekeningsmethodiek hebben aangepast, waardoor de verdeling in lijn is met de door ons begrote opbrengsten uit heffingen en belastingen. Dit betekent een hogere toerekening aan de afvalstoffenheffing en de rioolheffing. Doordat dit gesloten financiële systemen zijn (waarbij de toe te rekenen kosten verrekend worden in de heffingen), levert dit structurele begrotingsruimte op. Dit leidt weliswaar tot een stijging van de afvaltarieven en rioolheffing met een paar euro per huishouden. Echter, door andere ontwikkelingen zullen de afvaltarieven per saldo toch dalen. 

Hogere opbrengsten bouwleges
In lijn met amendement A2023-025 ‘Verhogen inkomsten’ is er gekeken naar de kostendekkendheid van de leges. Binnen de bouwleges is er ruimte om de kostendekkendheid te verhogen, wat leidt tot hogere opbrengsten.  

Stijging kosten GRJR en daarbij behorende taakstelling
De kosten van jeugdhulp zijn in 2022 en 2023 flink gestegen. Dit komt door grotere instroom en hogere prijzen, met name bij ambulante hulp en opname. Opname is de duurste vorm van jeugdhulp. Ten tijde van de Kaderbrief 2024 maakten we de raming op basis van de voorlopige jaarrekening over 2022. Later bleek dat de werkelijke kosten hoger waren en het zorgverbruik in de eerste helft van 2023 liet wederom een stijging zien. Het college heeft daarom ook onderzocht welke maatregelen we kunnen nemen om deze trend te keren en besloot tot een taakstelling. Door de grote mate van onzekerheid en de grote mate van ambitie is het niet zeker dat we de taakstelling halen en daarom is er ook een risicoreservering opgenomen. Bijna alle gemeenten in Nederland zien stijgende kosten voor jeugdhulp, dit speelt niet alleen in onze gemeente.

Dekking uit begrotingsknoppen
Net als vorig jaar hebben wij een gereedschapskist met begrotingsknoppen opgesteld (T23.05646) waarin maatregelen zijn opgenomen die ingezet zouden kunnen worden om een structureel sluitende begroting te realiseren. Het college heeft dit overzicht meegenomen bij de integrale afweging en de daarin opgenomen maatregelen geclassificeerd naar de mate van (technische en juridische) uitvoerbaarheid èn impact voor onze bewoners, bedrijven en (maatschappelijke) organisaties. Uiteindelijk is er besloten om een totaal aan maatregelen in te zetten voor een bedrag van € 2,7 miljoen. Voor de toelichting over welke maatregelen (“begrotingsknoppen”) dit betreft, verwijzen wij u naar de onderstaande tabel en de gereedschapskist met begrotingsknoppen (T23.05646). 

Dekking uit technische maatregelen
Aangezien de Begroting 2024 met inzet van de hierboven genoemde begrotingsknoppen alsnog een structureel tekort van € 565.000 liet zien, is er besloten tot het inzetten van een aantal aanvullende financieel-technische maatregelen. 

Inzet kapitaallastendekkingsreserve 
Voor 2024 worden er een aantal eerder afgesloten investeringen alsnog gedekt uit een kapitaallastendekkingsreserve. Daarvoor wordt er € 4,3 miljoen onttrokken aan de algemene reserve en toegevoegd aan de kapitaallastendekkingsreserve. Dit is een incidentele mutatie die een structurele besparing oplevert van ruim € 1 miljoen in 2024. Hierdoor zetten we een deel van het in 2022 gerealiseerde jaarrekeningresultaat (eerder toegevoegd aan de algemene reserve) om in een structureel dekkingsmiddel. Zie voor verdere toelichting de gereedschapskist met begrotingsknoppen (T23.05646).

OZB niet-woningen naar landelijk gemiddelde
De grootste mutatie op het gebied van inkomsten uit lokale heffingen in de Meerjarenbegroting 2024 ten opzichte van de Meerjarenbegroting 2023 betreft de OZB niet-woningen. In eerdere jaren is de lijn ingezet om de tarieven van de OZB-niet woningen in lijn te brengen met het landelijke gemiddelde. Aangezien dat landelijke niveau inmiddels verder is verhoogd, biedt het voorzetten van deze lijn een extra structureel opbrengst van € 528.000 in 2024.

Risicoreservering taakstelling Jeugd
Zie de toelichting op de stijgende kosten en de taakstelling voor de GRJR. 

Eindstand structureel begrotingssaldo
Na verwerking van al de bovenstaande mutaties is het structurele begrotingssaldo van een tekort van € 11 miljoen bij de Kaderbrief 2024 gewijzigd in een overschot van € 221.000 in 2024. Daarmee is de Begroting voor 2024 structureel sluitend, al resteert er voor de daaropvolgende jaren nog een tekort dat oploopt tot ruim € 13 miljoen in 2027. 

Incidentele claims en de bijbehorende dekking
Naast de structurele mutaties ten opzichte van de Kaderbrief 2024, zijn er ook een aantal incidentele mutaties verwerkt in de Begroting 2024-2027. Dit is in lijn met het verzoek van uw raad om nieuw beleid zoveel als mogelijk te dekken met incidenteel geld (M2022-020). 

a. Opgaveteam Oekraïneopvang incl. Sporthoeklaan (saldo baten en lasten)
Ook in 2024 en 2025 zullen we langdurige opvang voor ontheemde Oekraïners organiseren aan de Sporthoeklaan. De lasten voor de exploitatie van deze locatie, de maatschappelijke voorzieningen voor de Oekraïners, het flexibel ondersteuningsteam en het opgaveteam blijven bestaan. De lasten worden gedekt door de baten vanuit het Rijk en zijn dus kostenneutraal. 

b. Zorg- en revalidatiecentrum (ZRC) Bleiswijk (saldo baten en lasten)
In Bleiswijk bieden we met het zorg- en herstelcentrum (ZHC) plaats aan 22 zorgbehoevende ontheemde Oekraïners. De kosten voor verblijf worden gedekt door het Rijk op dezelfde manier als de LOO-locaties. Voor de zorg-(gerelateerde) kosten kunnen patiënten en dienstverleners direct terecht bij de zorgverzekering, hierin is de gemeente geen partij. 

c. Tweede langdurige Oekraïneopvang
In 2024 zal de tweede langdurige opvanglocatie operationeel worden waar ook een combinatie wordt gemaakt met huisvesting voor spoedzoekers. Voor deze locatie werken we de business case uit. Middels een raadsvoorstel stellen we de raad op de hoogte van de financiële gevolgen. Hierbij gaan we, net als bij de business case Sporthoeklaan, uit van een dekking van de kosten voor de opvang van Oekraïners door het Rijk en voor de kosten van de spoedzoekers vinden we de dekking binnen de gemeentelijke middelen.

d. Kluisarchivering
In de fysieke kluis van het gemeentehuis staan verschillende archiefblokken die een groot deel van het geheugen en cultuurhistorisch erfgoed van de gemeente vormen en die nog bewerkt en gewaardeerd moeten worden. Dit als vereiste vanuit wettelijke regels (Archiefwet) en vanuit het oogpunt van een goed, geordend en toegankelijk archief waardoor informatie ook vindbaar is. Op basis van het aantal meters archief is een inschatting gemaakt voor de kosten voor het laten bewerken, waarvoor meerjarig incidenteel budget is aangevraagd. De lasten zullen gedekt worden uit de Algemene Reserve.

e. Overlappende aanbesteding jeugd- en jongerenwerk
Door overlappende aanbestedingen voor jeugd- en jongerenwerk is er incidenteel budget nodig. De lasten zullen gedekt worden uit de Algemene Reserve.

f. Incidentele indexatie
De incidentele budgetten voor tijdelijke huisvesting zijn geïndexeerd in verband met gestegen prijzen. De lasten zullen gedekt worden uit de Algemene Reserve.

g. Incidentele claim Omgevingswet
Deze post betreft incidenteel budget voor de projectgroep voor de invoering van de Omgevingswet. De wet treedt in werking per 1 januari 2024, maar een aantal werkzaamheden binnen het project lopen nog door in 2024. Dit budget staat los van de structurele kosten die gemaakt worden voor de uitvoering van de Omgevingswet. De lasten zullen gedekt worden uit de Algemene Reserve.

h. Tijdelijk budget wegwerken wachtlijsten Jeugd
In 2023 en 2024 wordt er een tijdelijk project uitgevoerd om de wachtlijsten die ontstaan zijn bij Jeugdzorg weg te werken. Op die manier kunnen jongeren eerder geholpen worden, wordt de druk op de organisatie beperkt en kunnen de structurele jeugdzorgkosten naar verwachting beperkt worden. De lasten zullen gedekt worden uit de Reserve Sociaal Domein.

i. Storting vrijval overgebleven subsidiepot Casa Cadanza in reserve 'aanloopfase Cultuurhuis' 
Zie voor de toelichting de eerder genoemde structurele mutatie ‘vrijval overgebleven subsidiepot Casa Cadanza’.

j. Onderzoek nieuw beleid jongerenparticipatie
In 2024 zal er onderzoek gedaan worden naar mogelijk nieuw beleid met betrekking tot jongerenparticipatie. Met Jongerenparticipatie stimuleren we dat jongeren een eigen stem hebben in de gemeente over onderwerpen die hen aangaan. Het is daarnaast ook een goede manier om vanuit de gemeente contact te leggen met jongeren. In 2024 willen we Jongerenparticipatie meer structureel vorm geven. Dit doen we onder andere door input bij jongeren zelf op te halen en (samen) een plan van aanpak te maken. Hier zetten we in 2024 incidentele middelen voor in om toe te werken naar een structureel uitvoeringsbudget voor 2025. De incidentele lasten in 2024 zullen gedekt worden uit de Algemene Reserve.

k. Incidentele claim t.b.v. inregelen OVL scenario 3
Voor het inzetten van begrotingsknop 5.7a (Openbare verlichting: 20 minuten later aan en 20 minuten eerder uit) zullen er eenmalig kosten gemaakt moeten worden om de openbare verlichting in te regelen. Deze kosten zullen gedekt worden uit de Algemene Reserve.

l. Incidentele claim t.b.v. slechts één bemande fietsenstalling
Voor het inzetten van begrotingsknop 6.5 (Slechts één bemande bewaakte fietsenstalling exploiteren in plaats van drie) zullen er eenmalig kosten gemaakt moeten worden voor de fysieke aanpassing van de stallingen die niet meer worden bemand om deze sociaal veilig te maken. Deze kosten zullen gedekt worden uit de Algemene Reserve.

m. Incidentele claim t.b.v. onderzoek naar forenzenbelasting/toeristenbelasting
In 2024 zal een verdiepend onderzoek gedaan worden naar mogelijke positieve financiële en/of sociale effecten van het invoeren van een forensen- en/of toeristenbelasting, met als doel een eventuele invoer hiervan vanaf begrotingsjaar 2025.

n. Incidentele claim t.b.v. onderzoek naar kostendekkendheid sportaccommodaties
In 2024 zal er ook een verdiepend onderzoek gedaan worden naar de mogelijkheden om de kostendekkendheid van sportaccommocaties te vergroten. De uitkomsten hiervan zullen, indien passend, verwerkt worde in de begroting 2025.

o. Incidentele claim t.b.v. onderzoek naar Zero-based budgetting
Bij de Kaderbrief 2024 heeft uw raad motie M2023-012 (Toepassen Zero-based operatie bij opstellen meerjarenbegroting 2025-2028) aangenomen. In 2024 zullen wij hier onderzoek naar doen en een plan van aanpak opstellen, om hier bij de begroting 2025 uitvoering aan te geven.

p. Incidentele claim doorontwikkeling concern control
De rol voor concern control is afgelopen jaren uitgebreid door onder andere de hogere rechtmatigheidseisen en de toezichthoudende rol op de AVG (functionaris gegevensbescherming). Om te onderzoeken of en op welke wijze (concern)control meer als instrument ingezet kan worden voor de doorontwikkeling van de organisatie, wordt is er gedurende drie jaar een incidenteel budget opgenomen dat ten laste gebracht wordt van de Algemene reserve.

 

bedragen x 1.000
	Programma/paragraaf	2024	2025	2026	2027
Stand baseline bij Kaderbrief 2024		-11.374	-13.526	-19.609	-25.497
Wijzigingen in baseline Kaderbrief
Aangenomen amendementen en mutaties Meicirculaire 2023
Amendement A2023-027: Vrij laten vallen stelpost herverdeeleffect	overzicht Algemene dekkingsmiddelen	980	1.050	1.050	1.050
Netto effect Meicirculaire t.o.v. Kaderbrief	overzicht Algemene dekkingsmiddelen	2.195	1.697	1.217	3.626
Herijking stelpost BCF	overzicht Algemene dekkingsmiddelen	310	310	310	310
Nieuwe stand baseline Kaderbrief (na amendement en Meicirculaire 2023)		-7.889	-10.469	-17.032	-20.511
Nieuwe mutaties t.o.v. baseline (beleidsarm)
(A) Sociaal Domein (memo realistisch begroten)
Stelpost Jeugd: inkomsten uit de algemene uitkering (op advies PZH)	4.2 Jeugd	0	0	-671	-492
Stelpost Jeugd: lagere lasten/uitgaven (op advies PZH)	4.2 Jeugd	0	885	885	905
Jeugd: Vergoeding DUVO middelen	4.2 Jeugd	370	370	370	370
Overige mutaties Jeugd	4.2 Jeugd	-6	-73	-65	-65
Participatie (schuldhulpverlening, bijzondere bijstand, inkomensondersteuning)	4.3 Participatie	1.138	1.054	914	1.184
Wmo	4.4 Maatschappelijke ondersteuning	-118	-94	25	111
(B) Technische bijstellingen baseline
Actualisatie MIP	Bijlagen: Investeringen	389	241	-1.078	-355
Actualisatie MPG	7.1 Grondexploitatie	-542	-503	-275	-315
Actualisatie AOK's	6.1 Ruimtelijke ordening	-85	-85	-85	-85
Mutaties Samenleving	4.1 Samenleving	59	59	59	59
Bijstellen budget Combinatiefunctionaris Sport & Cultuur	3.1 Sport / 3.2 Cultuur	50	50	50	0
Bijstellen budget subsidies domein Samenleving	Programma's 3 en 4	415	415	415	415
Bijstelling budget verzekeringen	10.1 Overhead	-100	-100	-100	-100
Terugdraaien dotatie aan voorziening wethouderspensioenen i.v.m. gestegen rente	1.1 Gemeenteraad, college en griffier	150	150	150	150
Definitieve doorrekening personeelsbegroting en CAO 2024	n.v.t.	-245	-270	-321	-376
Bijdrage VRR	2.1 Openbare orde en veiligheid	-82	-212	-378	-375
Vrijval overgebleven subsidiepot Casa Cadanza	3.2 Cultuur	300	0	0	0
Bijstelling raming Omgevingswet	6.1 Ruimtelijke ordening	407	95	95	95
Vergoeding Zwerfafval	5.2 afval- en afvalwatermanagement	100	100	100	100
Diverse kleine verschillen	n.v.t.	-35	-150	-175	-153
(C) Dekkingsbronnen
WOZ-waardeontwikkeling	overzicht Algemene dekkingsmiddelen	885	1.700	2.054	2.174
Herijking OZB o.b.v. SVHW-raming	overzicht Algemene dekkingsmiddelen	66	38	29	58
Herijking belastingen en leges (excl. OZB)	Paragraaf Lokale heffingen	173	173	173	173
(D) Overige bijstellingen nu bekend
Niet in baseline opgenomen technische bijstellingen	n.v.t.	-237	354	-708	-748
(A+B+C+D) Totaal nieuwe mutaties t.o.v. baseline (beleidsarm)		3.049	4.196	1.461	2.729
Nieuwe stand baseline (na bijstellingen): geen nieuw beleid		-4.839	-6.273	-15.571	-17.783
Beleidskeuzes
Beleidskeuzes
Aanpassing inwonerprognose	n.v.t.	424	421	-2	-2
Bijstellen Stelpost Financieringsfunctie	n.v.t.	400	400	400	400
Andere toerekening SVHW bijdrage aan afval en riool	n.v.t.	258	257	256	256
Hogere opbrengsten bouwleges	6.1 Ruimtelijke ordening	470	470	470	470
Stijging kosten GRJR	4.2 Jeugd	-1.647	-1.647	-1.647	-1.647
Taakstelling GRJR	4.2 Jeugd	1.647	1.647	1.647	1.647
Totaal beleidskeuzes		1.552	1.548	1.124	1.124
Structureel begrotingssaldo na beleidskeuzes		-3.287	-4.725	-14.447	-16.659
Dekking uit ingezette begrotingsknoppen
Begrotingsknoppen Programma 1 Bestuur en Dienstverlening
1.3 Verhogen inkomsten met kosten Gehandicaptenparkeerkaart ten laste te brengen van de inwoner	1.3 Dienstverlening	27	27	27	27
1.4 Verhogen leges huwelijken (team S&C)	1.3 Dienstverlening	25	25	25	25
Begrotingsknoppen Programma 2 Openbare Orde en Veiligheid
2.1b Uitstel van de uitbreiding van het boa-team en daarmee uitstel van de doorontwikkeling van de functie van wijkregisseur-boa tot 2026	2.1 Openbare Orde en Veilgheid	300	300	0	0
2.4 Verhoging inkomsten leges APV en Drank & Horeca	2.1 Openbare Orde en Veilgheid	4	4	4	4
Begrotingsknoppen Programma 3 Sport, cultuur en onderwijs
3.1 Uitvoeren van minder onderhoud bij sportverenigingen	3.1 Sport	21	21	21	21
3.6 Stoppen met subsidieregeling Levendig Lansingerland	3.2 Cultuur	35	35	35	35
3.7 Verhogen leges Kinderopvang	3.3 Onderwijs en kinderopvang	10	10	10	10
Begrotingsknoppen Programma 4 Sociaal Domein
4.7 Jeugd: Stoppen met Pubers in de Spotlight	4.2 Jeugd	63	63	63	63
4.3a Jeugd: Faseren inzet POH-GGZ Jeugd (praktijkondersteuner bij huisarts)	4.2 Jeugd	87	0	0	0
4.3aa Jeugd: restant taakstelling jeugd	4.2 Jeugd	0	87	87	87
4.9 Jeugd: Stoppen met pilot Steunouder	4.2 Jeugd	50	50	50	50
4.24 Gerichter welzijnaanbod ouderen	4.4 Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO)	100	100	100	100
4.26a lagere indexering gesubsidieerd activiteitenaanbod	Programma 4	242	242	242	242
4.13b Stoppen met Rotterdampas	4.3 Participatie	150	150	150	150
4.21 Intensiveren onderzoek bij aanvraag uitkering (extra personele kosten)	4.3 Participatie	-80	-80	-80	-80
4.21 Intensiveren onderzoek bij aanvraag uitkering (besparing op uitkeringen)	4.3 Participatie	300	300	300	300
4.19 Volwassenenfonds Sport & Cultuur (structurele claim)	4.3 Participatie	-30	-30	-30	-30
Begrotingsknoppen Programma 5 Kwaliteit Openbare Ruimte
5.1 het stoppen met het organiseren en bijdragen aan de hanging baskets (plantenbakken met geraniums aan de lichtmasten) in de centra	5.1 Beheer Openbare Ruimte	15	15	15	15
5.2 Het stoppen met het plaatsen van kerstbomen als verfraaiing in de centra rond de Kerst-periode.	5.1 Beheer Openbare Ruimte	15	15	15	15
5.6 Beleid Dierenwelzijn, inclusief subsidieregeling Stoppen met alle vragen rondom dieren behalve wettelijk contract dierenbescherming	5.1 Beheer Openbare Ruimte	112	112	112	112
5.7a OVL: scenario 3: Openbare verlichting: 20 minuten later aan en 20 minuten eerder uit.	5.1 Beheer Openbare Ruimte	23	23	23	23
5.8 Snippergroen: alleen de verkopen bij projecten in standhouden, de rest van het proces stoppen.	5.1 Beheer Openbare Ruimte	75	75	75	75
5.9 Afhandeling meldingen over deelscooters beleggen bij exploitanten.	5.1 Beheer Openbare Ruimte	0	0	0	0
5.10 Indexatie beheer openbare ruimte	Programma 5	522	0	0	0
Begrotingsknoppen Programma 6 Lansingerland Ontwikkelt
6.1 Beperken fietsveiligheidsmaatregelen	6.2 Infrastructuur en mobiliteit	55	55	55	55
6.2 Bouwleges duurzaamheid 100& korting opheffen	6.1 Ruimtelijke ordening	50	50	50	50
6.3 Geen heropenstelling Noordeindseweg	6.2 Infrastructuur en mobiliteit	33	33	33	33
6.4 Leefomgeving: geen extra onderzoek laten uitvoeren	6.1 Ruimtelijke ordening	47	47	47	47
6.5 Slechts één bemande bewaakte fietsenstalling exploiteren (verminderen toezicht)	6.2 Infrastructuur en mobiliteit	200	400	400	400
6.6 Stoppen met kleine thema's energie- en klimaatbeleid	6.4 Duurzaamheid	25	25	25	25
6.12 Taakstelling economie	6.3 Economische ontwikkeling	75	75	75	75
6.14 Betrekken burgers, bedrijven en scholen bij klimaatadaptatie	6.4 Duurzaamheid	18	18	18	18
6.4 Duurzaamheid; Installeren zonnedak boven parkeergarage Berkel Westpolder (structurele claim)	6.4 Duurzaamheid	18	35	35	35
6.4 Duurzaamheid; Installeren zonnedak boven parkeerplaats achter gemeentehuis (structurele claim)	6.4 Duurzaamheid	18	35	35	35
6.1a milieuleges (structurele claim)	6.1 Ruimtelijke ordening	45	45	45	45
Begrotingsknoppen Overhead
P.OH 1 Beperken hardware Topwerken (Team (I&D)	10.1 Overhead	36	36	36	36
P.OH 2 Stoppen met Home@Work	10.1 Overhead	20	20	20	20
P.OH 3 Domein Bedrijfsvoering ademt mee met de organisatie	10.1 Overhead	150	150	50	50
P.OH 4 SIEM/SOC beperken tot aanbestede bedrag	10.1 Overhead	75	0	0	0
P.OH 18 SIEM/SOC geen capaciteit voor oppakken meldingen uit SOC	10.1 Overhead	90	0	0	0
I.OH 1 Bijdrage huur RTV Lansingerland (structurele claim)	3.2 Cultuur	-10	-10	-10	-10
Begrotingsknoppen Domeinoverstijgend
P.OV 1 Geen groei aantal wethouders naar 5 in 2026		PM	PM	253	254
I.OV.1 Intensivering Burgerparticipatie (Team B&C) (structurele claim)		-225	-225	-225	-225
I.OV.2 Uitvoering proeftuinen (anders werken) (structurele claim)		-63	-63	-63	-63
Totaal dekking ingezette begrotingsknoppen		2.723	2.271	2.124	2.125
Stand structureel begrotingssaldo na dekking ingezette begrotingsknoppen		-565	-2.455	-12.324	-14.534
Dekking uit technische maatregelen
Technische maatregelen
Inzet kapitaallastendekkingsreserve	n.v.t.	1.008	744	690	668
OZB niet-woningen naar landelijk gemiddelde	overzicht Algemene dekkingsmiddelen	528	532	536	540
Risicoreservering taakstelling Jeugd	4.2 Jeugd	-750	0	0	0
Totaal dekking technische maatregelen		786	1.276	1.226	1.207
Eindstand structureel begrotingssaldo		221	-1.178	-11.098	-13.327
bedragen x 1.000
Incidentele claims		2024	2025	2026	2027
a. Opgaveteam Oekraïneopvang incl. Sporthoeklaan (saldo baten en lasten)	4.1 Samenleving	0	0	PM	PM
b. Zorg- en revalidatiecentrum (ZRC) Bleiswijk (saldo baten en lasten)	4.1 Samenleving	0	0	0	0
c. Tweede langdurige Oekraïneopvang	4.1 Samenleving	PM	PM	PM	PM
d. Kluisarchivering	10.1 Overhead	-271	-271	-271	0
e. Overlappende aanbesteding jeugd en jongerenwerk	4.2 Jeugd	-75	0	0	0
f. Incidentele indexatie	3.3 Onderwijs en kinderopvang	-47	-30	0	0
g. Incidentele claim Omgevingswet	6.1 Ruimtelijke ordening	-490	0	0	0
h. Tijdelijk budget wegwerken wachtlijsten Jeugd	4.2 Jeugd	-189	0	0	0
i. Storting vrijval overgebleven subsidiepot Casa Cadanza in reserve 'aanloopfase Cultuurhuis'	3.2 Cultuur	-300	0	0	0
j. Onderzoek nieuw beleid jongerenparticipatie	4.2 Jeugd	-85	0	0	0
k. Incidentele claim t.b.v. inregelen OVL scenario 3	5.1 Beheer Openbare Ruimte	-25	0	0	0
l. Incidentele claim t.b.v. slechts één bemande fietsenstalling	6.2 Infrastructuur en mobiliteit	-100	0	0	0
m. Incidentele claim t.b.v. onderzoek naar forenzenbelasting/toeristenbelasting	10.1 Overhead	-20	0	0	0
n. Incidentele claim t.b.v. onderzoek naar kostendekkendheid sportaccommodaties	3.1 Sport	-20	0	0	0
o. Incidentele claim t.b.v. onderzoek naar Zero-based budgetting	10.1 Overhead	-50	0	0	0
p. Incidentele claim doorontwikkeling concern control	10.1 Overhead	-75	-75	-75	0
Totaal incidentele claims		-1.747	-376	-346	0
Dekking incidentele claims
Algemene reserve		-1.258	-376	-346	0
Enecoreserve		0	0	0	0
Reserve Sociaal domein		-189	0	0	0
Totaal dekking incidentele claims		-1.447	-376	-346	0

In onderstaand overzicht is de samenvatting van de begroting op twee A4-tjes te vinden, waarbij we per saldo het effect laten zien van de beleidskeuzes, beleidsintensiveringen en de keuzes voor ombuigingen op de beleidsterreinen. Het overzicht geeft inzicht in de samenhang tussen de beleidskeuzes, -intensiveringen en keuzes voor de begrotingsknoppen en het netto-effect hiervan op het structureel begrotingssaldo 2024-2027.

Bedragen x € 1.000 -/- is nadelig effect op begroting
nr	sub	Onderwerp/toelichting	2024	2025	2026	2027
		Stand baseline bij Kaderbrief 2024	-11.374	-13.526	-19.609	-25.497
1		Wijzigingen in baseline Kaderbrief	3.485	3.057	2.577	4.986
2		Nieuwe mutaties t.o.v. baseline (beleidsarm)	3.049	4.196	1.461	2.729
3		Effecten Beleidskeuzes	1.552	1.548	1.124	1.124
4		Effect begrotingsknoppen
	a	Bestuur en Dienstverlening	52	52	52	52
	b	Openbare Orde en Veiligheid	304	304	4	4
	c	Samenleving	66	66	66	66
	d	Sociaal Domein	882	882	882	882
	e	Kwaliteit Openbare Ruimte	762	240	240	240
	f	Lansingerland Ontwikkelt	584	819	819	819
	g	Overhead	361	196	96	96
	h	Domeinoverstijgend	-288	-288	-35	-34
3		Effecten technische maatregelen	786	1.276	1.226	1.207
		Stand begrotingssaldo na maatregelen	221	-1.178	-11.098	-13.327

Incidentele claims en dekkingen
De provincie als financiële toezichthouder ziet strikt toe dat de structurele lasten gedekt worden door baten die naar hun aard structureel van karakter zijn. Voor 2024 voldoen wij daaraan. Bij de financiële positie van onze gemeente is ook de beschikbaarheid over incidentele dekkingsmiddelen relevant. Die hebben wij zeer ruim voorhanden. Naast de forse omvang van de algemene reserve van € 85,2 miljoen (stand eind 2023) hebben we nog de beschikking over bestemmingsreserves die bedoeld zijn om geoormerkte budgetten over te hevelen naar latere jaren (€ 150 miljoen stand eind 2023). Voor een deel zijn die technisch noodzakelijk, zoals de kapitaallastendekkingsreserves om gedurende de looptijd van een investering de afschrijvingen te kunnen dekken, of ingesteld voor een specifiek risico. Door de verkoop van de Eneco-aandelen resteert nog een aanzienlijke omvang van ‘onbeklemd budget’ van € 94,2 miljoen (stand eind 2023). Opgemerkt wordt dat de algemene reserve bedoeld is voor grote onvoorzienbare risico’s; de verplichte post Onvoorzien is structureel opgenomen. Ook wordt de algemene reserve (tijdelijk) aangewend voor begrotingstekorten in latere jaren: deze systematiek wordt door de provincie geaccepteerd. Belangrijk is de notie dat alleen de algemene reserve ‘meetelt’ bij de bepaling van de weerstandsratio, maar de facto hebben wij met de reserve Enecogelden nog een exceptionele financiële buffer. In deze begroting geven we daarom voor het eerst ook het weerstandsvermogen inclusief de Enecoreserve weer.

Algemene reserve
De omvang van de algemene reserve per eind 2023 is € 85,2 miljoen. In 2023 wordt € 11,8 miljoen toegevoegd aan de algemene reserve (vanuit het jaarrekeningresultaat 2022), en wordt € 12,8 miljoen onttrokken. Hierdoor daalt de omvang per saldo met € 1,4 miljoen. De voornaamste onttrekkingen zijn € 6,3 miljoen aan budgetoverhevelingen (Slotwijziging 2022: €3,1 miljoen en Jaarstukken 2022: € 3,2 miljoen) en de overheveling van € 2,5 miljoen richting de kapitaallastendekkingsreserve voor de upgrade het evenemententerrein. Ook het verwachtte negatieve jaarresultaat 2023 van € 478.000 wordt gedekt uit de algemene reserve. 

De geprognotiseerde onttrekkingen van de algemene reserve in de komende jaren zijn mede het gevolg van de negatieve structurele begrotingssaldi in 2025 en verder; dit zijn tijdelijke onttrekkingen. Deze systematiek wordt door de provincie als financiële toezichthouder toegestaan. Als het betreffende begrotingsjaar is bereikt zal voor dat jaar weer een structureel sluitende begroting moeten worden opgesteld.

Weerstandsratio
Het weerstandsvermogen geeft aan of de gemeente in staat is om financiële tegenvallers op te vangen zonder de noodzaak om direct te bezuinigen en/of de lokale lasten te verhogen. Met een ratio weerstandsvermogen van 1,3 in 2024, is Lansingerland in staat om financiële tegenvallers op te vangen. De ratio ligt in 2023 nog binnen de bandbreedte van de door de raad gewenste marge ‘ruim voldoende’ (tussen de 1,4 en 2,0), waarbij de raad streeft naar een ratio van 1,7.

Vanaf 2024 ligt de ratio buiten (onder) de door de Raad gewenste marge ‘ruim voldoende’. Er is een bedrag van circa € 3,6 miljoen nog nodig om ook eind 2024 op de ondergrens van 1,4 te zitten van de score ‘ruim voldoende’. Opgemerkt wordt dat in de bepaling van de weerstandscapaciteit, conform de nota risicomanagement en weerstandsvermogen, nog geen rekening wordt gehouden met toekomstige positieve resultaten op de grondexploitatie. Op basis van de cijfers van het MPG 2023 verwachten we de komende jaren nog wel positieve resultaten die op moment van realisatie (bij de jaarstukken) in de algemene reserve worden gestort.

 

Als de Enecoreserve betrokken wordt bij de berekening van het weerstandsvermogen, dan beschikt de gemeente met een weerstandsratio van 2,9 in 2024 en zelfs nog 2,4 in 2027 over ruim voldoende vermogen om financiële tegenvallers op te vangen. Bij deze berekening wordt het ‘hek’ rondom de Enecoreserve niet opgeheven.

 

 

Bij de toelichting op de programma’s en de beleidsvelden wordt uw raad meer gedetailleerd meegenomen in de problematiek en de maatregelen waarvoor het college gericht heeft gekozen.