Paragrafen

Deze paragraaf geeft inzicht in de belastingen, heffingen en leges die de gemeente Lansingerland heft. De paragraaf toont de tariefontwikkeling, de opbrengsten en de lokale lastendruk. De lokale heffingen zijn een belangrijke bron van inkomsten voor de gemeente.

We onderscheiden twee soorten heffingen: heffingen waarvan de besteding gebonden is (zoals de rioolheffing en de afvalstoffenheffing) en de gemeentelijke heffingen die als algemene dekkingsmiddel mogen worden ingezet, waarvan de besteding niet van te voren is bestemd (zoals de onroerende zaakbelasting en de hondenbelasting).

De gemeente Lansingerland kent de volgende belastingen en rechten:
1. Onroerende zaakbelasting (OZB);
2. Afvalstoffenheffing;
3. Rioolheffing;
4. Lijkbezorgingsrechten;
5. Leges burgerzaken;
6. Leges bouw;
7. Hondenbelasting;
8. Marktgelden;
9. Precariobelasting.

In onderstaand overzicht staan de opbrengsten aan lokale heffingen van de belangrijkste heffingen in zowel 2019 en 2020 en de afwijking in 2020 ten opzichte van de begroting.

Het COELO (Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden) publiceert ieder jaar de zogeheten “Atlas van de lokale lasten”. Onderdeel van deze atlas is een tarievenoverzicht. Het overzicht 2020 is hieronder opgenomen, aangevuld met de gegevens van Lansingerland.

De onderstaande tabel laat zien dat de door gemeente Lansingerland gehanteerde OZB-tarieven van woningen en niet-woningen in 2020 onder het landelijk gemiddelde zitten. Desondanks zijn de gemiddelde woonlasten in Lansingerland 14% hoger dan het landelijk gemiddelde. Belangrijke oorzaak hiervan is een relatief hoge WOZ-waarde in de gemeente Lansingerland (€ 349.000) ten opzichte van het landelijk gemiddelde (€ 270.000).

De onderstaande tabel laat de gemeentelijke woonlasten van Lansingerland in 2020 zien, bij een gemiddelde WOZ-waarde van € 349.000:

Meerpersoonshuishouden met eigen woning en een WOZ-waarde van € 349.000 in 2020			Bedragen x € 1,-
Lokale lasten Lansingerland	Aanslag 2019	Aanslag 2020	Verschil in €	Verschil in %
OZB	347,80	348,94	1,14	0,33%
Afvalstoffenheffing	187,02	290,49	103,47	55,33%
Rioolheffing	245,18	249,35	4,17	1,70%
Aanslag gemeentelijke belastingen (via SVHW)	780,00	888,78	108,78	13,95%
Woonlasten t.o.v. landelijke gemiddelde jaar ervoor	Realisatie 2019	Realisatie 2020
A) OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde	347,80	348,94
B) Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde	245,18	249,35
C) Afvalstoffenheffing voor een gezin	187,02	290,49
D) Eventuele heffingskorting	0,00	0,00
E) Totale woonlasten gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C-D)	780,00	888,78
F) Landelijke gemiddelde jaar ervoor	740,00	777,00
Woonlasten t.o.v. landelijke gemiddelde jaar ervoor (E/F) x 100%	105,41%	114,39%

In de Atlas van de lokale lasten wordt inzicht gegeven in de gemeentelijke woonlasten. Daarbij wordt het gemiddelde bedrag berekend dat een meerpersoonshuishouden op basis van de gemiddelde WOZ waarde van een eigen woning in de betreffende gemeente betaalt aan OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing. In de ons omringende gemeenten hebben de gemiddelde woonlasten voor meerpersoonshuishoudens zich als volgt ontwikkeld.

De woonlasten 2020 bedragen landelijk gemiddeld € 777. In alle omliggende gemeenten zijn de lokale lasten gestegen ten opzichte van 2019. In Lansingerland is de stijging met 14% het hoogst; in Delft is de stijging met 1% het laagst. De stijging in Lansingerland is veroorzaakt door een toename van het tarief afvalstoffenheffing. In 2019 was het tarief € 187, tegenover € 290 in 2020; een stijging van € 103. Het lage tarief in 2019 was gevolg van het opheffen van de egalisatiereserve afval, waardoor er een eenmalige verlaging van tarief terugvloeide naar onze inwoners. In 2020 is het tarief weer op niveau van kostendekkendheid en net iets boven het landelijk gemiddelde.

De onderstaande tabel laat de OZB-aanslagen en woonlasten 2020 in de regio zien:

OZB-aanslag tov WOZ-waarde	Gemiddelde WOZ-waarde	WOZ-waarde t.o.v. landelijk gemiddelde	OZB-tarief	Gemiddelde OZB aanslag	OZB-aanslag t.o.v. landelijk gemiddelde	Verhouding WOZ-waarde OZB-aanslag
Lansingerland	349.000	129%	0,1003%	348,94	118%	0,92
Delft	240.000	89%	0,1191%	286,88	97%	1,09
Pijnacker-Nootdorp	339.000	126%	0,0932%	315,01	107%	0,85
Zoetermeer	242.000	90%	0,1538%	372,2	126%	1,41
Zuidplas	289.000	107%	0,1074%	317,19	108%	1
Nederland	270.000	100%	0,1102%	295	100%	1
Woonlasten tov WOZ-waarde	Gemiddelde WOZ-waarde	WOZ-waarde t.o.v. landelijk gemiddelde	Gemiddelde woonlasten MPH	MPH t.o.v. landelijk gemiddelde	Verhouding WOZ-waarde woonlasten
Lansingerland	349.000	129%	888,78	114%	0,89
Delft	240.000	89%	860,52	111%	1,26
Pijnacker-Nootdorp	339.000	126%	895,69	115%	0,93
Zoetermeer	242.000	90%	765,79	99%	1,11
Zuidplas	289.000	107%	838,68	108%	1,02
Nederland	270.000	100%	777,00	100%	1

Er zijn twee soorten OZB: de eigenarenbelasting en de gebruikersbelasting. Voor woningen bestaat er alleen een eigenarenbelasting. Voor niet-woningen (onder andere bedrijfspanden, maatschappelijke voorzieningen zoals scholen en zwembaden, maar ook bouwgronden) bestaat er zowel een eigenaren- als een gebruikersbelasting. Jaarlijks bepaalt de gemeente de waarde van de onroerende zaak, de zogeheten WOZ-waarde.

Lansingerland kent een tariefdifferentiatie voor woningen en niet-woningen. Een dergelijke tariefs-differentiatie tussen woningen en niet-woningen wordt in vrijwel heel het land toegepast.

Het OZB-tarief wordt berekend naar een percentage van de WOZ-waarde. Het verloop van de OZB-tarieven over de afgelopen jaren ziet er als volgt uit:

De gerealiseerde OZB-opbrengsten 2020 zijn 5% hoger dan begroot (€390.000). Dit voordeel is het resultaat van een hogere WOZ-waarde dan waar in de begroting 2020 mee is gerekend. Ten tijde van het opstellen van de begroting is voor het bepalen van de WOZ-waarde uitgegaan van peildatum 1 januari 2019, met een gemiddelde WOZ-waarde van €318.000. De daadwerkelijke gemiddelde WOZ-waarde in 2020 was €349.000.

Uitvoering
SVHW te Klaaswaal voert per 1 januari 2013 de Wet WOZ en de heffing en inning van gemeentelijke belastingen uit voor onze gemeente.

Waarderingskamer
De Waarderingskamer (WAKA) heeft de uitvoering van de WOZ voor 2020 binnen het voorzieningengebied van SVHW beoordeeld als ‘goed’. Dit algemeen oordeel wordt afgegeven aan een organisatie die WOZ-taxaties van goede kwaliteit levert en daarnaast op alle onderdelen van het WOZ-werkproces voldoet aan de gestelde kwaliteitseisen. Het SVHW heeft ook voldoende maatregelen getroffen voor adequate aansturing en kwaliteitsbeheersing van de werkzaamheden. Zie hiervoor ook de website van de Waarderingskamer: www.waarderingskamer.nl/nc/alle-beoordelingen/gemeentepagina/lansingerland/.

Bezwaarschriften
Het aantal ingediende bezwaarschriften is 55% gestegen ten opzichte van 2019. Ook blijft het aantal ingediende bezwaren door no-cure-no-pay (ncnp) bureaus bij woningen stijgen. Dit is in lijn met de landelijke trend waarbij meer bezwaar wordt aangetekend. Uit een onderzoek van december 2020 door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) blijkt dat het aantal bezwaren (landelijk) in de periode 2015-2019 is gestegen van zo’n 160.000 naar 204.000. Het aandeel ncnp-bureaus steeg van 17% naar 43%. Voor niet-woningen is er een landelijke daling te zien van het totaal aantal bezwaren (van 60.000 in 2015 naar 53.000 in 2018). Echter steeg het aandeel ncnp-bureaus van 20% naar 55%. De SVHW voert actief campagne om het aandeel bezwaarschriften dat via ncnp-bureaus binnenkomt te verkleinen. SVHW heeft hiervoor samen met andere belastingkantoren een werkgroep gevormd om gezamenlijk op te trekken in de richting van de ncnp-bureaus. Daarnaast heeft de SVHW een taskforce opgericht om het aantal WOZ-bezwaren van
ncnp-bureaus te verminderen. Communicatie speelt hierbij een belangrijke rol, onder andere door ervoor te zorgen dat bezwaar maken via de website van de SVHW heel eenvoudig is.

Ondanks de stijging van het aantal bezwaren zien we dat er procentueel minder bezwaren zijn toegekend in vergelijking met 2018 en 2019.

De gemeente Lansingerland kent voor de afvalstoffenheffing een tarief voor éénpersoonshuishoudens en een tarief voor meerpersoonshuishoudens.

In 2018 besloot de gemeenteraad de egalisatiereserve afval op te heffen. Dit kwam als een eenmalige verlaging van de afvalstoffenheffing 2019 terug naar de inwoners.

In 2021 herijken we het afvalbeleidsplan, waarbij opnieuw het tarief en de wijze van inzameling wordt bekeken. Het verloop van de tarieven over de afgelopen jaren (inclusief eenmalige korting in 2019) staat in onderstaande tabel.

In 2018 besloot de gemeenteraad de egalisatiereserve afval op te heffen. In 2019 is een eenmalige korting van € 1.235.000 toegepast.

In 2020 is er € 92.000 minder aan baten afvalstoffenheffing gerealiseerd en € 123.000 meer aan kosten gemaakt. De kostendekkendheid in 2020 was hierdoor 97%, in plaats van de begrote 100%. In 2020 hebben we ook extra afvalkosten gemaakt in relatie tot corona. Deze kosten hebben we niet onder het afvalstoffentarief gebracht, maar verrekend met de reserve Crisismaatregelen. Elders in dit boekwerk staat een nadere specificatie van de uitnutting van deze reserve.

Eind 2015 is het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) voor de planperiode 2015-2020 voor Lansingerland vastgesteld. Het uitgangspunt bij de rioolheffing is, op grond van het vastgestelde GRP, dat de kosten voor de rioleringsvoorzieningen voor 100% worden gedekt uit de rioolheffing. Als heffingsgrondslag wordt een vast bedrag per 500 m³ waterverbruik aangehouden, met een maximum van 10.000 m³.

In het GRP 2015-2020 is ervan uitgegaan dat:

• De rioolheffing per (equivalente) heffingseenheid een vastgestelde 1,7% indexatie;
• De rioolheffing maximaal kostendekkend mag zijn: de geraamde opbrengsten (in de beschouwde periode) mogen de geraamde lasten niet overstijgen (Gemeentewet artikel 229b);
• Reserveren voor toekomstige vervangingsinvesteringen - door dotaties aan de (spaar)voorziening – is toegestaan;
• Reserveren enkel voor uitbreiding van het voorzieningenniveau niet is toegestaan;
• De opbrengsten van de rioolheffing niet voor andere doeleinden dan voor het gemeentelijk rioolstelsel (inclusief grond- en hemelwatervoorzieningen) mogen worden aangewend ofwel een relatie hebben met de verbrede watertaken.

Het GRP wordt periodiek geëvalueerd om te bewaken dat de kostendekkendheid van de rioolheffing gehandhaafd blijft. In november 2020 is het nieuwe GRP voor de planperiode 2021-2025 door de gemeenteraad vastgesteld. De effecten voor de toekomst worden meegenomen in de begroting vanaf 2021

Doordat er meer kosten aan het onderhoud en inspectie zijn geweest, is de dotatie in de voorziening € 925.000 lager dan begroot. Hogere lasten zijn het gevolg van onder andere een inhaalslag op onderhoud, reiniging en inspecties van gemalen.

Het gerealiseerd saldo van € 409.000 is door middel van een storting verrekend met de voorziening riolering.

De gemeente Lansingerland heeft het gebruik van de gemeentelijke begraafplaatsen vastgelegd in een beheerverordening. De vigerende beheerverordening van de gemeente Lansingerland dateert uit 2009.
De lijkbezorgingsrechten zijn per 1 januari 2020 niet aangepast. In onderstaande tabel staan de begrote en gerealiseerde bedragen in 2019 en 2020.

De bouwlegesinkomsten zijn in 2020 licht gestegen ten opzichte van 2019 en tevens hoger dan begroot. Dit komt onder andere doordat er minder aanvragen voor duurzame nieuw- en verbouw zijn gedaan dan begroot. Voor deze zogenaamde groene leges kan 100% korting op de bouwleges worden aangevraagd.

Voor de hondenbelasting bestaat een tarief voor de eerste hond, een tarief voor de tweede en volgende hond en voor een geregistreerde kennel. Het verloop van de tarieven hondenbelasting over de afgelopen jaren is ongewijzigd en ziet er als volgt uit:

De marktrechten zijn per 1 januari 2020 niet aangepast. In onderstaande tabel staan de begrote en gerealiseerde bedragen in 2019 en 2020.

Sinds 1 juli 2017 is de precariobelasting voor nutsnetwerken afgeschaft. Maar de gemeente Lansingerland kan gebruikmaken van een overgangsregeling, waardoor de gemeente tot en met 2021 precario kan blijven heffen op ondergrondse energieleidingen. Dit levert Lansingerland € 200.000 inkomsten per jaar op. Deze belasting heffen wij op Dunea.

De opbrengsten van de gemeentelijke leges burgerzaken in 2019 en 2020 staan in onderstaand overzicht nader gespecificeerd.

De gerealiseerde baten uit de leges burgerzaken zijn in 2020 conform begroting, maar zijn lager dan in 2019. Corona heeft enig negatief effect op de inkomsten uit de leges burgerzaken ten opzichte van vorig jaar. We hebben de begroting 2020 om die reden in de Zomerrapportage naar beneden bijgesteld. Naar nu blijkt een terecht bijstelling.

De ontwikkelingen met betrekking tot de aangevraagde kwijtscheldingen geven het volgende beeld:

Het totaal aantal aanvragen tot kwijtschelding is in 2020 bijna gelijk gebleven aan 2019. Het aantal toegekende kwijtscheldingen is wel afgenomen met 4% ten opzichte van voorgaand jaar.
De uitgaven aan kwijtscheldingen van de gemeentelijke belastingen en rechten geeft het volgende overzicht:

De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing geeft aan in hoeverre de gemeente Lansingerland in staat is om haar financiële risico’s op te vangen en welke methode gebruikt wordt voor het bepalen van het risicoprofiel. Daarnaast beschrijft de paragraaf op hoofdlijnen op welke wijze ‘risicobeheersing’ onderdeel is van de bedrijfsvoering van de gemeente.

Op basis van het BBV nemen gemeenten een aantal verplichte financiële kengetallen op in de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting en het jaarverslag. Dit om de leden van provinciale staten en de gemeenteraad gemakkelijker inzicht te geven in de financiële positie van hun provincie of gemeente.

De nota risicomanagement en weerstandsvermogen 2020-2023 beschrijft op welke wijze Lansingerland haar risico’s beheerst en hier verantwoording over af legt. De nota beschrijft o.a. welke informatie we in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing vanaf de begroting 2021 opnemen. Ten opzichte van de vorige nota risicomanagement (2015-2018) geeft deze paragraaf in de begroting meer inzicht dan voorheen in de risico’s die de gemeente loopt op structurele tegenvallers en wat dat zou betekenen voor de toekomstige begrotingssaldi. In de jaarstukken (een document dat meer terugkijkt) ligt het accent vooral op het weerstandsvermogen en de risico’s op incidentele tegenvallers.

Op basis van de huidige inzichten loopt Lansingerland haar grootste incidentele financiële risico’s bij de grondexploitaties. Het risico op de grondexploitaties houdt verband met de hoge boekwaarde van reeds gedane investeringen in grond en de marktomstandigheden. Het risico is dat grond niet, later, of voor een lagere prijs wordt verkocht dan nu voorzien. Om dit risico te ‘beheersen’ moeten we vooral inspelen op de marktontwikkelingen en het onderscheidende vermogen van de gemeente als toekomstige woongemeente of vestigingsplaats voor een bedrijf. Dit is daarom ook een speerpunt van het college. Om de boekwaarde op de huidige grondexploitaties niet (verder) op te laten lopen is de gemeente terughoudend met het doen van nieuwe uitgaven. Uitgaven doen we pas als deze noodzakelijk zijn om 'inkomsten' te genereren. Waar mogelijk benutten we schaalvoordelen om werkzaamheden te clusteren. In 2020 is de boekwaarde van de meeste projecten verder afgenomen. Dit betekent dat de inkomsten uit grondverkopen hoger zijn geweest dan de uitgaven. Voor een verdere toelichting op de risico’s van de grondexploitaties zie Paragraaf Grondbeleid.

De grootste risico’s op structurele tegenvallers zijn er binnen het sociaal domein. In de begroting 2021-2024 zijn deze lasten op basis van de inzichten medio 2020 zo adequaat mogelijk geraamd. Het betreft open-einden regelingen waarbij niet of nauwelijks financiële plafonds zijn in te bouwen. De afgelopen jaren laten zien dat o.a. door besluiten van het Rijk (bijvoorbeeld abonnementstarief Wmo) de lasten in een korte periode zeer snel kunnen groeien en het tempo van de groei ook steeds sneller toeneemt. Voor de Jeugdwet werken we aan een veranderprogramma dat moet leiden tot een afvlakking c.q. stabilisering van de stijging van de lasten (los van de groei van het aantal inwoners). De potentiele opbrengsten/besparingen van dit veranderprogramma zijn in de meerjarenraming verwerkt. Risico is dat we deze besparingen uiteindelijk niet (kunnen) realiseren en er structurele tegenvallers ontstaan. De eerstvolgende actualisatie van deze risico’s op structurele tegenvallers in het meerjarenbeeld vindt zoals gebruikelijk plaats bij de begroting (2022).

Op basis van het risicoprofiel van de gemeente Lansingerland kan worden bepaald hoeveel middelen nodig zijn om alle risico’s te kunnen opvangen. Daarbij maken we onderscheid tussen ‘incidentele risico’s’ en het risico op structurele tegenvallers. Incidentele risico’s dienen te worden afgedekt door het beschikbare weerstandsvermogen en voor het opvangen van structurele risico’s zal voldoende ‘flexibiliteit’ in de begroting aanwezig moeten zijn. Dit laatste maken we jaarlijks inzichtelijk door in de paragraaf weerstandsvermogen van de begroting een aantal scenario’s te schetsen die zich voor kunnen doen en daarbij aan te geven wat de financiële impact is op de saldi van de meerjarenbegroting.

De benodigde weerstandscapaciteit voor incidentele risico’s wordt berekend op basis van een risicosimulatie. Uitgangspunt hierbij is een statistische benadering die ervan uitgaat dat nooit alle risico’s zich tegelijk én in hun maximale omvang zullen voordoen. Indien dat wel het geval is, zou op basis van de in beeld gebrachte risico’s, hiermee een bedrag gemoeid zijn van € 104,3 miljoen (feitelijk het absoluut maximum aan financieel gevolg van de in beeld gebrachte risico’s).

Dit is als volgt te verdelen over de algemene dienst en de grondexploitaties:

Algemene dienst € 27,4 miljoen
Grondexploitaties € 76,9 miljoen

Top 10 risico’s gemeente Lansingerland
De top 10 aan risico’s zijn op basis van hun aandeel in het totaal benodigde weerstandsvermogen:

Uit het voorgaande tabel blijkt dat onze grootste risico’s betrekking hebben op de grondexploitaties, waarvan Oudeland en Wilderszijde de grootste invloed hebben. De genoemde bedragen zijn de mogelijke verdere verliezen op de grondexploitaties als de ontwikkelingen niet lopen zoals we nu inschatten op basis van de huidige marktomstandigheden. Naast bovenstaande incidentele effecten zijn er, als het risico zich voordoet, ook structurele effecten omdat schulden niet of minder snel kunnen worden afgelost. Op basis van de huidige rekenrente grondexploitaties van 1,1% betekent elke € 10 miljoen verdere verlies name op de grondexploitatie een toename van de structurele rentelast op de begroting van € 0,11 miljoen.

Ten opzichte van het laatste P&C-document (begroting 2021) zijn een aantal risico’s uit de top 10 gemuteerd. Zo is het risico vervallen dat een perceel op Oudeland niet verworven zou kunnen worden. Dit perceel is inmiddels verworven waardoor de ontwikkeling en de bijbehorende opbrengsten worden gerealiseerd. Hierdoor komen een aantal risico’s die niet eerder in de top 10 stonden de top 10 binnen. Het maximale bedrag van risico 3 inzake Oudeland is naar beneden bijgesteld. De afgelopen jaren is op Oudeland veel grond verkocht waardoor de nog te verkopen gronden zijn afgenomen en daarmee het bedrag waarover risico wordt gelopen als er vertraging optreedt in de uitgifte van gronden, doordat ook de rente heel laag is, is de impact als de vertraging optreedt ook nog eens veel kleiner.

In het eerste kwartaal 2021 werd bekend dat de aanvraag tweede tranche voor Wilderszijde niet is toegekend. Op basis van de businesscase die ten grondslag lag aan de aanvraag (gebaseerd is op het Masterplan) en rekening houdend met huidige voorziening voor het reeds in exploitatie genomen deel van Wilderszijde, past het tekort (waarbij er geen rekening is gehouden met een bijdrage van het Rijk) binnen het reeds opgenomen weerstandsvermogen van € 26,0 miljoen. Bij het kans percentage staat ‘n.v.t.’ omdat we voor Wilderszijde aansluiting zoeken bij de meest recente doorrekening van het Masterplan en voor het daaruit blijkende tekort een 100% ‘reservering’ maken in de benodigde weerstandscapaciteit. De voorziening op de lopende grondexploitatie Wilderszijde valt, mede door lagere verwachte verwervingsuitgaven, lager uit. Anderzijds zijn er nog risico’s in relatie tot het nog in exploitatie te brengen gedeelte van Wilderszijde. Naast het berekende tekort op basis van het Masterplan spelen er nog aanvullende risico’s, o.a. t.a.v. de te sluiten overeenkomsten en de nadere planuitwerking. Het vrijgekomen bedrag van de verliesvoorziening van de ‘in exploitatie genomen gronden’ is daarom toegevoegd aan het voor het nog niet in exploitatie genomen deel van Wilderszijde gereserveerde bedrag in het benodigde weerstandsvermogen. Bij het toekomstig vaststellen van het bestemmingsplan en de hieraan gerelateerde grondexploitatie treffen we t.z.t. een voorziening en actualiseren we de risico’s in de risicoparagraaf en het benodigde weerstandsvermogen.

Het risico juridische procedure Remu is nog niet vervallen. Dit risico hangt samen met de verkoop van de aandelen Eneco. Zoals vermeld in het raadsvoorstel over de verkoop van Eneco is door de aandeelhouders Eneco als geheel verkocht, maar is het risico van de juridische procedure Remu bij de voormalige aandeelhouders gebleven. Het aandeel van de gemeente Lansingerland in dit risico is op basis van de huidige inzichten circa € 10 miljoen. De kans op toekennen van de claim achten wij, mede door eerdere uitspraken van de Rechtbank en het Gerechtshof Amsterdam in de kwestie, zeer laag.

Ten opzichte van de jaarstukken 2019 is het ‘eigen’ risico dat de gemeente loopt op de uitvoering van de Participatie (inkomensdeel) toegenomen. Van het Rijk ontvangt de gemeente hiervoor jaarlijks geld, de zogenoemde BUIG-uitkering. Indien de werkelijke lasten voor de uitkeringen hoger liggen dan geldt eerst een eigen risico, daarboven kan de gemeente een aanvraag indien voor een aanvullende uitkering. Met het oog op de mogelijke economische nasleep van Corona gaan we in de meerjarenraming uit van een stijging van de uitkeringslasten, maar ook een stijging van de BUIG-uitkering. Mocht deze laatste ontoereikend zijn dan komt een eventueel nadeel tot de drempel voor een aanvullende uitkering ten laste van de gemeente. Het risico baseren we op elk jaar van de meerjarenraming een tekort van € 1 miljoen. De kans achten we beperkt omdat we enerzijds zelf deels kunnen sturen op het aantal bijstandsgerechtigden, via re-integratie, en anderzijds het Rijk de BUIG laat meebewegen met de macro-economische situatie.

Risico’s verbonden partijen
De gemeente Lansingerland neemt deel in diverse gemeenschappelijke regelingen en verbonden partijen. In de paragraaf verbonden partijen van deze begroting is een overzicht hiervan opgenomen en is per partij ook inzicht gegeven in de risico’s bij de verbonden partij.

Uit de grondexploitaties en risico inventarisaties die ten grondslag liggen aan de jaarrekeningen 2020 van de gemeenschappelijke regeling Hoefweg en Bleizo blijkt dat de risico’s die deze partijen lopen nog opgevangen kunnen worden binnen de eigen grondexploitaties (de grondexploitatie bevat zelf nog voldoende weerstandscapaciteit). De gemeente zelf hoeft op basis van de huidige inzichten geen weerstandscapaciteit voor Hoefweg en Bleizo aan te houden.

Voor Bleizo-Oost, het deel ten oosten van de HSL, is inmiddels het bestemminsplan definitief vastgesteld. De economische groei en vraag naar logistieke kavels in de Corridor A12 maakt dat er ruimte is voor logistieke bedrijventerreinen. Partijen in de Corridor A12 hebben hierover met elkaar afspraken gemaakt, waardoor het bestemmingsplan voor Bleizo-Oost vastgesteld kon worden. Voor Bleizo-West doen we onderzoek naar een alternatief ontwikkelprogramma. Hiervoor is een eerste stedenbouwkundige verkenning uitgevoerd. De vaststelling van het bestemmingsplan voor Bleizo-West is opgeschort totdat er meer duidelijkheid is over de uitkomsten van het onderzoek.

Risico’s als gevolg van Corona
Het COVID-19 (Corona) virus heeft direct en indirect invloed op onze financiën. Hoe groot de financiële impact in 2021 en de daarop volgende jaren zijn is nu onmogelijk volledig te bepalen. We monitoren onze risico’s en die van onze partners voortdurend. Om financieel de risico’s te kunnen opvangen besloot de gemeenteraad in mei 2020 om een bestemmingsreserve van € 5 miljoen voor het begrotingsjaar 2020 in te stellen. Deze reserve wenden we aan om de incidentele extra lasten en incidentele gederfde inkomsten te dekken. In de managementsamenvatting van deze jaarstukken is een overzicht opgenomen van de aanwending van deze reserve. Deze aanwending hangt samen met een aantal risico’s die hieronder zijn beschreven en zich in 2020 ook hebben gemanifesteerd.

De VNG stelde een aantal handreikingen beschikbaar om de risico’s in beeld te brengen. In zijn algemeenheid geldt dat de risico’s op dit moment wel kwalitatief zijn te duiden, maar nog zeer moeilijk kwantitatief. Deze eerste risico beschouwing is daarom ook vooral kwalitatief van aard en geeft de grootste financiële risico’s weer die het college op dit moment ziet. De lijst is, in willekeurige volgorde, als volgt:

• Toename van het aantal bijstandsgerechtigden; als gevolg van Corona krijgt de economie en daarmee de werkgelegenheid forse klappen. In eerste instantie vallen ‘ontslagen’ medewerkers terug op de WW. Afhankelijk van de duur van de WW valt een deel van deze personen uiteindelijk ook terug op de bijstand. Ons huidige bestand is ongeveer 600 bijstandsgerechtigden. Een stijging van dit aantal is een reëel risico. Daarom hielden we in de begrotingscijfers 2021-2024 rekening met een stijging. Risico is dat zich een nog negatiever scenario zich voordoet en de lasten nog sneller gaan stijgen. Het Rijk compenseert deze lasten (op termijn) mogelijk, maar uitgaande van de huidige systematiek voor financiering zal dat veelal met enige vertraging gaan (voordat de Rijksbijdrage om hoog gaat). De stijging van bijstandsgerechtigden betekent ook dat de ambtelijke organisatie meer inzet zal moeten plegen op participatie en rechtmatigheid en dus (tijdelijk) meer formatie nodig heeft.

• Toename van het aantal schuldhulpverleningstrajecten; als gevolg van Corona krijgt de economie en daarmee de werkgelegenheid forse klappen. Ondernemers en (ontslagen) werknemers kunnen in de financiële problemen komen en te maken krijgen met (toenemende) schulden. De gemeente is verantwoordelijk voor de schuldhulpverlening. Dus een toenemend beroep betekent meer werk en meer lasten voor de gemeente.

• Effecten op woningmarkt; diverse partijen voorspellen zwaar(der) weer voor de woningmarkt. Op de korte termijn zijn de effecten nog beperkt, maar niet uit te sluiten valt dat de economische teruggang door sijpelt naar de woningmarkt. Naast economische risico is door Corona ook risico dat productieketens voor grond- en hulpstoffen voor de bouw stil vallen. Risico voor de gemeente is dat projecten vertraging oplopen of stilvallen en inkomsten later of niet binnen komen. Denk hierbij aan inkomsten uit grondverkopen en bouwleges. Op dit moment zijn daar nog geen indicaties van, of goede inschattingen van te maken, maar het college is zich wel bewust van dit risico en we monitoren dit risico nauwlettend. Het college merkt wel op dat de impact van een terugval op de huizenmarkt in financiële zin waarschijnlijk minder impact op Lansingerland zal hebben dan in de vorige crisis. De grondposities van de gemeente zijn fors kleiner, de schuldenlast lager en de rente is ook lager dan destijds.

• Effecten op bedrijventerreinen; door de Corona-crisis kunnen investeerders voorzichtiger worden c.q. investeren bedrijven minder. Dit kan gevolgen hebben voor de nog uit te geven bedrijventerreinen (minder opbrengst, latere opbrengst, etc.).

• Gemeentefonds; de inkomsten van de gemeente komen voor zo’n 50% uit het gemeentefonds. Het gemeentefonds volgt de ‘trap-op-trap-af’ systematiek. Als het Rijk meer uitgeeft gaat er ook meer naar de gemeenten. Het Rijk betaalt nu het crisis maatregelen pakket. Hierdoor zal de Staatsschuld oplopen. Het risico c.q. de verwachting is dat dit op termijn Rijksbezuinigingen nodig maakt. Ook gemeenten zullen dan worden geraakt. Met welke omvang is nog onbekend. Het Rijk heeft in de meicirculaire 2020 het accres voor 2020 en 2021 bevroren. Hoe daarna met het gemeentefonds wordt omgegaan is aan een nieuw kabinet. De crisis uit 2009/2010 leerde dat in een nieuw regeerakkoord na een crisis ingrijpende maatregelen kunnen zijn opgenomen.

• Toename beroep op voorzieningen WMO en Jeugdwet; de Corona crisis legt op heel veel mensen ook een psychische en fysieke wissel. Met name op ouderen (eenzaamheid) en jongeren (leerlingen/scholieren). Een reëel risico is dat meer mensen uit deze doelgroepen in de problemen gaan komen en er extra hulp of ondersteuning nodig is. De gemeente is, als er geen vangnetten zijn in de eigen omgeving, verantwoordelijk voor deze hulp. Dit betekent een potentiële toename van de lasten in het sociaal domein voor de voorzieningen en ook extra formatie die hier voor nodig is.

• Extra kosten a.g.v. maatregelen; de gemeente en verschillende verbonden partijen maken extra kosten a.g.v. Corona. Denk aan Veiligheid/beveiligers, voorlichting, extra kosten VRR, GGD, fysieke maatregelen gemeentehuis, etc. Deze kosten dekken we ten laste van de reserve Corona.

• Minder inkomsten gemeente; op diverse onderdelen loopt de gemeente risico op minder inkomsten. Bijvoorbeeld inkomsten uit belastingen (OZB), leges, incidentele verhuur van maatschappelijke gebouwen. Eventuele mindere inkomsten in 2020 en 2021 dekken/dekten we uit de reserve Corona.

De beschikbare weerstandscapaciteit betreft de middelen die de gemeente heeft of ter beschikking kan krijgen om de financiële gevolgen van risico’s op te vangen. Het uitgangspunt daarbij is dat structurele risico’s opgevangen moeten worden door structurele ‘weerstandscapaciteit’ en incidentele risico’s opgevangen worden door incidentele ‘weerstandscapaciteit’. Dit onderscheid is ook van belang met het oog op het ‘structureel evenwicht’ in de begroting en de toets van de Provincie hierop.

Incidentele weerstandscapaciteit
De gemeente Lansingerland rekent alleen de algemene reserve tot de incidentele weerstandscapaciteit. De overige reserves rekenen wij niet tot de beschikbare weerstandscapaciteit. Dit zijn de bestemmingsreserves en de stille reserves. Bestemmingsreserves worden niet meegenomen, omdat hier al een bestemming aan is toegekend. Stille reserves (ontstaan wanneer de boekwaarde van de activa lager is dan de verkoopwaarde) worden niet meegenomen, omdat deze pas geïncasseerd kunnen worden als de activa verkocht wordt. Echter, als er expliciete besluiten worden genomen om stille reserves te gelden te maken, dan worden deze toegevoegd aan de weerstandscapaciteit.

Structurele weerstandscapaciteit
De structurele weerstandscapaciteit betreft de flexibiliteit die er in de begroting is. Dit betreft de mate waarin lasten verder zijn terug te brengen (door bezuinigingen), inkomsten te verhogen en de inzet van de post onvoorzien. Zodoende bestaat structurele weerstandscapaciteit uit:

• Onbenutte belastingcapaciteit;
• Post onvoorzien;
• Bezuinigingspotentieel lastenniveau tot wettelijke taken.

De onbenutte belastingcapaciteit is in theorie niet gemaximeerd. Er zijn geen maximum tarieven voor de OZB. Wel zijn er landelijk afspraken over de maximale jaarlijkse stijging van de OZB (macro-norm) en geldt voor het doen van een aanvraag tot artikel 12 dat de OZB boven de drempelpercentages ligt (gebaseerd op 120% van het landelijk gemiddelde OZB-percentage).

De post onvoorzien bedroeg in de begroting 2018-2021 nog structureel € 250.000. Op grond van de financiële verordening 2017 bepaalt het college jaarlijks opnieuw de omvang van de post onvoorzien en motiveert de omvang in de begroting. Voor de begroting 2019-2022 zag het college aanleiding de hoogte van de post onvoorzien naar € 100.000 bij te stellen. Aangezien de post onvoorzien nauwelijks wordt aangesproken stelde het college voor in de begroting 2021 de post verder te verlagen naar € 50.000.

Ten behoeve van de kadernota 2015 is het bezuinigingspotentieel in beeld gebracht indien de gemeente alleen de wettelijke taken zou uitvoeren en op taken met een inspanningsverplichting het minimale zou doen. In dat geval zou de gemeente nog enkele miljoenen kunnen bezuinigen. Dit zou dan wel gepaard gaan met veel maatschappelijke onrust en de bezuinigingen zijn veelal niet direct in het eerstvolgende begrotingsjaar in te voeren. De flexibiliteit op dit punt is beperkt.

Risicobuffer in grondexploitaties en projecten
In de grondexploitaties en kredieten is meestal ook een post ‘onvoorzien’ opgenomen. Binnen de grondexploitaties en projecten zelf is dus ook enige mate van weerstandscapaciteit aanwezig. Bij het bepalen van het weerstandsvermogen op gemeenteniveau houden we geen rekening met deze posten ‘onvoorzien’.

De grootte van risico’s zijn na identificatie ingeschat middels het benoemen van een kans en een gevolg (kwantificering). Op basis van de ingevoerde risico’s is de risicosimulatie uitgevoerd. Op basis van deze simulatie kan (met een zekerheidspercentage van 90%) gesteld worden dat alle risico’s kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 47,9 miljoen.

De benodigde weerstandscapaciteit is als volgt te verdelen:

Algemene dienst € 4,3 miljoen
Grondexploitaties € 43,6 miljoen

De Rekenkamer Lansingerland gaat als ‘benchmark’ voor de risico’s op grondexploitaties uit van een benodigde weerstandscapaciteit van 10% van de boekwaarde van de grondexploitaties in exploitatie en 10% van de nog te realiseren opbrengsten. Op basis van de jaarrekening 2020 en de onderliggende grondexploitaties is dan € 46,7 miljoen nodig voor de gemeentelijke grondexploitaties (inclusief Wilderszijde niet in exploitatie genomen deel).Voor Hoefweg is dit € 1,9 miljoen en voor Bleizo € 6,1 miljoen. Totaal dus circa € 54,7 miljoen. Deze berekeningswijze van de Rekenkamer is sterk genormeerd en houdt geen rekening met de specifieke omstandigheden. Enige afwijking tussen deze berekening en de eigen berekening is dus logisch. De eigen berekening van circa € 43,6 miljoen is circa € 11,1 miljoen lager dan de € 54,7 miljoen op basis van de methode Rekenkamer. De afwijking zit voor € 8,0 miljoen in het feit dat op basis van ons eigen risicobeleid we geen weerstandsvermogen hoeven aan te houden voor Hoefweg en Bleizo (de risico’s van Hoefweg en Bleizo zijn nog op te vangen binnen de verwachte positieve resultaten van deze grondexploitaties, als de risico’s optreden wordt het resultaat lager, maar blijven de grondexploitaties wel positief). Voor de gemeentelijke grondexploitaties (inclusief Wilderszijde nog in exploitatie te nemen deel) is op basis van de methode Rekenkamer € 46,7 miljoen nodig. In de benodigde weerstandscapaciteit is dit € 43,6 miljoen (en dus iets lager dan berekend door de Rekenkamer, maar geen grote afwijking). Op basis hiervan is er geen reden het risicoprofiel van de gemeente bij te stellen voor de bepaling van het weerstandsvermogen.

De beschikbare weerstandscapaciteit van Gemeente Lansingerland bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken.

Het weerstandsvermogen geeft aan of de gemeente in staat is om financiële tegenvallers op te vangen zonder de noodzaak om direct te bezuinigen en/of de lokale lasten te verhogen. Met een ratio weerstandsvermogen van 1,6 (2019: 1,5) is Lansingerland hier ruimschoots toe in staat. De ratio ligt hiermee binnen de bandbreedte van de door de Raad gewenste marge ‘ruim voldoende’ (tussen de 1,4 en 2,0) en beweegt zich richting de doelstelling van 1,7 zoals opgenomen in de nota Reserves en voorzieningen 2020.

In de begroting 2021 is de meest recente prognose van de ontwikkeling van het weerstandsvermogen opgenomen. Het eerstvolgende moment voor actualisatie van de prognose van het weerstandsvermogen is de begroting 2022.

Met ingang van 2016 is de gemeente voor haar ondernemersactiviteiten belastingplichtig voor de Vennootschapsbelasting (Vpb). Op basis van een analyse van o.a. PWC gaan we er vooralsnog vanuit dat Lansingerland voor het grondbedrijf (nog) niet door de ondernemingspoort gaat en daardoor geen Vpb hoeft te gaan betalen. Mocht dit wel het geval zijn, dan wordt de jaarlijkse belastinglast geschat op circa € 0,5 miljoen per jaar.

Netto schuldquote
De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.

De netto schuldquote (en de quote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen) is sterk afgenomen t.o.v. de jaarstukken 2019 en de begroting 2020. Dit komt door de verkoop van de aandelen Eneco. De bij de verkoop ontvangen middelen zijn uitgezet bij de Rijks schatkist (onder E. Uitzetting). Daarnaast is de verkoopopbrengst een bate in 2020 waardoor deze incidenteel veel hoger zijn in 2020 dan 2019 (en 2021 en verder). De schuldquote zal naar verwachting in 2021 dus weer iets hoger zijn dan bij de jaarrekening 2020, maar naar verwachting wel onder de 90% en daarmee in de minst risicovolle categorie van de Provincie Zuid-Holland.

		Bedragen x € 1.000
Netto schuldquote	Jaarrekening 2019	Begroting 2020	Jaarrekening 2020
A Vaste schulden (cf. art. 46 BBV)	183.713	156.367	156.368
B Netto vlottende schuld (cf. art. 48 BBV)	20.005	23.544	7.743
C Overlopende passiva (cf. art. 49 BBV)	18.487	17.003	22.723
D Financiële activa (cf. art. 36 lid d, e en f)	376	376	376
E Uitzetting < 1 jaar (cf. art. 39 BBV)	34.495	12.000	138.992
F Liquide middelen (cf. art. 40 BBV)	1.004	0	1.010
G Overlopende activa (cf. art. 49 BBV)	2.366	3.000	6.144
H Totale baten cf. art. 17 lid c BBV)	184.848	149.511	318.093
Netto schuldquote ((A+B+C-D-E-F-G)/H) x 100%	100%	121%	13%

Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
Omdat er bij leningen onzekerheid kan bestaan of ze allemaal worden terugbetaald, wordt bij de berekening van de netto schuldquote onderscheid gemaakt door het kengetal zowel inclusief als exclusief de doorgeleende gelden te berekenen. Op die manier wordt duidelijk wat het aandeel van de verstrekte leningen in de exploitatie is en wat dat betekent voor de schuldenlast. Bij beide berekeningen worden bij de financiële activa de verstrekte leningen opgenomen.

		Bedragen x € 1.000
Netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen	Jaarrekening 2019	Begroting 2020	Jaarrekening 2020
A Vaste schulden (cf. art. 46 BBV)	183.713	156.367	156.368
B Netto vlottende schuld (cf. art. 48 BBV)	20.005	23.544	7.743
C Overlopende passiva (cf. art. 49 BBV)	18.487	17.003	22.723
D Financiële activa (cf. art. 36 lid d, e en f)	3.950	3.778	3.790
E Uitzetting < 1 jaar (cf. art. 39 BBV)	34.495	12.000	138.992
F Liquide middelen (cf. art. 40 BBV)	1.004	0	1.010
G Overlopende activa (cf. art. 49 BBV)	2.366	3.000	6.144
H Totale baten cf. art. 17 lid c BBV)	184.848	149.511	318.093
Netto schuldquote ((A+B+C-D-E-F-G)/H) x 100%	98%	119%	12%

Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe groter de weerbaarheid van de gemeente.

De solvabiliteit is in 2020 ten opzichte van 2019 en begroting 2020 fors gestegen. Dit komt door de verkoop van de aandelen Eneco. Door de verkoop is een boekwinst van ruim € 135 miljoen gerealiseerd die is toegevoegd aan een bestemmingsreserve en daarmee onderdeel van het eigen vermogen. De solvabiliteit valt hiervoor eind 2020 in de minst risicovolle categorie. Door de inzet van reserves neemt het eigen vermogen de komende jaren wel af.

		Bedragen x € 1.000
Solvabiliteit	Jaarrekening 2019	Begroting 2020	Jaarrekening 2020
A Eigen vermogen (cf. art. 42 BBV)	113.763	105.759	256.420
B Balanstotaal	362.686	323.208	469.211
Solvabiliteit (A/B) x 100%	31%	33%	55%

Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft het structurele en reële evenwicht van de begroting weer. Thans wordt er onderscheid gemaakt tussen de structurele en incidentele lasten. Bij incidentele lasten of baten gaat het om eenmalige zaken die zich gedurende maximaal drie jaren voordoen. Voorbeelden van structurele baten zijn de algemene uitkering en eigen belastinginkomsten. Bij structurele lasten zijn dat bijvoorbeeld de personeelslasten, kapitaallasten en bijdragen aan de gemeenschappelijke regelingen.

Een begroting waarvan de structurele baten hoger zijn dan de structurele lasten is meer flexibel dan een begroting waarbij structurele baten en lasten in evenwicht zijn.

De jaarrekening 2020 heeft een overschot, maar dit overschot is voornamelijk incidenteel van aard. Structureel is er sprake van een (klein) tekort. Met name de stijgende lasten voor de WMO leiden er toe dat de structurele lasten toenemen.

		Bedragen x € 1.000
Structurele exploitatieruimte	Jaarrekening 2019	Begroting 2020	Jaarrekening 2020
A Totaal structurele lasten	119.045	123.930	153.846
B Totaal structurele baten	116.668	122.756	152.628
C Totaal structurele toevoegingen aan reserves	2.531	745	733
D Totaal structurele onttrekkingen aan reserves	2.208	2.564	1.934
E Totale baten (cf. art. 17 lid c BBV)	184.848	149.511	318.093
Structurele exploitatieruimte ((B-A)+D-C))/E	-1,5%	0%	0%

Belastingcapaciteit: woonlasten meerpersoonshuishouden
De belastingcapaciteit van de gemeente geeft de belastingdruk voor een gezin bij een gemiddelde WOZ-waarde ten opzichte van het landelijk gemiddelde (t-1) weer. Een percentage > 100% geeft weer dat de belastingdruk van de gemeente hoger is dan het landelijk gemiddelde.

		Bedragen x € 1,-
Woonlasten t.o.v. landelijke gemiddelde jaar ervoor	Jaarrekening 2019	Begroting 2020	Jaarrekening 2020
A OZB-lasten voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde	317,22	366,00	311,93
B Rioolheffing voor gezin bij gemiddelde WOZ-waarde	241,08	249,35	249,35
C Afvalstoffenheffing voor een gezin	240,48	290,49	290,49
D Eventuele heffingskorting	0,00	0,00	0,00
E Totale woonlasten gezin bij gemiddelde WOZ-waarde (A+B+C-D)	857,06	905,84	851,77
F Woonlasten landelijke gemiddelde voor gezin in t-1	760,00	749,02	760,00
Woonlasten t.o.v. landelijke gemiddelde jaar ervoor (E/F) x 100%	113%	121%	112%

Grondexploitatie
Dit kengetal geeft een indicatie van risico's van de boekwaarde van de bouwgronden op de totale baten van de gemeente. De boekwaarde van de bouwgronden moet terugverdiend worden via de totale baten. Het betreft de verhouding tussen de boekwaarde van de bouwgronden en de totale baten. > 100% betekent dat de boekwaarde hoger is dan de totale baten in enig jaar. Dit betekent een verhoogd risico voor de gemeente.

Ten opzichte van de jaarstukken 2019 is het geïnvesteerde vermogen in de grondexploitaties verder afgenomen. Het kengetal wordt in 2020 incidenteel positief beïnvloed door de bate uit de verkoop van de aandelen Eneco. Zonder deze incidentele bate zou het kengetal meer in lijn zijn met 2019 en de begroting 2020. En daarmee qua signaalwaarde van de Provincie in de categorie ‘risicovol’.

		Bedragen x € 1.000
Grondexploitatie	Jaarrekening 2019	Begroting 2020	Jaarrekening 2020
A Bouwgronden in exploitatie (cf. art. 38 lid b BBV)	101.796	71.011	92.813
B Totale baten (cf. art. 17 lid c BBV)	184.848	149.511	318.093
Grondexploitatie ((A+B)/C) x 100%	55%	47%	29%

Beoordeling van de onderlinge verhouding tussen de kengetallen in relatie tot de financiële positie
Door de Provincie zijn een aantal signaleringswaarden geformuleerd voor de kengetallen. Samengevat ziet het beeld voor Lansingerland er op basis van de begroting 2019 als volgt uit:

	Categorie A: minst risicovol	Categorie B: neutraal	Categorie C: meest risicovol
1. Netto schuldquote
a. zonder correctie doorgeleende gelden	< 90%	90-130%	> 130%
b. met correctie doorgeleende gelden	< 90%	90-130%	> 130%
2. Solvabiliteitsratio	> 50%	20-50%	< 20%
3. Grondexploitatie	< 20%	20-35%	> 35%
4. Structurele exploitatieruimte	Begr > 0%	Begr = 0%	Begr < 0%
5. Belastingcapaciteit	< 95%	95-105%	> 105%
Kengetal	Jaarrekening 2019	Begroting 2020	Jaarrekening 2020
1. Netto schuldquote
a. zonder correctie doorgeleende gelden	100%	121%	13%
b. met correctie doorgeleende gelden	98%	119%	12%
2. Solvabiliteitsratio	31%	33%	55%
3. Grondexploitatie	55%	47%	29%
4. Structurele exploitatieruimte	-15%	0%	0%
5. Belastingcapaciteit	108%	112%	102%

Een groot deel van het gemeentelijk vermogen is geïnvesteerd in kapitaalgoederen. Deze kapitaalgoederen zijn van groot belang voor het functioneren van onze gemeente, onder andere op het gebied van leefbaarheid, veiligheid, verkeer, vervoer en recreatie.

In onderstaande tabel geven we de kerncijfers weer van de belangrijkste kapitaalgoederen conform het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV).

Het beheer en onderhoud van kapitaalgoederen is gebaseerd op door de raad vastgestelde beheerplannen. In de beheerplannen is opgenomen op welke wijze het onderhoud, zowel regulier als periodiek, plaatsvindt. Voor alle beheerplannen geldt dat het vastgestelde onderhoudskwaliteitsniveau minimaal B is. Voor onderdelen onkruidbestrijding, zwerfvuil, vegen en maaien voor de woonkernen op onderhoudsniveau A.

Het Integraal Beheerplan (IBP) Openbare ruimte 2017-2024 zorgt ervoor dat we het beheer zo integraal mogelijk aanpakken. Op deze manier zorgen we voor een zo hoog mogelijke kwaliteit en werken we efficiënt. In onderstaande tabel is een overzicht van de beheerplannen opgenomen.

Omschrijving Beheerplan	Vastgesteld door de raad	Frequentie Actualisatie	Actualisatie	Financiële vertaling in de begroting	Achterstallig onderhoud	Reserves en Voorzieningen
Integraal Beheerplan Openbare Ruimte 2017-2024	27 oktober 2016	4 jaar. In 2018 verwerkten we eenmalig eerder genomen besluiten.	2020	Ja	nee	Reserve baggeren
Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025	26 november 2020	5 jaar	2020	Ja	Deels, zie toelichting Riolering.	Voorziening Riolering
Beheerplan Gebouwen 2017-2024	27 oktober 2016		2019	Ja	Nee	Reserve GO Gemeentelijke gebouwen

De vooraf gestelde doelen voor 2020 zijn behaald. We verrichtten jaarlijks terugkerend onderhoud, voerden inspecties uit en vervingen groen waar dat noodzakelijk was. Daarbij hanteerden we een duurzame aanpak. Voorbeelden daarvan zijn de toepassing van social return, het toepassen van klimaatbestendige maatregelen en de verbetering van ecologisch maaibeheer.

In 2020 zetten we extra in op klimaatadaptatie, biodiversiteit en participatie. In het door het Rijk vastgestelde Deltaplan Klimaatadaptatie werd gemeenten gevraagd passende maatregelen te nemen. Wij stimuleerden met de publiekscampagne ‘Tuin van de Toekomst’ om versteende ruimte van particulieren te vergroenen. Bij realisatie van nieuw openbaar groen zijn er specifieke keuzes gemaakt en dragen we als gemeente bij aan een hogere biodiversiteit en houden we rekening met klimaatadaptatie. Ons groenbeheer is zo vormgegeven dat het de biodiversiteit ten goede komt.

We bereikten de doelen voor 2020 en alle werkzaamheden voerden we conform het onderhoudsplan uit.

In 2020 is het vervangen van de bruggen ter hoogte van de Pastoor Verburghweg/Noordeindseweg en Vogelaarstraat/Noordeindsweg uitgevoerd. In 2020 gingen we verder met het onderhoudsniveau gefaseerd te verhogen van C naar B. De uitgevoerde werkzaamheden liggen in lijn met het lange termijnperspectief.

We bereikten de doelen voor 2020 en alle werkzaamheden voerden we conform het onderhoudsplan uit.

In 2020 voerden we de projecten Chrysantenweg (Bleiswijk) en Noordeindseweg (Berkel en Rodenrijs) uit. Ook zijn we bezig met de meerjarige wijkaanpakken van de Vogelbuurt (Berkel en Rodenrijs) en Dorp Noord Oost (Bergschenhoek). In 2020 gingen we verder met het onderhoudsniveau gefaseerd te verhogen van C naar B. De uitgevoerde werkzaamheden liggen in lijn met het lange termijnperspectief.

Het Gemeentelijk Rioleringsplan 2021-2025 is het kader voor beheer- en onderhoudsactiviteiten voor het kapitaalgoed Riolering. Dit plan geeft duidelijkheid over wat we doen om de waarde in stand te houden van leidingen, kolken en gemalen in de openbare ruimte.

Naast de uitbreiding van het areaal haalden wij de ontstane achterstand van de afgelopen jaren, op vooral onderhoud van gemalen, onderzoek en planvorming, in. Hierdoor is de storting in de voorziening lager dan geraamd.

De gemeente is juridisch eigenaar van circa 60 vastgoedobjecten. De vastgoedportefeuille bestaat onder andere uit het gemeentehuis, gemeentewerf, afvalbrengstation, sporthallen, maatschappelijke accommodaties, kinderdagopvang, strategische objecten en onderwijsgebouwen. Van deze laatste groep (onderwijsgebouwen) zijn 20 stuks overgedragen aan schoolbesturen voor primair onderwijs. Van 2 onderwijsgebouwen is de gemeente vooralsnog eigenaar en zijn wij in onderhandeling met schoolbesturen over het formeel in gebruik geven of in eigendom overdragen van deze schoolgebouwen.

Wij streven naar maatschappelijk en financieel rendement van ons vastgoed. Uitgangspunt is dat er alleen sprake is van eigendom en/of exploitatie daar waar dat noodzakelijk is voor de uitoefening van een publieke taak. We pakken mogelijkheden om niet essentieel vastgoed van de hand te doen op.

Het beheer en de exploitatie van 17 gebouwen is door de gemeente bij Sportfondsen belegd. Het groot onderhoud voert de gemeente uit, conform het Beheerplan Gebouwen en het bijbehorende Meerjaren-Onderhoudsprogramma (MJOP). De kosten voor het groot onderhoud worden gedekt door de bestemmingsreserve Gebouwen.

Daar waar sprake is van vervanging kijken we of er mogelijkheden zijn om de producten te verduurzamen. Het verduurzamen van ons vastgoed maken wij onderdeel van het MJOP van de gebouwen. Hiermee voorkomen wij kapitaalvernietiging en passen natuurlijke momenten verduurzaming toe. In 2020 is het gemeentelijk gebouw aan de Gotzenhainsingel 12 in Bleiswijk gasloos gemaakt. Voor 3 andere panden zijn de vergunning voor het plaatsen van de warmtepompen aangevraagd. We hebben een danszaal in sporthal de Sterrenhal in Berkel en Rodenrijs en een yoga-zaal in het Berghonk voorzien van infrarood verwarming. Aanvullend hebben we 3 panden voorzien van spouwmuurisolatie en zijn er 296 zonnepanelen aangebracht. Dit breng het totaal aantal zonnepanelen op gemeentelijke panden op 1411 stuks.

Een aantal werkzaamheden zijn uitgesteld om investeringen af te kunnen stemmen op het verduurzamen van gemeentelijk vastgoed, er is geen sprake van een structurele onderhoudsachterstand.

Deze paragraaf beschrijft de uitvoering van de gemeentelijke financieringsfunctie (treasury). Hoofddoel van deze functie is dat er tijdig voldoende geld aanwezig is om aan alle financiële verplichtingen te voldoen.

Met betrekking tot treasury is wet- en regelgeving van toepassing die zowel extern als intern van aard is.
De belangrijkste externe wet- en regelgeving omvat:

• Wet Financiering Decentrale Overheden (FiDo) 
• Regeling Uitzetting Derivaten Decentrale Overheden (Ruddo)
• Wet Houdbare Overheidsfinanciën (Wet Hof)
• Regeling Schatkistbankieren
• Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)
• Gemeentewet (toezichthoudende rol Provincie)
• Financiële-verhoudingswet (toezichthoudende rol Provincie)

De belangrijkste interne regelgeving omvat:

• Treasurystatuut 2020
• Financiële Verordening Gemeente Lansingerland 2017

De gemeente onderscheidt een drietal subdoelstellingen van de treasuryfunctie:

1. Het verzekeren van duurzame toegang tot financiële markten tegen acceptabele condities.
2. Het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente-)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals met name renterisico’s, kredietrisico’s, liquiditeitsrisico’s.
3. Het streven, binnen de kaders van wet- en regelgeving en binnen de bepalingen van het Treasurystatuut, naar een optimale financieringsstructuur en beheersing van de daarmee gemoeide kosten.

Om deze doelstellingen te realiseren richt de treasuryfunctie richt zich op het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de huidige en toekomstige financiële inkomende en uitgaande geldstromen, financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. Binnen de wettelijke kaders is het doel om tegen zo laag mogelijke kosten te financieren.
Daarbij is het van belang om de financiële inkomende en uitgaande geldstromen adequaat te administreren en betrouwbare prognoses te hebben van toekomstige geldstromen. Onze liquiditeitsprognoses worden in beginsel op weekbasis geactualiseerd.

Bij het risicobeheer staat het risicoprofiel van de gemeente ten aanzien van treasury centraal. De risico’s vallen in de volgende soorten uiteen:

• Renterisico’s op vaste en vlottende schuld (opgenomen geld);
• Kredietrisico's;
• Liquiditeitsrisico’s.

Het renterisico treedt op bij het aantrekken van nieuw geld. Wij beperken deze risico’s doordat wij dagelijks de renteontwikkeling monitoren. Met behulp van een in beginsel wekelijks geactualiseerde liquiditeitsprognose wordt de geldbehoefte gevolgd en tijdig afgedekt. Het risico dat op enig moment geen geld beschikbaar zou zijn, is volgens onze geldverstrekkers voor gemeenten verwaarloosbaar.

Renterisico’s op vaste en vlottende schuld (opgenomen geld)

Om een grens te stellen aan korte financiering (rentetypische looptijd tot één jaar) is in de Wet FiDo de kasgeldlimiet opgenomen. Het doel van de kasgeldlimiet is het voorkomen dat fluctuaties in korte rente (schulden minder dan 1 jaar) direct een grote impact hebben op de rentelasten in het exploitatiejaar. De kasgeldlimiet voor gemeenten bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal. Deze wordt gedefinieerd als alle lasten op de begroting vóór verdeling van de reserves. De hoogte van de kasgeldlimiet is voor 2020 berekend op €12,9 miljoen. In 2020 is de kasgeldlimiet niet overschreden. In onderstaande tabel staat het kasgeldlimiet 2020 uitgesplitst per kwartaal.

Renterisiconorm

In het kader van de wet FiDo wordt jaarlijks de renterisiconorm vastgesteld. Het doel van het beheersen van de renterisiconorm is spreiding in de aflossing en / of renteherziening in de leningenportefeuille waardoor mogelijke renterisico’s worden beperkt. Door deze spreiding wordt voorkomen dat op een bepaald moment veel leningen op hetzelfde moment moeten worden afgelost of de rente herzien wordt waardoor sterk afwijkende marktrentes grote gevolgen hebben op de begrotingssaldi.

De renterisiconorm is wettelijk bepaald op 20% van de op 1 januari bestaande omvang van het begrotingstotaal. De hoogte van de renterisiconorm bedraagt voor 2020: € 29,9 miljoen. De aflossingen op vaste leningen bedroeg in 2020 € 27,3 miljoen en blijft daarmee binnen de renterisiconorm. 

Kredietrisico's

Het kredietrisico is het risico op een waardedaling van een uitstaande vordering ten gevolge van het niet (tijdig) kunnen nakomen van de verplichtingen door de tegenpartij als gevolg van insolventie of deficit. De gemeente Lansingerland kent garantieleningen, garantstellingen en waarborgen.  

Garantieleningen

De gemeente Lansingerland heeft enkele garantieleningen lopen die in de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw zijn verstrekt aan de woningcorporatie 3B Wonen. Het betreffen leningen waarbij de aflossingen en de rentebetalingen één op één worden doorgezet naar de corporatie en wij als garantsteller fungeren. Ultimo 2020 bedragen deze leningen in totaal € 3,0 miljoen. Het betreffen annuïtaire leningen en deze zijn contractueel geheel afgelost in 2030.     

Garantstellingen en borgstellingen

De gemeente heeft aan verschillende partijen garantstellingen en waarborgen afgegeven. Een nadere toelichting hierop staat verderop in deze paragraaf.

Liquiditeitsrisico's

Het liquiditeitsrisico is het risico dat een gemeente over onvoldoende middelen beschikt om aan onze directe verplichtingen te voldoen. In onze liquiditeitsprognose wordt onze geldbehoefte gevolgd en tijdig afgedekt. Gezien de kredietwaardigheid van de overheden is, volgens onze geldverstrekkers, het risico verwaarloosbaar dat op enig moment geen geld beschikbaar zou zijn. Dit risico heeft zich in 2020 niet voorgedaan.

In de notitie rente 2017 van de commissie BBV is een renteschema opgenomen. Met dit schema wordt inzicht gegeven in de rentelasten externe financiering, het renteresultaat en de wijze van rentetoerekening. Het schema voor Lansingerland is als volgt:

Rentelasten

De rentelasten voor 2020 bedragen € 4,0 miljoen voor alle langlopende en kortlopende leningen. De rentelasten met betrekking tot de leningen van de woningcorporatie ad € 0,1 miljoen worden weer geheel doorbelast aan deze woningcorporatie.

Rente bouwgrond in exploitatie (BIE)

In 2020 is € 1,8 miljoen rentelasten toegerekend aan de bouwgrond in exploitatie (BIE). Deze toerekeningsmethodiek is dwingend voorgeschreven.

Renteomslagpercentage

Voor 2020 bedraagt het renteomslagpercentage 0,97%. Op basis van dit renteomslagpercentage zijn de rentelasten toegerekend aan de verschillende taakvelden. Dit wijkt af van het berekende percentage bij de begroting, dat gesteld was op 0,75%. Gezien de afwijking kleiner is dan 0,5% dan het berekende percentage en minder dan 25%  afwijkt van het begrote bedrag aan toe te rekenen rente hebben wij ervoor gekozen de rente niet te herrekenen.

De gemeente voert activiteiten uit die meerjarig worden gefinancierd. Dit zijn de investeringen van de gemeente, zoals die blijken uit de staat van activa en de investeringen die zijn en worden gedaan in de grondexploitatie. Bij deze laatste worden eerst de kosten (zoals aankoop, bouw- en woonrijp maken) gemaakt, en later worden deze in beginsel terugverdiend door grondverkopen. Afhankelijk van de looptijd van een grondexploitatie liggen de gelden over een lange periode vast en is financiering nodig. Ter financiering kunnen ook leningen worden aangetrokken.

Leningenportefeuille

Per 1 januari 2020 bedraagt de huidige leningenportefeuille voor Lansingerland € 184 miljoen, waarvoor een gemiddeld gewogen aan de banken te betalen rentepercentage geldt van 2,28%. Gebaseerd op de afgesloten leningsovereenkomsten dienen komende jaren de volgende aflossingen (rente en aflossing van bestaande leningen) plaats te vinden (exclusief bedragen voor herfinanciering):

2021 € 19,6 miljoen

2022 € 19,3 miljoen

2023 € 70,7 miljoen

In totaal betreft de aflossing over de jaren 2021-2023 € 109,6 miljoen. In 2023 wordt een lening van de BNG ad € 50,0 miljoen in één keer afgelost. Door de instroom van de Eneco-gelden en de verwachte positieve liquiditeitsbijdrage vanuit de GREX, is de verwachting dat er op basis van onze liquiditeitspositie in de periode 2021-2023 geen herfinanciering nodig is.

 

De gemeente heeft aan verschillende partijen garantstellingen en waarborgen afgegeven.

Er zijn achtervangovereenkomsten afgesloten met de stichting Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW). Deze borgstellingen hebben betrekking op het aantrekken van vaste langlopende leningen door woningstichtingen voor (her)financiering van al bestaande gewaarborgde geldleningen.

Ook zijn er garantstelling afgesloten met de Stichting Waarborgfonds Sport.

Aan particulieren zijn gemeentegaranties afgegeven onder de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen (WEW). Deze stichting is in 1995 verzelfstandigd onder de naam Nationale Hypotheek Garantie (NHG). Er komen geen gemeentegaranties meer bij en het totale bedrag aan gewaarborgde geldleningen neemt af met de door particulieren gedane aflossingen.

Voor de WSW en SWS en de particuliere hypotheken is het gemeentelijk aandeel beperkt tot 50%.

De garantie inzake de hypotheken van personeel betreffen een tweetal hypotheekleningen afgesloten bij het Hypotheekfonds voor Overheidspersoneel (HvO). Er worden geen nieuwe hypotheekgaranties voor overheidspersoneel meer afgegeven.

Per 31 december 2020 bedraagt het totaal van gewaarborgde geldleningen € 231,4 miljoen.

Onderstaand overzicht geeft het kasstroomoverzicht weer volgens de directe methode:

De paragraaf bedrijfsvoering geeft volgens het BBV inzicht in de beleidsvoornemens op het gebied van de bedrijfsvoering. De term ‘bedrijfsvoering’ verwijst naar de ondersteunende processen om ambities te realiseren.

Ondanks de verschillende aspecten binnen de bedrijfsvoering, is er een gezamenlijk doel: proactief werken, aantoonbaar en zichtbaar betrokken zijn bij de ontwikkelingen in Lansingerland en adviseren op basis van integrale afwegingen.

Per bedrijfsvoeringsonderdeel geven we inzicht in de ontwikkelingen die in 2020 zijn uitgevoerd.

De vitaliteit en inzetbaarheid van medewerkers is vooral in dit bijzondere jaar van corona een belangrijk onderwerp van gesprek geweest. Niet alleen in de functionerings- en beoordelingsgesprekken die manager en medewerker met elkaar voeren. Maar ook in de contacten die er vooral online zijn, is er steeds aandacht geweest voor de mentale en fysieke gezondheid van medewerkers. Het ziekteverzuim was in 2020 5,9%. Dit is een lichte stijging t.o.v. 2019 (5,3%) mogelijk als gevolg van corona.

Als gevolg van de maatregelen ter bestrijding van corona werken de meeste medewerkers vanuit huis. Om medewerkers te faciliteren gezond en veilig thuis te kunnen laten werken is eind 2020 een regeling vastgesteld om ervoor te zorgen dat iedereen thuis een werkplek kan inrichten die voldoet aan de arbonormen en daarmee vergelijkbaar met de werkplekken op kantoor. Deze ontwikkeling past ook bij de ingezette lijn van de organisatieontwikkeling. De ambtelijke organisatie is toegerust om tijd- en plaats onafhankelijk te werken en werkt daar waar dat het beste aansluit bij de opgaven waaraan gewerkt wordt.

De gemeentelijke organisatie heeft de ingezette ontwikkeling - om een toekomstbestendige organisatie te zijn en te blijven – in 2020 voortgezet onder begeleiding van de bureaus Haagse Beek en LCT voor respectievelijk teaminrichting & functiewaardering en teamontwikkeling (soft skills). Als gevolg van corona, waardoor geplande fysieke bijeenkomst geannuleerd moesten worden, heeft de ingezette ontwikkeling vertraging opgelopen. De afronding staat gepland voor het 1e kwartaal 2021.

In 2020 is besloten recruitment verder te professionaliseren en de ondersteuning van werving en selectieactiviteiten te centraliseren. Dit houdt in dat een recruitmentteam de werkzaamheden voor de werving en selectie van nieuw personeel uitvoert. De uiteindelijk selectie doet de verantwoordelijke teammanager..

Ook is in 2020 de Europese aanbesteding om te komen tot een raamovereenkomst voor de inzet externe medewerkers succesvol afgerond. Vanaf 1 maart 2021 maken we gebruik van één leverancier, zijnde een inhuurdesk, middels een inhouse constructie. Dit houdt in dat de werkzaamheden van de dienstverlener worden uitgevoerd op de werklocatie van gemeente Lansingerland. Uiteraard alleen wanneer dat gezien de coronamaatregelen verantwoord is.

Vanwege de coronamaatregelen is in het voorjaar van 2020 afgezien van een proces om vòòr het zomerreces te komen met een kadernota. Dat betekende dat de Begroting 2021-2024 is opgesteld zonder de richtinggevende kaders die de raad stelt aan de hand van een kadernota. Bij de evaluatie van het begrotingsproces kwam naar voren dat het gemis van dit instrument het noodzakelijke proces van integrale afweging heeft bemoeilijkt. Hierover heeft de raad bij de begrotingsbehandeling in november 2020 moties aangenomen die moeten voorzien in een goede betrokkenheid van de raad bij die integrale afweging in het voorjaar 2021. Het betreft hierbij de moties ‘M2020-013 Begroting en keuzes inzichtelijk op twee A4-tjes’ en ‘M2020-017 Proces bezuiniging scenario’s 2021 starten voor de kadernota’.

In 2019 zijn twee moties aangenomen over de kwaliteit van de P&C-producten. Het betreft de moties ‘M2019-034 Planning en control cyclus’ en ‘M2019-036 Sturen op het sociaal domein’. In een ‘benen-op-tafel’ sessie is daarover begin 2020 een gesprek met de raad gevoerd. Door de bijzondere omstandigheden gedurende 2020 is de verdere uitwerking tijdelijk geparkeerd en het college zal dit in de loop van 2021 weer oppakken.

In de huidige organisatie is een nadrukkelijke scheiding aangebracht tussen twee rollen. De eerste rol is de beslissende, financieel beleid makende en beheersende rol. Deze rol is belegd bij de vak afdelingen en de afdeling Financiën, waarbij de afdeling Financiën optreedt als eerste financieel adviseur op het gehele gebied van de gemeentelijke financiën en als business controller (adviseur en sparring partner) voor de verantwoordelijke teams bij de planning&controlcyclus . De tweede rol is de toetsende en controlerende rol. Deze rol is belegd bij de Concernstaf. Binnen gemeentelijke organisaties zien we een toenemende behoefte aan deze onafhankelijke rol en positie. Zo eist de nieuwe Algemene verordening persoonsgegevens (intern) onafhankelijk toezicht op het systeem van privacy borging in de organisatie en is deze onafhankelijke rol ook nodig in het kader van Eenduidige Normatiek Single Information Audit (ENSIA). Door deze rol bij de Concernstaf te beleggen is de organisatie in staat om onafhankelijk controle en advisering op gebieden als interne controle, privacy en informatiebeveiliging uit te voeren. Deze toetsende en controlerende rol bevat een continue deel in de vorm van de toetsing van alle collegevoorstellen, directievoorstellen en een cyclus van ‘in control’/management gesprekken op het niveau van teammanagers, directie en college.

In 2020 hebben wij daarnaast het volgende gedaan:
• De interne controle is een nuttig instrument voor het in control zijn van onze organisatie en het doel is het vaststellen van de juistheid, volledigheid en de rechtmatigheid van de in de financiële administratie verantwoorde opbrengsten en uitgaven. Voor de interne controle hebben we de financiële processen geprioriteerd die we moeten controleren en van daaruit hebben we een jaarplanning gemaakt. We hebben de interne controles uitgevoerd in overleg met de externe accountant en ter voorbereiding op de controle van de jaarrekening 2020. We hebben de uitkomsten van de interne controle geanalyseerd en hebben acties ondernomen daar waar nodig. Zoals elk jaar had de naleving van de aanbestedingsregels daarbij onze extra aandacht.

• In 2020 voerden we de ENSIA-audit uit. De audit is tijdig uitgevoerd en vastgelegd in de ENSIA-tool van het Ministerie. De tool is de basis voor de verantwoording over informatiebeveiliging die het college, gelijktijdig met de jaarstukken, aflegt aan de raad. Voor de inhoudelijke uitkomsten van de ENSIA-audit verwijzen wij naar het onderdeel Informatieveiligheid en privacy.

Voor 2020 stonden geen specifieke doelmatigheidsonderzoeken gepland. Het tweede deel van het doelmatigheidsonderzoek communicatie, de benchmark, is in het derde kwartaal van 2020 verder opgepakt, maar door interne prioriteiten (en aanhoudende Corona) en verloop van personeel nog niet formeel bestuurlijk afgerond.

Corona en het thuiswerken hebben grote impact gehad op lopende projecten en werkzaamheden op het gebied van informatievoorziening en automatisering. Er is in 2020 veel bereikt. Zo is er voor gezorgd dat direct na de start van de eerste lockdown alle medewerkers de mogelijkheid hadden om thuis te werken. Voor de gemeenteraad is de mogelijkheid tot digitaal vergaderen gerealiseerd. Nadat duidelijk werd dat de crisis langer ging duren en de organisatie ook in de toekomst hybride wil blijven werken, zijn de voorbereidingen getroffen voor een duurzame thuiswerkoplossing en implementatie van de opvolger van Skype for Business. Vanwege de situatie is de focus verlegd naar de continuïteit van de dienstverlening en de bedrijfsvoering. De situatie had grote invloed geweest op de beheerlast, werkzaamheden en werkdruk van het team. 

In 2020 is geïnvesteerd in ICT (vernieuwen/vervangen) om de kwaliteit, veiligheid en continuïteit van ICT op het gewenste en nodige niveau te houden. Om de ambities van de gemeente waar te maken (bijvoorbeeld op het gebied van dienstverlening) is het mogelijke gemaakt dat we Tijd- en Plaats Onafhankelijk (TOP) kunnen werken en daarmee flexibel zijn als werknemers en werkgever. Dit maakt ons als potentiële werkgever aantrekkelijker. Iedere medewerker heeft vanuit het project TOP-werken een laptop en telefoon ontvangen waardoor er tijd- en plaatsonafhankelijk gewerkt kan worden. De implementatie van Govroam maakt het voor onze medewerkers mogelijk om bij andere aangesloten overheidsinstanties op locatie te werken.
De noodzaak om thuis te werken heeft grote invloed op de implementatie van het project gehad. De uitrol is veelal op afstand uitgevoerd. Alle beoogde resultaten zijn gerealiseerd. Vanwege een aantal kleine restpunten is het project nog niet afgesloten. Verder is de noodstroomvoorziening van de serverruimte op de hoofdlocatie gereviseerd. Hiermee borgen we de continuïteit in geval van stroomuitval.

In 2020 zijn de voorbereiding getroffen om het project Verstand van Zaken (invoering zaaksysteem) af te ronden en over te gaan naar de beheerfase. De overgang naar beheer is voorbereid en ronden wij begin 2021 af. Doordat het huidige documentsysteem Corsa nog in gebruik is kan dit nog niet uitgefaseerd worden.

De veiligheid van systemen is verder verbeterd door onder andere de in het project TOP-werken geïmplementeerde maatregelen. Beoogde maatregelen die nog niet geïmplementeerd zijn, zijn opgenomen in het jaarplan informatiebeveiliging 2021.

In 2020 is er voor gekozen om een visie op geo-informatievoorziening op te stellen. Na vaststelling starten we met implementatie. Het aanbesteden en implementeren van software is onderdeel van deze implementatie.

Vanuit informatiebeheer is gestart met het uitvoeren van de aanbevelingen van de archiefinspectie.
In 2020 zijn de voorbereidingen getroffen om het team I&D anders in te richten om tot een meer efficiënte en effectieve dienstverlening te komen. Als voorbereiding hierop is de informatievoorzieningbehoefte van de organisatie in kaart gebracht. De bijbehorende organisatieverandering is nog niet afgerond.

Er is een start gemaakt met de professionalisering van de dienstverlening van Juridische Zaken. Processen zijn beschreven en standaardbrieven zijn opgesteld. Ook werd een jaarverslag opgesteld waarin inzichtelijk is gemaakt de voortgang op het gebied van privacy en hoeveel bezwaarschriften, klachten, Wob-verzoeken, aansprakelijkstellingen en juridische vragen zijn behandeld.
Als gevolg van corona is een forse stijging in het aantal klachten zichtbaar. Deze zijn voor het overgrote deel binnen de geldende termijnen afgehandeld. Een ander merkbaar gevolg van corona is een nieuwe categorie bezwaren, gericht tegen Tozo-besluiten. Op het gebied van informatieveiligheid en privacy zijn de taken zoveel mogelijk conform jaarplan uitgevoerd. Naast het afhandelen van datalekken, inzageverzoeken en privacy adviesvragen vanuit de organisatie, is extra aandacht besteed aan de bewustwording van nieuwe medewerkers. Dit is gedaan door middel van het geven van presentaties inzake privacy en informatieveiligheid.

In april startte de projectleider Veranderopgave Dienstverlening met het uitvoeringsplan voor de Visie op dienstverlening. Dit uitvoeringsplan is gericht op het onderzoeken van ontwikkelpunten binnen de organisatie die een essentiële bijdragen leveren aan het verbeteren van de dienstverlening. Bij dit onderzoek vormen de uitgangspunten uit de Visie op dienstverlening de basis. De uitkomsten van deze veranderopgave verwachten we in het tweede kwartaal van 2021. Deze uitkomsten worden daarna, per team of vakspecialisatie, uitgewerkt tot concrete plannen en trainingen die gericht zijn op het verbeteren van houding en gedrag van de medewerkers en de cultuur in de organisatie en de teams. Het afronden van het organisatieonwikkeltraject (Haagse Beek), projecten op gebied van efficiency en het op te starten traject Management Development dragen allemaal bij aan deze omslag.

Voor een toelichting op de effecten van corona op de gemeentelijke dienstverlening verwijzen wij naar het Beleidsveld Dienstverlening onder programma 1: Bestuur en Dienstverlening.

Naar aanleiding van de in 2020 uitgevoerde evaluatie is besloten het decentrale inkoopmodel voort te zetten. De professionalisering van inkoop is door corona en de personele wisselingen/onderbezetting, zowel bij de inkoopadviseurs als binnen de andere domeinen, minder snel verlopen dan gepland. Eén van de senior inkoopadviseurs heeft de Grotius opleiding cum laude afgerond. De organisatie is op de hoogte gehouden van de wijzigingen en belangrijke ontwikkelingen, zoals aangepaste drempelwaarden die geldig zijn van 2020/2021 en aanpassingen in de modelleidraden. De inkoopadviseur maakte deel uit van de regionale Projectgroep Social Return. Dit leidde tot aanpassingen waardoor onder andere flexibiliteit bij het aanbieden van leerwerkbanen mogelijk is. De inkoopstrategie is steeds meer gericht op de circulaire economie.

Corona had grote impact op de communicatieopgaven, qua capaciteit en middelen is hier fors op ingezet. Met als doel inwoners, partners en ondernemers waar nodig goed te informeren, informatie te duiden dan wel de verbindingen in de samenleving te versterken.

Op basis van actieve monitoring, informatie uit de regio en landelijke overheid hebben we ingezet op brede inzet van de publieksvoorlichting. Via de gemeentelijke kanalen en de kanalen van partners. Denk daarbij aan: www.lansingerland.nl/corona, de coronaspecials in de huis-aan-huisbladen (met infographics), sociale media, videoboodschappen, abri’s en borden. Ook zijn nieuwe communicatiemiddelen ingezet, zoals de inzet van publieksvoorlichters, storytelling via de rubriek ‘En jij’ en de talkshow Goedenavond Lansingerland. De extra communicatie-inzet (capaciteit en middelen) werd financieel mogelijk gemaakt door de inzet van de coronareserve die in 2020 door de gemeenteraad beschikbaar is gesteld.

Naast het bereik van inwoners ‘breed’ is er gekozen voor maatwerk. De gemeentelijke organisatie heeft nauwe contacten met ondernemers en maatschappelijke partners. In afstemming met hen, vangen we signalen op en bereiken we samen met hen diverse doelgroepen. Zo staan partners zoals de bibliotheek en Humanitas in nauw contact met anderstaligen en bieden wij de informatie via hen in verschillende talen. In samenwerking met jongerenwerk hebben jongeren zelf de campagne WipWap opgezet om met andere jongeren het gesprek aan te gaan. Ook zetten we in op jongerenkanalen zoals Insta LansingerlandJeugd. Voor 2021 is de verwachting dat we voorlopig nog doorgaan met de communicatie rondom corona.

Ondanks de grote communicatie-inzet op corona in 2020 heeft ook de ‘reguliere’ communicatie zoveel mogelijk doorgang gevonden via de diverse gemeentelijke kanalen. In 2020 is daarbij naast de inwonersnieuwsbrief ook een nieuwsbrief gestart voor de ondernemers in Lansingerland. In onze uitingen zetten we in op duidelijke taal en maken we steeds meer gebruik van beeldcommunicatie.

De inwerkingtreding van de AVG, het rekenkameronderzoek, de diverse audits op informatiebeveiliging en onze ervaringen maken continu duidelijk dat informatiebeveiliging en privacy aandacht blijven vragen, zo ook in 2020. Voor beide onderdelen stelden we een jaarplan op, dat we uitvoerden in 2020.

Voor informatiebeveiliging lag daarbij de focus op beleidsmatige taken, waaronder het actualiseren van het beleid. Hierin verwerkten we de omslag van de BIG-maatregelen (Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten) naar de BIO-maatregelen (Baseline Informatiebeveiliging Overheid). Het college stelde in 2020 het geactualiseerde informatiebeveiligingsbeleid en privacy beleid vast. Voor de beleidsmatige keuzes werken we risico gebaseerd. Eind 2020 is een softwareapplicatie geselecteerd die de gemeente ondersteunt bij de ‘governance, riskmanagement & compliance’ met betrekking tot informatiebeveiliging en privacy. Ten tweede zijn ICT-aanpassingen noodzakelijk om kwetsbaarheden op te lossen. Zo zijn het niveau van ‘hardening’ van onze systemen en niveau van ‘logging’ verbeterd en biedt dit een goede basis om dit de komende periode verder uit te breiden en geautomatiseerd te monitoren en te analyseren. In 2020 verving de gemeente nagenoeg haar volledige ICT-omgeving in het kader van TOP-werken. Onderdeel van deze investeringen waren belangrijke maatregelen om de ICT-omgeving veiliger te maken.

Daarnaast is het van belang om de beveiliging te toetsen om vervolgens weer te kunnen verbeteren waar nodig. Mede door corona en het afronden van TOP-werken vonden deze toetsen in 2020 niet plaats. Begin 2021 voeren we deze alsnog uit in de vorm van onder meer pentesten en audits. Tenslotte valt of staat het succes van informatiebeveiliging met mensen. Om deze reden was continue bewustwording van medewerkers ook in 2020 een speerpunt. Zo speelden nieuwe collega’s het informatiebeveiligingsspel, werden berichten geplaatst op @Work over actuele informatiebeveiligingsvraagstukken en is informatiebeveiliging en privacy ook periodiek onderwerp van gesprek in college, directie en MT overleggen.

Deze bewustwording wordt in samenhang met privacy opgepakt gezien het feit dat houding en gedrag van mensen bepalend is. In 2019/2020 voerden we voor de meest risicovolle processen Privacy Impact Assessments (PIA’s) uit (Wmo, jeugd en veiligheid). Het opstellen van deze PIA’s leidt vervolgens tot organisatorische en technische maatregelen die we treffen om persoonsgegevens voldoende te beschermen. Naast deze ‘thema’ PIA’s is er ook doorlopend aandacht voor het waarborgen van de privacy bij de implementatie van nieuwe systemen en gegevensverwerkingen. Waar nodig voeren we een PIA uit. Jaarlijks legt het college apart verantwoording af over de informatieveiligheid via ENSIA. De ENSIA-verantwoording 2019 van het college aan de Raad en de externe partijen (Rijk, BKWI) is afgerond in voorjaar 2020 en de verantwoordingen zijn met het college gedeeld.

Een verbonden partij is een privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een financieel belang heeft. Van een financieel belang is sprake indien de gemeente risico loopt met aan deze partijen beschikbaar gestelde middelen of als de gemeente aangesproken kan worden als de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Van bestuurlijk belang is sprake als de gemeente zeggenschap heeft, vanwege vertegenwoordiging in het bestuur of vanwege het hebben van stemrecht.

De visie op en de beleidsvoornemens omtrent verbonden partijen

Als gemeente kunnen wij door toenemende uitbreiding en complexiteit niet al onze taken meer zelfstandig uitvoeren. Samenwerking met andere partners, waaronder andere overheden, kan dan een oplossing bieden. De ‘Nota verbonden partijen 2016 – 2020’ (corsanummer T16.02321) geeft inzicht in het (wettelijk) kader en geeft het afwegingskader een handvat voor het toe- en uittreden bij verbonden partijen. De nota en bijbehorend addendum (T17.01105) gaan ook in op de vertegenwoordiging in verbonden partijen. Daarnaast besteedt de nota aandacht aan de spelregels voor governance en het uitvoeren van risicomanagement met de bestaande (wettelijke) instrumenten van informatievoorziening en aanvullende mogelijkheden om bij te dragen aan de kaderstellende, toezichthoudende en controlerende rol van de raad. Belangrijk hierbij is dat de raad middels een zienswijze hun reactie kunnen geven op de begrotingen van de verbonden partijen. De begrotingswijzigingen die worden aangedragen door de verbonden partijen worden niet middels een zienswijze aan de raad voorgelegd.

In onderstaand overzicht staat de meest essentiële financiële informatie van de verbonden partijen. In de latere tabellen staat per verbonden partij de informatie die op grond van artikel 15 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) verplicht is inclusief bij welk programma uit de begroting het hoort en op welke wijze de verbonden partij bijdraagt aan de realisatie van de doelstelling van het programma. Daarnaast schrijft artikel 15 BBV voor dat de lijst van verbonden partijen, wordt onderverdeeld in:

1. gemeenschappelijke regelingen;

2. vennootschappen en coöperaties;

3. stichtingen en verenigingen

4. overige verbonden partijen.

in de navolgende tabellen nemen wij de verplichte informatie op per verbonden partij, zoals gesteld in het BBV.

Grondbeleid is geen doel op zich maar een middel om ruimtelijke doelstellingen op het gebied van bijvoorbeeld volkshuisvesting, economie, groen en recreatie, infrastructuur en maatschappelijke voorzieningen te realiseren. Onze kaders zijn vastgelegd in de nota Grondbeleid. In deze nota geven we inzicht in de verschillende vormen van grondbeleid en de keuze die wij hierin maken, de instrumenten die wij inzetten om dit beleid te realiseren en de spelregels die wij hierbij toepassen. De doelstellingen en ambities uit het coalitieakkoord 2019-2022 vormen hiervoor de basis samen met de beleidsdoelstelling zoals vastgelegd in de Structuurvisie, Woonvisie en Economische visie.

Vanuit de VINEX-opgave heeft de gemeente in het verleden vooral een actief grondbeleid gevoerd. De projecten Westpolder – Bolwerk, Meerpolder, Parkzoom en Wilderszijde zijn vanuit de Vinex-opgave ontstaan en zijn in uitvoering. Bij een actief grondbeleid koopt en produceert de gemeente zelf bouwgrond. Hieraan zijn ook risico's verbonden. Een toename van de financiële risico's voor de gemeente is niet gewenst. Voor nieuwe ontwikkelingen kiezen wij dan ook in de basis voor een (meer) faciliterend grondbeleid. De kostenverhaalsmogelijkheden vanuit de Wet ruimtelijke ordening ondersteunen deze keuze. Ook de nieuwe omgevingswet biedt in de toekomst de mogelijkheid tot kostenverhaal.

Het college staat open voor nieuwe, private initiatieven. Hierbij wordt wel telkens de afweging gemaakt in hoeverre deze initiatieven van meerwaarde of aanvullend zijn ten opzichte van de reeds bestaande plannen.

Jaarlijks actualiseren we de lopende grondexploitaties in de Meerjaren Prognose Grondexploitaties (MPG) en geven we bij de begroting een globale doorkijk naar de eerstvolgende actualisatie. De actualisatie van het MPG 2021 per 1-1-2021 is de basis voor de waardering van onze grondexploitatieprojecten in de jaarstukken 2020. Het college stelt daarnaast jaarlijks de Kaderbrief Grondprijzen vast.

Het MPG 2021 vormt de basis voor de jaarstukken 2020. Voor een uitgebreide toelichting verwijzen wij dan ook naar het MPG 2021.

Bij de actualisatie sturen we vooral op de 4 P's: programma, planning, prijzen en parameters. Deze vier elementen bepalen in hoge mate het resultaat van de grondexploitaties. In 2020 hadden wij de volgende projecten in exploitatie.

Resultaat afgesloten projecten

In 2020 sloten wij het project Kavels Scholen Boterdorp af met een positief resultaat van € 0,72 mln, waarvan € 0,56 mln reeds als tussentijdse winst is genomen in de voorgaande jaren.

Resultaat MPG 2021

Per 1-1-2021 zijn alle grondexploitaties volledig geactualiseerd. Bij de actualisatie stelden we de parameters opnieuw vast, verwerkten we de boekwaarden en stelden we de raming en fasering van de nog te maken kosten en opbrengsten waar nodig bij.

In de MPG 2021 lichten we de (algemene) uitgangspunten, marktontwikkelingen en alle grondexploitaties nader toe. Hierbij gaan we ook in op de verschillen ten opzichte van het MPG 2020 en de aan de grondexploitaties verbonden risico’s.

Conform de notitie Grondexploitaties van de commissie BBV zijn de resultaten van alle lopende grondexploitaties in onderstaande tabel weergegeven. Bij de nominale waarde wordt geen rekening gehouden met toekomstige rente en indexering van kosten en opbrengsten. In de eindwaarde is hier wel rekening mee gehouden. Bij de netto contante waarde wordt dit resultaat op eindwaarde teruggerekend naar het heden (prijspeil 1-1-2021), waarmee de resultaten van de grondexploitaties onderling vergelijkbaar zijn.

Tussentijdse winstneming

Het BBV schrijft een tussentijdse winstneming voor bij winstgevende projecten, naar rato van de voortgang. Hierbij gelden 3 voorwaarden:

• Het resultaat op de grondexploitatie kan betrouwbaar worden ingeschat én;
• De grond (of het deelperceel) moet zijn verkocht én;
• De kosten zijn gerealiseerd (winst wordt naar rato van de realisatie gerealiseerd).

De hoogte van de tussentijdse winstneming bepaalden wij per project op basis van het zogenaamde percentage of completion (POC) op basis van het MPG 2021. Eventuele risico’s (onzekerheden) brachten we hierop in mindering.

Op basis van bovenstaande namen we bij de jaarrekening 2020 in totaal ca. € 3,40 mln. aan tussentijdse winst. Dit bedrag komt bovenop de in 2017 tot en met 2019 genomen winst. Het totaal van de genomen winsten over de lopende grondexploitaties komt hiermee uit op € 18,13 mln. De winstneming betreft de volgende grondexploitaties:

			Bedragen x € 1 miljoen
Lopende grondexploitaties	Reeds genomen winst t/m 2019	Te nemen winst 2020	Totaal tussentijdse winstneming
Oudeland	10,40	1,83	12,24
Rodenrijse Zoom	0,90	-0,09	0,81
Parkzoom	2,86	0,67	3,54
Scholen Boterdorp	0,56	0,16	0,72
RvR Groenzoom Noordeinde	0	0,34	0,34
Meerpolder	0	0,47	0,47
Totaal	14,72	3,4	18,13

Verwerking van het tekort en totaal voordeel

Voor het tekort, ofwel het totaal aan verliesgevende grondexploitaties, moet een verliesvoorziening aanwezig zijn. Op basis van het MPG 2021 is een verliesvoorziening benodigd van € 34,83 mln. Per 31-12-2019 was een verliesvoorziening benodigd van € 38,06 mln. Dat betekent dat bij de Jaarrekening 2020 per saldo een bedrag van € 3,23 mln wordt toegevoegd aan de algemene reserve.

Zoals opgenomen in de nota Reserves en Voorzieningen 2020 is de vrijval van de verliesvoorziening per 31-12-2020 bij de Jaarrekening 2020 vóór resultaatsbestemming toegevoegd aan de algemene reserve. Dit geldt ook voor de tussentijdse winstneming en genoemde verrekening van de afgesloten projecten.

			Bedragen x € 1 miljoen
Negatieve grondexploitaties	Reeds opgenomen verliesvoorziening t/m 2019	Te nemen verlies 2020	Totaal verliesvoorziening
Berkel Centrum West	-14,38	-0,26	-14,63
Westpolder - Bolwerk	-11,37	0,38	-10,99
Leeuwenhoekweg	-6,88	-0,23	-7,11
Wilderszijde	-4,97	3,34	-1,62
Landscheidingspark Horeca	-0,47	-0,01	-0,48
Totaal	38,06	3,23	-34,83

Verschillenverklaring

Ten opzichte van de het MPG 2020 is het resultaat van het MPG 2021 (zowel positieve als negatieve grondexploitaties) verbeterd met € 6,70 mln op netto contante waarde. De negatieve grondexploitaties zijn verbeterd met € 3,23 mln en de positieve grondexploitaties kennen een verbetering van € 3,46 mln.

Het verschil in resultaat ten opzichte van het MPG 2021 wordt onder meer veroorzaakt door de volgende wijzigingen:

Algemeen
Rente boekwaarde: Conform BBV rekenden we de werkelijke rente over 2020 toe aan de grondexploitaties. Deze is lager dan begroot (voordelig effect);

Projecten
Op projectniveau heeft zich ten opzichte van 2020 de grootste wijziging in het resultaat voorgedaan in het project Wilderszijde (op het deelplan in exploitatie). Door de gunstige ontwikkelingen van de woningmarkt in 2020 zijn de prijzen van de nog te verkopen percelen harder gestegen dan vorig jaar was aangenomen. Tezamen met de inschatting van de toekomstige grondprijsontwikkeling en het bijstellen van het rentetarief heeft dit een positief effect op de grondexploitatie. Daarnaast dient de gemeente in Wilderszijde twee percelen te verwerven. Op basis van de meest recente inschattingen op dit moment verwachten we dat de verwerving in dit deel van Wilderszijde lager zal uitvallen dan waar we tot voorheen rekening mee hielden in de grondexploitatie Wilderszijde.

BBV en 10 jaarstermijn

Net als voorgaande jaren kent Lansingerland op dit moment één grondexploitatie met een looptijd langer dan 10 jaar. De grondexploitatie Oudeland loopt tot en met 31-12-2033 en overschrijdt daarmee de richttermijn van 10 jaar, zoals door het BBV gesteld. Om de risico’s van de (lange termijn) ontwikkeling van Oudeland te beheersen hebben wij in het MPG beheersmaatregelen opgenomen en vastgesteld.

Ondanks dat we de ramingen binnen de grondexploitaties met de grootst mogelijke zorgvuldigheid opstellen, blijven er risico’s bestaan. De berekeningen zijn gebaseerd op aannames en uitgangspunten, die in de praktijk anders (zowel positief als negatief) kunnen uitvallen. De belangrijkste risico’s die samenhangen met de grondexploitaties hebben betrekking op de planning, de prijs en het programma. Voor de lopende projecten zijn de nog te realiseren opbrengsten na 2020 op een totaal van ca. € 167 mln. geraamd. Het al dan niet realiseren van deze opbrengsten is voor de grondexploitaties de grootste uitdaging. Het college stuurt dan ook actief op de realisatie van deze opbrengsten.

De positieve lijn van de afgelopen jaren zette zich in 2020 voort. Voor zowel de woningbouwprojecten als de bedrijventerreinen sloten we in 2020 diverse overeenkomsten af, ondanks de bijzondere marktomstandigheden vanwege corona. Indien de positieve markt zich voortzet, kan de in de grondexploitaties opgenomen financiële ruimte (risicoreservering) de komende jaren mogelijk verder vrijvallen. Dit heeft een positief effect op het resultaat van de grondexploitaties.

Hier tegenover staan ook negatieve scenario’s. Voor een deel is de markt te beïnvloeden, maar voor een ander deel ook niet. Mochten door omstandigheden de geraamde opbrengsten voor de komende jaren maar voor een deel worden gerealiseerd, dan lopen de rentelasten snel op (incidenteel én structureel). En als de nu nog steeds lage rente gaat stijgen dan heeft dit effect op de saldi van de jaarschijven (en de resultaten van de grondexploitaties). In combinatie met een tegenvallende grondverkoop kunnen dit dan forse tegenvallers zijn, echter is dit risico wel kleiner dan in de toekomst. Door de verbeterde verhouding tussen eigen- en vreemd vermogen zal het effect van rentestijgingen lager worden.

Ten tijde van het opstellen van de MPG 2020 was er nog geen sprake van corona en zijn de mogelijke financiële effecten van deze pandemie niet in het MPG2020 meegenomen. Gedurende het jaar hebben we de ontwikkelingen nauwlettend gevolgd om te bepalen wat de mogelijke toekomstige effecten zijn van corona op de gemeentelijke grondexploitaties. Op korte termijn lijken de negatieve effecten van corona op het resultaat van de grondexploitaties mee te vallen. Geconcludeerd kan worden dat er nog veel onzekerheden bestaan rondom het effect van corona op onze grondexploitaties op de lange termijn. In het MPG2021 zijn de gevolgen, voor zover aanwezig, verwerkt.

Gekoppeld aan de actualisatie van de grondexploitaties actualiseren we ook altijd de risico’s. Hierbij schatten we, naast het risicobedrag, ook in wat de kans is dat het risico zich zal voordoen. Dit leidt tot een gewogen risicoprofiel per project. Om het verloop van de risico’s te kunnen monitoren in de tijd is (indicatief) een indeling gemaakt naar 3 profielen: hoog (gewogen risico groter dan €2,5 mln.), midden (gewogen risico €1 mln. tot €2,5 mln.) en laag (gewogen risico tot €1 mln.). Bij een voorspoedige ontwikkeling nemen de risico’s af naar mate de ontwikkeling vordert. In het begin van een project is er doorgaans sprake van aannames met een hoge mate van onzekerheid. Naar mate de ontwikkeling concreter wordt, kunnen we de kosten en opbrengsten nauwkeuriger inschatten. Hieronder volgt een overzicht van de projecten met de daarbij behorende risicoprofielen van zowel het MPG 2021 als het MPG 2020.

Op totaalniveau is het risicoprofiel van de grondexploitaties verlaagd. De profielen zoals hierboven weergegeven zijn ten opzichte van vorig jaar ongewijzigd.

De geactualiseerde risicoanalyses sluiten aan op de geactualiseerde grondexploitaties van het MPG 2021 en zijn waar nodig bijgesteld en/of aangevuld. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van het MPG 2020 zijn hierbij:

• Verlagen van het risicobedrag voor Wilderszijde: in het project zijn werkzaamheden voor een aantal deelplannen afgerond en zijn voor overige werkzaamheden aanbestedingen uitgevoerd. De hiermee gepaarde risico’s zijn hiermee vervallen.
• Verlagen van het risicobedrag voor Oudeland: in het project is in 2020 een langlopende verwerving afgerond. De hiermee gepaarde risico’s bij het niet verwerven van deze grond zijn hiermee vervallen.
• Door de omvang kent Westpolder-Bolwerk op basis de gehanteerde indeling in risicoprofielen een hoog risicoprofiel.
• RvR Groenzoom Noordeinde heeft een vergelijkbaar risicoprofiel als vorig jaar. Door de gewijzigde verantwoording van het resultaat van deze grondexploitatie geeft dit een verschuiving in risico-indeling van laag naar midden. Voor een uitgebreide toelichting verwijzen wij naar het MPG 2021.

Op totaalniveau is het risicoprofiel van de grondexploitaties gekoppeld aan de benodigde weerstandscapaciteit. De verlaging van het risicoprofiel betekent dus ook een verlaging van de benodigde weerstandscapaciteit. Voor meer informatie wordt verwezen naar de paragraaf Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Risicoprofielen	2019	2020
Parkzoom	Laag	Laag
Wilderszijde	Midden	Laag
Leeuwenhoekweg	Laag	Laag
Scholen Boterdorp	Laag	Laag
Meerpolder	Laag	Laag
Berkel Centrum	Midden	Midden
Westpolder	Hoog	Hoog
Oudeland	Hoog	Laag
Rodenrijse Zoom	Laag	Laag
RvR Groenzoom	Laag	Midden
Landscheidingspark Horeca	Laag	Laag

Vennootschapsbelasting

De Wet modernisering Vpb-plicht overheidsondernemingen bepaalt dat ook gemeenten vennootschapsbelasting moeten betalen over ondernemersactiviteiten. Hier vallen in beginsel ook de (actieve) grondexploitaties onder. Via de Quickscan Winstoogmerk grondbedrijven toetsen we jaarlijks of er sprake is van een onderneming. Op basis van adviezen van meerdere externe deskundigen en onze berekeningen gaan we er op dit moment vanuit dat dit voor Lansingerland nu niet het geval is.

Begin 2020 stelden wij op advies van onze huidige fiscaal adviseur op basis van het MPG 2020 ook een Quickscan op. Ook deze laat een fors negatief resultaat zien, zowel jaarlijks als op totaalniveau. Voor de jaren 2016-2019 hebben wij een “nihil”-aangifte ingediend bij de Belastingdienst en namen daarmee formeel een standpunt in richting de Belastingdienst.

Wij achten ons standpunt dat wij voor het totaal aan grondexploitaties niet door “de poort” gaan (en we ook fiscaal gezien dus geen winst maken) nog steeds reëel en onderbouwd.

Op basis van de cijfers van het MPG 2021 blijkt dat nog steeds sprake is van een verlieslatende grondexploitatieportefeuille. Hierdoor is onze inschatting omtrent de VPB ongewijzigd ten opzichte van MPG 2020.