Paragrafen

Omschrijving (toelichting)

De lokale heffingen vormen een belangrijke bron van inkomsten voor de gemeente. Het beleid voor deze heffingen is door de gemeenteraad vastgesteld en vastgelegd in verschillende gemeentelijke verordeningen. In deze paragraaf presenteren wij de lokale heffingen en de ontwikkelingen daarin voor 2025.

Lokale heffingen kunnen we onderverdelen in gebonden en niet-gebonden bestedingen. Lokale heffingen die niet gebonden zijn, vormen algemene dekkingsmiddelen en hebben geen vooraf aangewezen bestemming. Hiertoe behoren de onroerendezaakbelastingen, hondenbelasting, precariobelasting en de verblijfsbelasting. Lokale heffingen waarvan de besteding gebonden is, zijn heffingen waarbij sprake is van een duidelijke relatie tussen de gemeentelijke dienstverlening en de belasting. Hiertoe behoren de rioolrechten, afvalstoffenheffing, lijkbezorgingsrechten, marktgelden en leges. Voor deze categorie worden de tarieven zo vastgesteld dat de geraamde baten van de rechten maximaal gelijk zijn aan de geraamde toerekenbare lasten.

Echter, door het toepassen van kruissubsidiëring is het mogelijk af te wijken van deze regel. Bij kruissubsidiëring wordt de kostendekkendheid niet per geheven leges bepaald, maar door de totale baten en lasten van hoofdstuk 1 en 2 van de legesverordening. Kruissubsidiëring met hoofdstuk 3 is niet toegestaan. Door het toepassen van kruissubsidiëring stijgen de inkomsten uit leges. In de tabel “Onderbouwing kostendekkende leges” in de laatste paragraaf van dit hoofdstuk is de uitwerking van kruissubsidiëring zichtbaar.

De tarieven 2025 maken deel uit van deze paragraaf, maar zijn nog voorlopig. De gemeenteraad stelt de belastingverordeningen en legesverordening, en daarmee de tarieven 2025, definitief vast in de raadsvergadering van december 2024. De tarieven zijn derhalve geen onderdeel van de besluitvorming van deze begroting. 

Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) publiceert jaarlijks de zogeheten ‘Atlas van de lokale lasten’. In deze atlas staat een overzicht van de gemeentelijke woonlasten. De woonlasten hebben betrekking op een meerpersoonshuishouden met een eigen woning en bestaan uit de OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing. De WOZ-waarde van een woning is gebaseerd op de gemiddelde WOZ-waarde van alle woningen in de betreffende gemeenten.

 Het COELO publiceert in de atlas ook een tarievenoverzicht. In dit tarievenoverzicht zijn de gemiddelde woonlasten voor een- en meerpersoonshuishoudens per lokale last opgenomen. In onderstaande tabel zijn de lokale lasten van de gemeente Lansingerland afgezet tegen de laagste en hoogste tarieven van de overige gemeentes in Nederland. In de tabellen van de subparagraaf "Woonlasten en de tarieven in de regio" worden de tarieven van de lokale lasten van de gemeente Lansingerland vergeleken met omringende gemeenten.

In 2024 zijn de woonlasten van een meerpersoonshuishouden in Lansingerland € 963,47. Met dit tarief staat Lansingerland op plek 142 van de 342 gemeentes in Nederland, waarvan plek 1 laag en plek 342 hoog is. 

In lijn met toezegging T2020.034 is in deze paragraaf een tabel opgenomen waarin de hoogte van de lokale woonlasten zijn afgezet tegen de WOZ-waarde. In onderstaand overzicht (OZB-aanslag t.o.v. WOZ-waarde) zijn de gemiddelde WOZ-waarden 2024 afgezet tegen de gemiddelde OZB-aanslag 2024 in Lansingerland en in andere gemeenten. De WOZ-waarden in Lansingerland liggen 31% boven het landelijk gemiddelde, de OZB-aanslag ligt in Lansingerland 18% boven het landelijke gemiddelde. De verhouding van de OZB-aanslag is hiermee 0,90 ten opzichte van de WOZ-waarde. Deze ligt in Lansingerland dus afgerond 10% onder het landelijk gemiddelde. Het OZB-woningen tarief lag in Lansingerland in 2024 op 0,0783%, landelijk was dat 0,0909%. In de regio is de OZB-aanslag ten opzichte van de WOZ-waarden in Lansingerland als laag te kwalificeren.

In onderstaand overzicht (Woonlasten t.o.v. WOZ-waarde) zijn de gemiddelde WOZ-waarden 2024 en gemiddelde woonlasten 2024 weergegeven voor eigenaren van een meerpersoonshuishouden in Lansingerland en in andere gemeenten. De WOZ-waarden in Lansingerland liggen 31% boven het landelijk gemiddelde, de totale woonlasten in Lansingerland liggen 3% onder het landelijk gemiddelde. De verhouding van de woonlasten is hiermee 0,74 ten opzichte van de WOZ-waarde. In Lansingerland zijn de woonlasten ten opzichte van de WOZ-waarden als laag te kwalificeren, in vergelijking met gemeenten in de regio.

De OZB bestaat uit een belasting voor de eigenaar van een opstal, waarbij verschil gemaakt wordt tussen woningen en niet-woningen. De OZB is een algemeen dekkingsmiddel, wat betekent dat deze vrij besteedbaar is. De belasting wordt berekend als een percentage van de WOZ–waarde. De WOZ-waarde wordt jaarlijks vastgesteld. Voor 2024 worden de onroerende zaken gewaardeerd naar de peildatum op 1 januari 2023. 

Lansingerland kent een tariefdifferentiatie voor woningen en niet-woningen. Tariefdifferentiatie tussen woningen en niet-woningen wordt in heel Nederland toegepast. De tarieven voor niet-woningen liggen hoger dan voor de woningen. De tarieven voor woningen en niet-woningen in Lansingerland lagen in Lansingerland in 2024 beide onder het landelijk gemiddelde.

Tarieven 2025

OZB wonen

Om het OZB wonen tarief te bepalen hanteren wij als uitgangspunt het OZB wonen tarief 2024 van de Gemeente Lansingerland. Dit tarief wordt geïndexeerd met de inflatiecorrectie ( uitgangspunt kaderbrief 4% ) en gecorrigeerd met een een waarde stijgingscompensatie ( 1,66% ). Aanvullend op deze verhoging is in 2025 een tariefstijging van 5% doorgevoerd. Het verloop van dit tarief is zichtbaar in onderstaande tabel.

OZB niet-wonen

Om het OZB niet- Wonen tarief te bepalen hanteren wij als uitgangpunt het het landelijk gemiddelde OZB niet-wonen tarief 2024. Dit tarief wordt geïndexeerd met de inflatiecorrectie ( uitgangspunt kaderbrief 4% ). Aanvullend op deze verhoging is in 2025 een tariefstijging van 5% doorgevoerd. Het verloop van dit tarief is zichtbaar in onderstaande tabel.

De afvalstoffenheffing bekostigt de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. De belasting wordt geheven van degene die in de gemeente naar de omstandigheden al dan niet krachtens eigendom, bezit, beperkt recht of persoonlijk recht gebruikmaakt van een perceel ten aanzien waarvan ingevolge de artikelen 10.21 en 10.22 van de Wet milieubeheer een verplichting tot het inzamelen van huishoudelijke afvalstoffen geldt. 

De geraamde baten mogen niet boven de geraamde kosten uitstijgen. De opbrengst mag dus maximaal 100% kostendekkend zijn in de begroting. Nu en in de toekomst blijft de afvalstoffenheffing een aparte geldstroom, los van de algemene middelen.

Tarieven 2025
Voor 2025 zijn de tarieven voor de inzameling en verwerking van restafval gestegen. Dit vertaalt zich in een stijging van zowel het vaste als het variabele tarief. De afvalstoffenheffing stijgt gemiddeld met 4,9% per huishouden. Met de invoering van het gedifferentieerd afvaltarief blijven inwoners afval goed scheiden. Dit zorgt ervoor dat de stijging van afvalstoffenheffing in 2025 beperkt blijft. Er is echter wel een onzekerheid die verband houdt met de lachgasproblematiek bij de afvalverwerkers. Op dit moment rekent onze afvalwerker nog geen kosten door aan de gemeente, terwijl andere verwerkers dit al wel doen. Onze verwerker heeft echter plannen om ook de kosten te verhalen op de aanbieders van afval waar lachgascilinders in zitten.

Wij zetten ons in om lachgascilinders zoveel mogelijk uit het restafval te houden. Inwoners kunnen lachgascilinders gratis inleveren op het afvalbrengstation. De gemeente treft zelf ook cilinders aan in de openbare ruimte. Deze worden opgeruimd en via het afvalbrengstation afgevoerd om op verantwoorde wijze te worden verwerkt.       

De rioolheffing wordt geheven op grond van artikel 228a van de Gemeentewet. Rioolheffing is een bestemmingsbelasting en dient ter bekostiging van de gemeentelijke watertaken. Deze watertaken zijn het inzamelen, zuiveren en transporteren van huishoudelijk afvalwater; het verzamelen en transporteren van bedrijfsafvalwater en het inzamelen en verwerken van hemelwater. De kosten hiervoor verhalen we met de rioolheffing op de gebruiker.

Tarieven 2025
Het tarief is een vast bedrag voor maximaal 500 m3 afgevoerd afvalwater per huishoudens. Voor de zogenoemde grootverbruikers geldt dat boven de 500 m3 voor iedere volgende 500 m3 afgevoerd afvalwater of een gedeelte daarvan een opslag wordt geheven.

Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP)
De gemeente kiest voor doelmatig en risicogestuurd werken. Er wordt zoveel mogelijk integraal en wijkgericht gewerkt. Om de kosten als gevolg van de activiteiten te kunnen dekken, stijgt de rioolheffing vanaf 2022 geleidelijk met 1,25% per jaar tot een kostendekkend niveau in 2041. Dit is conform het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP). Aanvullend hanteren we in 2025 een indexatie percentage van 1,6% in verband met sterk toegenomen prijzen. De onderstaande tarieven voor de rioolheffing zijn gebaseerd op bovenstaande uitgangspunten.

Omschrijving (toelichting)

De gemeente Lansingerland heeft het gebruik van gemeentelijke begraafplaatsen vastgelegd in een beheerverordening. De verordening op de heffing en invordering van de lijkbezorgingsrechten 2021 is door de raad van de gemeente Lansingerland vastgesteld op 30 september 2021 en in oktober 2021 in werking getreden. De tarieven zijn ten opzichte van 2024 verhoogd met de inflatiecorrectie van 4%.

Omschrijving (toelichting)

In aanloop naar de Begroting is de raming van de bouwleges geactualiseerd. Deze prognose is gebaseerd op meerjarige gemiddeldes in combinatie met te verwachten grotere woningbouwplannen en de realisatie van grotere bedrijfsgebouwen.

De leges worden geheven naar de maatstaven en tarieven, opgenomen in tarieventabel behorend bij de legesverordening. Deze verordening en tarieventabel worden in december aan de raad aangeboden ter vaststelling. De te heffen leges zijn afhankelijk van de hoogte van de bouwsom. De hoogte van de bouwsom bepaalt in welke tariefcategorie de aanvraag behoort. Per categorie geldt een vast en/of variabel (percentage van de bouwsom) deel.

Omschrijving (toelichting)

De gemeente Lansingerland heft hondenbelasting. De tarieven zijn ten opzichte van 2024 verhoogd met de inflatiecorrectie van 4 %.  Dit houdt in dat het tarief voor het houden van één hond in 2025 € 93,26 bedraagt, voor iedere volgende hond is dat € 130,65. De aanslag voor een geregistreerde kennel is € 280,09. 

Omschrijving (toelichting)

De gemeente heft marktgelden voor de weekmarkt en precariobelasting. De berekening van het marktgeld voor de weekmarkt hangt af van het aantal gebruikte meters frontbreedte. De berekening van de precariobelasting hangt af van het aantal gebruikte vierkante meters. De tarieven zijn ten opzichte van 2024 verhoogd met de inflatiecorrectie van 4 %.

Omschrijving (toelichting)

Gemeente Lansingerland heft vanaf 2025 verblijfsbelasting. Verblijfsbelasting wordt betaald als een persoon overnacht in de gemeente Lansingerland terwijl deze persoon niet ingeschreven staat in onze gemeente. De overnachting vindt o.a. plaats in een hotel, pension, (air)B&B, jachthaven, bungalow of een camping. In 2025 is het tarief €1,52 per persoon per nacht.

In Lansingerland kan kwijtschelding worden verleend voor afvalstoffen- en rioolheffing, als een belastingschuldige (particulier) financieel niet in staat is om de belastingaanslag te betalen. Of een belastingschuldige in aanmerking komt voor gehele of gedeeltelijke kwijtschelding, wordt beoordeeld aan de hand van een inkomens- en vermogenstoets. Deze toets is gebaseerd op door het Rijk vastgestelde normen. De daarbij te hanteren kosten van bestaan (de zogenoemde betalingscapaciteit) worden vastgesteld op 100% van de bijstandsnorm.

Aan belastingschuldigen die op 31 december voorafgaand aan het belastingjaar een bijstandsuitkering en minimaal twee jaar gehele kwijtschelding hebben ontvangen, wordt automatisch kwijtschelding verleend. De kosten voor kwijtschelding worden bij de afvalstoffenheffing en de rioolheffing meegenomen in de berekening van de kostendekking.

De werkelijke en geraamde lasten van kwijtscheldingen staan in onderstaand overzicht.

Omschrijving (toelichting)

De BIZ-bijdrage is een bestemmingsbelasting die op verzoek van ondernemers wordt geheven. Het biedt ondernemers de mogelijkheid om met hulp van de gemeente aanvullende diensten uit te voeren om de openbare ruimte bij bedrijventerreinen of winkelgebieden schoner, veiliger of goed bereikbaar te maken. In 2025 int de gemeente drie heffingen in de vorm van een BIZ-bijdrage: (1) BIZ Bedrijvenpark Rodenrijs  (2) BIZ Centrum Bergschenhoek en (3)  BIZ Weg en Land. De ondernemers op het bedrijventerrein De Hoefslag hebben de ambitie om in 2025 een BIZ op te zetten.

Vanaf de Begroting 2017 moet de gemeente in de paragraaf lokale heffingen een overzicht van baten en lasten opnemen voor de heffingen, waarbij sprake is van het verhalen van kosten. De verplichting is bij besluit van 5 maart 2016 in het Besluit Begroting en Verantwoording provincies en gemeenten (BBV) opgenomen. In artikel 10, onderdeel c van het BBV is vastgelegd dat de paragraaf lokale heffingen in ieder geval bevat:

“Een overzicht op hoofdlijnen van de diverse heffingen, waarin inzichtelijk wordt gemaakt hoe bij de berekening van tarieven van heffingen, die hoogstens kostendekkend mogen zijn, wordt bewerkstelligd dat de geraamde baten de ter zake geraamde lasten niet overschrijden, wat de beleidsuitgangspunten zijn die ten grondslag liggen aan deze berekeningen en hoe deze uitgangspunten bij de tariefstelling worden gehanteerd.”

Hieronder staat de mate van kostendekkendheid voor de verschillende rechten en leges.

Omschrijving (toelichting)

De paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing beschrijft hoe de gemeente Lansingerland financiële risico’s opvangt en de methode voor risicoprofielbepaling. Tevens wordt uiteengezet hoe risicobeheersing geïntegreerd is in de bedrijfsvoering van de gemeente. Door risico’s te identificeren, kunnen passende maatregelen worden genomen om deze te beheersen. Hierbij is een evenwicht nodig tussen de benodigde middelen en het acceptabele risiconiveau voor de organisatie. Daarnaast behandelt de paragraaf de toenemende behoefte aan transparantie over gemeentelijke inzichten en langetermijnperspectieven. Naast de verplichte financiële kengetallen volgens het BBV biedt de paragraaf een kwalitatieve duiding van niet-kwantificeerbare risico’s en ontwikkelingen. Frauderisico's worden besproken in de paragraaf Bedrijfsvoering. De verplichte financiële kengetallen volgens het BBV worden opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen van de begroting om provinciale staten en de gemeenteraad inzicht te geven in de financiële positie.

Omschrijving (toelichting)

De nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2020-2023 beschrijft hoe Lansingerland haar risico’s beheerst en verantwoord. De nota geeft aan welke informatie in de paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing wordt opgenomen. In 2024 zal de nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen worden geactualiseerd. 

Lansingerland loopt haar grootste incidentele financiële risico’s bij de grondexploitaties. Deze risico’s houden verband met de hoge boekwaarde van gedane investeringen en marktomstandigheden. Het risico bestaat dat grond niet, later, of voor een lagere prijs wordt verkocht dan voorzien. Om dit risico te beheersen, moet de gemeente inspelen op marktontwikkelingen en haar onderscheidend vermogen als woon- of vestigingsplaats versterken. Dit is een speerpunt van het college. Om de boekwaarde niet verder te laten oplopen, is de gemeente terughoudend met nieuwe uitgaven en doet deze alleen als ze noodzakelijk zijn om inkomsten te genereren. Waar mogelijk benutten we schaalvoordelen door werkzaamheden te clusteren. De begroting 2025-2028 toont een verwachte daling van de geïnvesteerde bedragen in grondexploitaties, met meer inkomsten dan uitgaven. Voor verdere toelichting op de risico’s van grondexploitaties wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid.

De grootste risico’s op structurele tegenvallers zijn te vinden in het sociaal domein en de hoogte van de Algemene Uitkering. De lasten in het sociaal domein (WMO, Jeugd en Participatie) zijn in de begroting 2025 -2028 zo realistisch mogelijk geraamd op basis van inzichten medio 2024. Dit domein kent zogenoemde openeinde regelingen zonder een helder financiële plafonds, waardoor kosten snel kunnen stijgen. De hervormingsagenda van de Jeugdwet moet leiden tot een stabilisering van de lasten, los van de bevolkingsgroei. Deze uitgangspunten zijn verwerkt in de meerjarenraming. Het risico bestaat echter dat besparingen niet gerealiseerd worden en er structurele tegenvallers ontstaan. De paragraaf over structurele tegenvallers geeft hier verder cijfermatig inzicht in.

Op basis van het risicoprofiel van de gemeente Lansingerland wordt bepaald hoeveel middelen nodig zijn om alle risico’s te kunnen opvangen. Hierbij maken we onderscheid tussen incidentele risico’s en structurele tegenvallers. Incidentele risico’s worden afgedekt door het beschikbare weerstandsvermogen, terwijl structurele risico’s voldoende flexibiliteit in de begroting vereisen. In de paragraaf Weerstandsvermogen schetsen we verschillende scenario’s en de financiële impact hiervan op de saldi van de meerjarenbegroting.

De benodigde weerstandscapaciteit wordt berekend op basis van een risicosimulatie, waarbij een statistische benadering wordt gehanteerd. Deze benadering gaat ervan uit dat nooit alle risico’s zich tegelijkertijd en in maximale omvang zullen voordoen. Indien dit wel het geval zou zijn, bedraagt het maximale financiële gevolg van de in beeld gebrachte risico’s, exclusief de gevoeligheidsscenario’s voor grondexploitatie, € 46 miljoen.
Dit is als volgt te verdelen over de algemene dienst en de grondexploitaties:
•    Algemene dienst: € 17 miljoen
•    Grondexploitaties: € 29 miljoen

Top 10 risico’s gemeente Lansingerland
De top 10 aan risico’s zijn op basis van hun aandeel in het totaal benodigde weerstandsvermogen:

Omschrijving (toelichting)

De beschikbare weerstandscapaciteit betreft de middelen die de gemeente heeft of ter beschikking kan krijgen om de financiële gevolgen van risico’s op te vangen. Het uitgangspunt daarbij is dat structurele risico’s opgevangen moeten worden door structurele ‘weerstandscapaciteit’ en incidentele risico’s opgevangen worden door incidentele ‘weerstandscapaciteit’. Dit onderscheid is ook van belang met het oog op het ‘structureel evenwicht’ in de begroting en het toezicht van de provincie hierop.

Incidentele weerstandscapaciteit
De gemeente Lansingerland rekent alleen de algemene reserve tot de incidentele weerstandscapaciteit. De overige reserves rekenen wij niet tot de beschikbare weerstandscapaciteit. Dit zijn de bestemmingsreserves en de stille reserves. Bestemmingsreserves worden niet meegenomen, omdat hier al een bestemming aan is toegekend. Stille reserves (ontstaan wanneer de boekwaarde van de activa lager is dan de verkoopwaarde) worden niet meegenomen, omdat deze pas geïncasseerd kunnen worden als de activa verkocht wordt. Echter, als er expliciete besluiten worden genomen om stille reserves te gelden te maken, dan worden deze toegevoegd aan de weerstandscapaciteit.

Structurele weerstandscapaciteit
De structurele weerstandscapaciteit betreft de flexibiliteit die er in de begroting is. Dit betreft de mate waarin lasten verder zijn terug te brengen (door bezuinigingen), inkomsten te verhogen en de inzet van de post onvoorzien. Zodoende bestaat structurele weerstandscapaciteit uit:
•    Onbenutte belastingcapaciteit; 
•    Post onvoorzien;
•    Bezuinigingspotentieel lastenniveau tot wettelijke taken.

De onbenutte belastingcapaciteit is in theorie niet gemaximeerd. Er zijn geen maximumtarieven voor de OZB. Wel zijn er landelijk afspraken over de maximale jaarlijkse stijging van de OZB (macro-norm) en geldt voor het doen van een aanvraag tot artikel 12 dat de OZB boven de drempelpercentages ligt (gebaseerd op 120% van het landelijk gemiddelde OZB-percentage).

Ten behoeve van deze begroting is het bezuinigingspotentieel in beeld gebracht indien de gemeente alleen de wettelijke taken zou uitvoeren en op taken met een inspanningsverplichting het minimale zou doen. In dat geval zou de gemeente nog enkele miljoenen kunnen bezuinigen. Dit zou dan wel gepaard gaan met veel maatschappelijke onrust en de bezuinigingen zijn veelal niet direct in het eerstvolgende begrotingsjaar in te voeren. De flexibiliteit op dit punt is beperkt.

In de grondexploitaties en kredieten is meestal ook een post ‘onvoorzien’ opgenomen. Binnen de grondexploitaties en projecten zelf is dus ook enige mate van weerstandscapaciteit aanwezig. Bij het bepalen van het weerstandsvermogen op gemeenteniveau houden we geen rekening met deze posten ‘onvoorzien’.

De omvang van alles risico’s is na identificatie ingeschat middels het benoemen van een kans en een gevolg (kwantificering). Op basis van de ingevoerde risico’s is de risicosimulatie uitgevoerd. Op basis van deze simulatie kan (met een zekerheidspercentage van 90%) gesteld worden dat alle risico’s kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 54,3 miljoen.

De benodigde weerstandscapaciteit is als volgt te verdelen:
Algemene dienst € 4,0 miljoen
Grondexploitaties € 50,3 miljoen

De Rekenkamer Lansingerland gaat als ‘benchmark’ voor de risico’s op grondexploitaties uit van een benodigde weerstandscapaciteit van 10% van de boekwaarde van de grondexploitaties in exploitatie en 10% van de nog te realiseren opbrengsten en kosten. Op basis van de jaarrekening 2023 en de onderliggende grondexploitaties (MPG zoals vastgesteld in de Raad van 4 juli 2024) is dan circa € 33,3 miljoen nodig voor de gemeentelijke grondexploitaties (inclusief Wilderszijde). Voor Hoefweg is dit circa € 3,3 miljoen en voor Bleizo circa € 16,4 miljoen. Totaal dus circa € 53 miljoen. Deze berekeningswijze van de Rekenkamer voor de grondexploitaties is sterk genormeerd en houdt geen rekening met de specifieke omstandigheden. Enige afwijking tussen deze berekening en de eigen berekening is dus logisch. De eigen berekening van circa € 50,3 miljoen is € 2,7 miljoen lager dan de € 53 miljoen op basis van de methode Rekenkamer. Dit is een beperkt verschil. Op basis hiervan is er geen reden het risicoprofiel van de gemeente bij te stellen voor de bepaling van het weerstandsvermogen.

Weerstandsvermogen
Het weerstandsvermogen geeft aan of de gemeente in staat is om financiële tegenvallers op te vangen zonder de noodzaak om direct te bezuinigen en/of de lokale lasten te verhogen. Bij het vaststellen van de begroting 2024 besloot uw Raad om de reserve Enecogelden voortaan onderdeel te laten zijn van de beschikbare weerstandscapaciteit (die dan bestaat uit het totaal van de algemene reserve en de reserve Enecogelden). Met een ratio weerstandsvermogen van 2,9 in 2024, aflopend naar 2,6 eind 2028 is Lansingerland in staat om financiële tegenvallers op te vangen. De ratio ligt in 2024 buiten (boven) de bandbreedte van de door de raad gewenste marge (tussen de 1,4 en 2,0) en kan als ‘ruim voldoende’ worden aangemerkt. De raad streeft naar een ratio van 1,7. Opgemerkt wordt dat in de bepaling van de weerstandscapaciteit, conform de nota risicomanagement en weerstandsvermogen, nog geen rekening wordt gehouden met toekomstige positieve resultaten op de grondexploitatie. Op basis van de cijfers van het MPG 2024 verwachten we de komende jaren nog wel positieve resultaten die op moment van realisatie (bij de jaarstukken) in de algemene reserve worden gestort.

De algemene reserve neemt de komende jaren af door de (nu nog) nadelige verwachte saldi van de toekomstige begrotingen, met name in de jaren 2026 en 2027. Uitgaande van het feit dat de gemeente jaarlijks een structureel sluitende begroting aan de Provincie dient aan te bieden zal deze afname zich de komende jaren waarschijnlijk niet voordoen. De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Op basis van de begroting 2025-2028 ontwikkelt het weerstandsvermogen zich als volgt: 

Met ingang van de begroting 2017 geeft de paragraaf weerstandsvermogen inzicht in scenario's (onzekere gebeurtenissen) die zich kunnen voordoen en het mogelijke effect hiervan op het saldo van de begroting. Er zijn vele honderden scenario's/gebeurtenissen denkbaar. De kern van deze paragraaf is vooral te laten zien wat de effecten kunnen zijn van een aantal nadelige scenario's en in welke mate de begroting in staat is deze risico’s op te vangen. Het gaat hier om onzekere ontwikkelingen die zich mogelijk kunnen voordoen. Het zijn dus geen scenario's die we verwachten. Als dat wel het geval was geweest waren deze effecten in de begroting zelf opgenomen.

In de nota Risicomanagement en weerstandsvermogen staat dat we deze risico’s in het vervolg uitgebreider toelichten en ook hier een top 10 opnemen. Het blijft hier gaan om risico’s en we ramen deze dan ook op hoofdlijnen. In onderstaande tabel noemen we de top 10. We nemen daarbij geen totaal in de tabel op, omdat het lang niet zeker is dat (al) deze risico’s zich gaan voor doen en al dan niet gelijktijdig. Wel is duidelijk dat sommige risico’s een behoorlijke impact op de saldi van de begroting kunnen hebben, ook risico’s waar we als gemeente niet of nauwelijks invloed op hebben (bijvoorbeeld de hoogte van het gemeentefonds). De scenario's worden gepresenteerd op basis van de saldi van de vast te stellen begroting 2025-2028.

Netto schuldquote

De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Door de ontvangst van de opbrengst die voortvloeit uit de verkoop van de Eneco aandelen in 2020 is onze schuldquote sterk verbeterd. Deze liquide middelen zijn de afgelopen jaren ingezet om onze langlopende schulden af te bouwen. Daarbij realiseren we de aankomende jaren een positieve cashflow vanuit de grondexploitaties, waardoor we verder kunnen werken aan het verbeteren van onze schuldquote. 

Kapitaalgoederen zijn eigendommen van de gemeente zoals wegen, riolering, bruggen, bomen en gebouwen die we duurzaam in stand houden.

Omschrijving (toelichting)

Het beheer en onderhoud van Groen voeren we uit volgens het deelbeheerplan Groen dat onderdeel is van het IBP. De onderhoudswerkzaamheden vallen uiteen in klein onderhoud, groot onderhoud en vervangingsinvesteringen. Voor het regulier klein en groot onderhoud is voor elke woonkern een raamcontract afgesloten met een aannemer. Bij regulier klein onderhoud vindt meerdere keren per jaarmonitoring van het onderhoudsniveau plaats via schouwen. Hierdoor kunnen we bijsturen wanneer het onderhoud van het afgesproken onderhoudsniveau afwijkt.

Het groot onderhoud baseren we op de resultaten van jaarlijkse schouwen die de technische kwaliteit van het groen in beeld brengen. Bij vervanging van groen zetten we in op het verduurzamen van de groene buitenruimte en versterken van de biodiversiteit
Het boomonderhoud volgt uit de boomveiligheidscontrole, waarmee we ons bomenbestand vitaal houden en streven naar een duurzaam boombestand.

Vanuit Groen zetten we in 2025 in op klimaatadaptatie, biodiversiteit en participatie. In het door het Rijk vastgestelde Deltaplan Klimaatadaptatie, wordt gemeenten gevraagd passende maatregelen te nemen. De klimaatopgave heeft raakvlakken met onze doelstellingen op het gebied van biodiversiteit. Door de aanleg van meer groen en daarin specifieke keuzes te maken dragen we als gemeente bij aan een hogere biodiversiteit. Ons groenbeheer is zo vormgegeven dat het de biodiversiteit zoveel mogelijk ten goede komt.

Binnen de gemeente zijn er de afgelopen jaren meerdere zelfbeheerinitiatieven ontstaan waarbij bewoners een stuk gemeentelijk groen geadopteerd hebben. Zelfbeheer geeft bewoners de gelegenheid om de onderhoudskwaliteit van het groen te verhogen, bovenop de kwaliteit die de gemeente kan leveren binnen het budget voor onderhoud. Naast de zelfbeheerprojecten laten we waar mogelijk ook bewoners participeren bij groot onderhoud en herinrichtingen.

Omschrijving (toelichting)

Het beheer en onderhoud van Civiele Kunstwerken voeren we uit volgens het deelbeheerplan Civiele Kunstwerken dat onderdeel uitmaakt van het IBP. Uitgangspunt voor Civiele Kunstwerken is minimaal onderhoudsniveau B, mits de veiligheid in het openbaar gebied niet in het geding komt en er geen kapitaalvernietiging plaatsvindt.

De belangrijkste beheerstrategie is het uitvoeren van onderhoud op basis van planmatige inspecties. Aan de hand van inspecties en kwaliteitsonderzoeken stellen wij de feitelijk uit te voeren onderhoudsmaatregelen en het onderhoudsprogramma op.

De maatregelen bestaan uit het uitvoeren van klein en groot onderhoud en het vervangen van kunstwerken. Hierbij streven wij naar een integrale aanpak. In het cyclisch onderhoud stemmen wij met de verschillende beheerdisciplines af om zoveel mogelijk in één werkgang de benodigde werkzaamheden uit te voeren in de openbare ruimte. Deze gezamenlijke aanpak zorgt voor minder kosten in de uitvoering en minder overlast voor de omgeving tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Onderhoudswerkzaamheden voeren we zoveel mogelijk duurzaam uit. Bij het vervangen van kunstwerken passen we onderhoudsarme en duurzame materialen toe. Waar mogelijk vormen we beschoeiingen om naar natuurvriendelijke oevers om de waterkwaliteit te verbeteren.

Omschrijving (toelichting)

Het beheer en onderhoud van wegen voeren we uit volgens het deelbeheerplan Wegen dat onderdeel uitmaakt van het IBP. Uitgangspunt voor wegen is minimaal onderhoudsniveau B, mits de veiligheid in het openbaar gebied niet in het geding komt en er geen kapitaalvernietiging plaatsvindt.

De belangrijkste beheerstrategie is het uitvoeren van onderhoud op basis van tweejaarlijkse inspecties. Aan de hand van inspecties en kwaliteitsonderzoeken stellen wij de feitelijk uit te voeren onderhoudsmaatregelen en het onderhoudsprogramma op.

Bij het opstellen van het onderhoudsprogramma staat het effect op de levensduur van de verharding centraal in onderhoudskeuzes. Hierdoor zorgen we voor het economisch meest voordelige onderhoud. Hierbij streven wij naar een integrale aanpak met de verschillende beheerdisciplines, om zoveel mogelijk in één werkgang de benodigde werkzaamheden uit te kunnen voeren in de openbare ruimte. Deze gezamenlijke aanpak zorgt voor minder kosten in de uitvoering en minder overlast voor de omgeving tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Onderhoudswerkzaamheden voeren we zoveel mogelijk duurzaam uit.

Omschrijving (toelichting)

In tegenstelling tot andere kapitaalgoederen, heeft Riolering geen beeldkwaliteitscriterium waaraan het moet voldoen. Voor Riolering geldt dat we aan de wettelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater moeten voldoen. De invulling hiervan is beschreven in het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) 2021-2025, dat door de gemeenteraad is vastgesteld. Het GRP is het huidige kader voor beheer- en onderhoudsactiviteiten voor het kapitaalgoed Riolering. In 2025 wordt het bestaande GRP verlengd.

In het GRP zijn klimaatadaptatie en duurzaamheid belangrijke thema’s. Bij de voorbereiding van werkzaamheden nemen we maatregelen om eventuele toekomstige problemen - als gevolg van klimaatverandering - op te lossen en zo wateroverlast of droogteproblemen te voorkomen.

Om het beheer en onderhoud optimaal uit te voeren is meten, monitoren en op orde brengen en houden van gegevens noodzakelijk. Afgelopen jaren hebben we stappen gezet en daar gaan we de komende jaren in verder. Een belangrijk onderdeel is het Basisrioleringsplan (BRP), ook informatiedrager voor het GRP. In verband met de snelle uitbreiding van het areaal zijn de huidige BRP’s niet meer actueel. Daarom actualiseren we het BRP van Berkel en Rodenrijs. De maatregelen hieruit worden in de komende jaren opgepakt.

Daarnaast investeren we extra om de gemalen en drukriolering te optimaliseren. Hiermee streven we naar het terugdringen van het aantal storingen van drukrioleringsgemalen.

Omschrijving (toelichting)

De gemeente is eigenaar van circa 62 vastgoedobjecten. De vastgoedportefeuille bestaat onder andere uit het gemeentehuis, gemeentewerf, afvalbrengstation, sporthallen, maatschappelijke accommodaties, kinderdagopvang, strategische objecten en onderwijsgebouwen. Van de onderwijsgebouwen zijn 20 stuks overgedragen aan schoolbesturen voor primair onderwijs. Het schoolbestuur is juridisch eigenaar van het gebouw. Het economisch eigendom blijft bij de gemeente. Van 2 onderwijsgebouwen is de gemeente vooralsnog eigenaar en zijn wij in onderhandeling met schoolbesturen over het formeel in gebruik geven of in eigendom overdragen van deze schoolgebouwen.

Wij streven naar sociaal en financieel rendement van ons vastgoed. Uitgangspunt is dat er alleen sprake is van eigendom en/of exploitatie daar waar dat noodzakelijk is voor de uitoefening van een publieke taak. We pakken mogelijkheden om niet essentieel vastgoed van de hand te doen op. De komende jaren zullen nog enkele verkopen volgen welke in het verleden zijn ingezet. Ons vastgoedbezit is wat dat betreft op orde.

Het beheer en de exploitatie van een groot aantal gebouwen is door de gemeente bij een externe partij belegd. Vanaf 2023 is dit ondergebracht bij OptiSport. Het groot onderhoud voert de gemeente uit, conform het Beheerplan Gebouwen en het bijbehorende Meerjaren-Onderhoudsplan (MJOP). De kosten voor het groot onderhoud worden gedekt door de bestemmingsreserve Gebouwen.
Indien er bij een vervanging mogelijkheden zijn tot verduurzamen combineren wij deze werkzaamheden in een project welke wordt opgenomen in het MIP. We verduurzamen de panden zo op natuurlijke momenten en voorkomen hiermee kapitaalvernietiging.

Omschrijving (toelichting)

Deze paragraaf beschrijft de uitvoering van de gemeentelijke financieringsfunctie (treasury). Hoofddoel van deze functie is dat er tijdig voldoende geld aanwezig is om aan alle financiële verplichtingen te voldoen.
Met betrekking tot treasury is wet- en regelgeving van toepassing die zowel extern als intern van aard is. De belangrijkste externe wet- en regelgeving omvat:

• Wet Financiering Decentrale Overheden (FiDo)
• Regeling Uitzetting Derivaten Decentrale Overheden (Ruddo)
• Wet Houdbare Overheidsfinanciën (Wet Hof)
• Regeling Schatkistbankieren
• Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)
• Gemeentewet (toezichthoudende rol Provincie)
• Financiële-verhoudingswet (toezichthoudende rol Provincie)

De belangrijkste interne regelgeving omvat:
• Treasurystatuut 2020
• Financiële Verordening Gemeente Lansingerland 2024

Omschrijving (toelichting)

De gemeente onderscheidt een viertal subdoelstellingen van de treasuryfunctie:

1. Het verzekeren van duurzame toegang tot financiële markten tegen acceptabele condities.

2. Het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente-)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals met name renterisico’s, kredietrisico’s, liquiditeitsrisico’s en valutarisico’s.

3. Het streven, binnen de kaders van wet- en regelgeving en binnen de bepalingen van het Treasurystatuut, naar een optimale financieringsstructuur en beheersing van de daarmee gemoeide kosten.

4. Het intern ondersteunen en adviseren met betrekking tot financieringsaspecten.

Om deze doelstellingen te realiseren richt de treasuryfunctie zich op het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de huidige en toekomstige financiële inkomende en uitgaande geldstromen, financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. Binnen de wettelijke kaders is het doel om tegen zo laag mogelijke kosten te financieren.
Daarbij is het van belang om de financiële inkomende en uitgaande geldstromen adequaat te administreren en betrouwbare prognoses te hebben van toekomstige geldstromen. Onze liquiditeitsprognoses worden derhalve in beginsel op weekbasis geactualiseerd.

Omschrijving (toelichting)

Gezien de kredietwaardigheid van de overheden is het risico volgens onze geldverstrekkers verwaarloosbaar dat op enig moment geen geld beschikbaar zou zijn.

Rentevisie
Onze rentevisie houdt in dat wij een inschatting maken van het rentepercentage dat komende jaren moet worden betaald voor nieuw aan te trekken leningen op de kapitaalmarkt. De herfinancieringsrente is ingeschat op 3,5 %. In de begroting 2025-2028 is er voor het jaar 2025 - zoals reeds opgenomen in de Kaderbrief 2025 - een herfinanciering voorzien van € 40 miljoen. 

Schatkistbankieren
Gemeenten dienen verplicht eventuele financiële tegoeden, boven een drempelbedrag, aan te houden bij het Ministerie van Financiën, het zogenaamde schatkistbankieren. Het drempelbedrag bedraagt 0,75 % van het begrotingstotaal. Voor Lansingerland is het drempelbedrag voor 2025 ruim € 1,5 miljoen. Wij maken gebruik van het schatkistbankieren. De lopende rekening wordt dagelijks afgeroomd tot een kernsaldo € 200.000.

Renterisico’s

Kasgeldlimiet
Om een grens te stellen aan korte financiering (rentetypische looptijd tot één jaar) is in de Wet FiDo de kasgeldlimiet opgenomen. Het doel van de kasgeldlimiet is het voorkomen dat fluctuaties in korte rente (schulden < 1 jaar) direct een grote impact hebben op de rentelasten in het exploitatiejaar. De kasgeldlimiet voor gemeenten bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal. Deze wordt gedefinieerd als alle lasten op de begroting bij aanvang van het jaar. De hoogte van de kasgeldlimiet is voor 2025 berekend op € 19,5 miljoen (2024: € 20,3 miljoen).

De totale rentelasten worden jaarlijks volledig toegerekend aan de verschillende taakvelden via de zogenaamde renteomslag. Het onderstaande renteschema biedt inzicht in de rentelasten van externe financiering, de wijze van toerekening en het renteresultaat. De Commissie BBV adviseert, omwille van het gewenste inzicht, eenvoud en transparantie, geen bespaarde rente meer toe te rekenen aan eigen vermogen en voorzieningen. Lansingerland volgt dit advies sinds 2016.

De gemeente voert een veelheid aan activiteiten uit, doet investeringen in bijvoorbeeld riolen en gebouwen en voert grondexploitaties uit. Al deze zaken leiden tot een financieringsbehoefte. Deze financieringsbehoefte is meerjarig. Op basis van deze meerjarige liquiditeitsprognoses stemmen wij onze leningportefeuille op de lange termijn en op de korte termijn af.

Financieringsbehoefte
Op basis van deze programmabegroting is de verwachte financieringsbehoefte en bijbehorende ingeschatte rentelast voor de komende jaren:

Netto schuldquote

De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen en wordt de ‘netto schuldquote’ genoemd. Deze netto schuldquote bestaat uit de totale schulden ultimo boekjaar gedeeld door de totale baten van de gemeente in datzelfde jaar. De netto schuldquote geeft daarmee een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.

Door de Provincie is als toezichthouder op de financiën van de gemeenten een signaleringswaarde geformuleerd voor dit kengetal:

Nederland maakt deel uit van de Europese Monetaire Unie. Voor landen die deelnemen aan de Europese Monetaire Unie gelden Europese begrotingsvoorschriften waaronder de zogenaamde EMU-normen. De EMU-normen stellen een grens aan het nationale begrotingstekort van 3% van het bruto binnenlands product (BBP) en de overheidsschuld mag niet meer dan 60% van het BBP bedragen. In Nederland zijn de Europese afspraken over de begrotingsdiscipline opgenomen in de Wet Houdbare Overheidsfinanciën (Wet Hof). Er kunnen sancties worden opgelegd bij van overschrijding van de tekortnorm.

De BBV schrijft voor dat de gemeente het EMU-saldo van het voorgaande jaar, het actuele begrotingsjaar en drie daaropvolgende jaren opneemt in de begroting.

De EMU-saldi van Lansingerland op basis van deze begroting zijn als volgt:

Omschrijving (toelichting)

Om de ambities van Lansingerland te realiseren zijn ondersteunde processen van belang. Binnen onze bedrijfsvoering komen verschillende aspecten aan de orde. 
Onze kernwaarden zijn daarbij: duidelijk, daadkracht en dienstbaar. Medewerkers van bedrijfsvoering adviseren op basis van integrale afwegingen. In deze paragraaf geven we per bedrijfsvoeringsonderdeel inzicht in de ontwikkelingen voor 2025 en verder.  In tijden van een krappe arbeidsmarkt betekent dit ook een extra uitdaging voor de organisatie in het kader van behoud van collega’s. We blijven op dit punt dus goed ‘vinger aan de pols’ houden. Waar het echt gaat knellen en er capaciteit nodig is, zullen we hier via de reguliere planning & control-cyclus voorstellen doen. Dit kan gaan om uitbreiding (incidenteel of structureel) of aangeven waar werkzaamheden niet kunnen worden opgepakt zonder aanvullende capaciteit.  

Omschrijving (toelichting)

Hieronder het overzicht van de ingezette maatregelen voor dit programma.

Omschrijving (toelichting)

Onze samenleving is volop in beweging. Denk aan steeds complexere maatschappelijke opgaven, inwoners die mondiger worden, technologische ontwikkelingen én beperkte financiële middelen die vragen om een andere manier van werken door organisatie, bestuur en raad, waar samenwerken centraal staat. Het vraagt om een ambtelijke organisatie die zich continu aanpast aan de veranderende en complexere opgaven en daarbij maximaal gebruik maakt van de aanwezige kennis en kunde in de ambtelijke organisatie samen met de samenleving, onder andere via burgerparticipatie. 
Als ‘groei’ gemeente brengt dit extra uitdagingen met zich mee. Naast economische uitdagingen is er nog steeds sprake van een tekort aan personeel. De komende jaren blijft het belangrijk om weloverwogen keuzes te maken tussen ambities, financiële middelen en de inzet van beschikbare capaciteit. 
Thema’s als werkgeluk, vitaliteit, werkdruk, ontwikkeling vragen blijvend aandacht en maken onderdeel uit van ons personeelsbeleid. Voldoende capaciteit om taken uit te kunnen voeren is hierbij een randvoorwaarde. Dit doen we door ons te richten op het aantrekken van nieuwe collega’s, het behouden van collega’s (verbinden en groeien) en het continu in balans houden van de hoeveelheid werk met de capaciteit. Het sterk neerzetten van onze organisatie en ambities in de arbeidsmarkt vormt daarbij een noodzakelijke basis. Net als het investeren in het al aanwezige talent in de organisatie door het aanbieden van voldoende opleidings- en ontwikkelmogelijkheden. 
Ook in 2025 zetten we weer stevig op organisatieontwikkeling. Hoofddoelen zijn daarbij het verlagen van het aantal vacatures c.q. de vacatureruimte naar een streefpercentage van 10% (was eind 2023: 17%), het ziekteverzuim naar het landelijk gemiddelde van 6,5% terug te brengen (over mei 2023 t/m mei 2024 was dit 7% in Lansingerland) waarbij we streven naar de gemeentelijke norm van 5,4% en een tevredenheidsscore Medewerkers Tevredenheid Onderzoek (MTO) dat hoger is dan de benchmarkt voor gemeenten.
 
Gezien de krappe arbeidsmarkt, merken we dat we vaker concessie moeten doen in het vinden van kandidaten met de exact gewenste kennis en ervaring. Dit vraagt extra inzet op het gebied van inwerken en de werking van het gemeentelijk apparaat en betekent dat er voldoende opleidingsbudget beschikbaar is. Het blijft belangrijk om onze huidige medewerkers te blijven binden en boeien en ontwikkelmogelijkheden in de organisatie zijn hierbij cruciaal. In de begroting 2025 houden we, net als afgelopen jaren, rekening met 2% van de loonsom voor opleidingen. 
Voldoende aandacht voor medewerkers door hun teammanagers is belangrijk om het beste uit de medewerker te halen en draagt bij aan het behalen van de genoemde streefwaarden. Dit betekent dat de teamgrootte daarbij passend moet zijn om medewerkers ook voldoende aandacht te geven. Dit betekent dat een teamgrootte van circa 25-30 personen passend is. De afgelopen jaren zijn verschillende teams veel groter geworden. In de begroting 2025 brengen we het aantal teammanagers weer in evenwicht met de opgaven en het aantal collega’s waar zij verantwoordelijk voor zijn. De effecten van deze veranderingen op medewerkers en onze organisatie volgen we actief door het uitzetten van onder andere het MTO dit jaar doen we dat door een aantal korte, tussentijdse metingen die extra informatie bieden op specifieke thema’s. 

Omschrijving (toelichting)

In aanloop naar de begroting 2025 is wederom een kaderbrief opgesteld.  Het betreft een beleidsarme kaderbrief, bestaande uit een baseline met het financiële meerjarenbeeld 2025-2028. Alleen (autonome) ontwikkelingen die hoe dan ook een financieel effect hebben en waar we als gemeente geen, of maar zeer beperkte invloed op hebben, zijn verwerkt. De Kaderbrief 2025 is het startdocument van de nieuwe planning & control-cyclus voor 2025. Met het vaststellen van de kaderbrief heeft de raad de financiële kaders en uitgangspunten voor de Meerjarenbegroting 2025-2028 vastgesteld. 

Het merendeel van de uitgangspunten uit de kaderbrief zijn met inachtneming van de nieuwe inzichten hoe Lansingerland er komende jaren financieel voorstaat, verwerkt in de Begroting 2025-2028. 
Op basis van de inzichten op dat moment, waaronder de berichtgeving vanuit het Rijk over de ontwikkelingen in het Gemeentefonds (raadsbrief: U24.02647), zou er sprake zijn van een structureel tekort vanaf 2025, dat de komende jaren oploopt. Door scherp te begroten, alle budgetten nog eens tegen het licht te houden, actuelere keuzes te maken ten aanzien van uitgangspunten (bijvoorbeeld ontwikkeling aantal inwoners) en kritisch te kijken naar de fasering van het MIP is het tekort voor 2025 teruggebracht. Desondanks is nog steeds sprake van een structureel tekort voor 2025 en ook voor 2026 en verder. Om de tekorten te dekken zijn daarom alle niet wettelijke taken in kaart gebracht zodat, college en raad keuzes kunnen maken om tot een structureel sluitende begroting voor 2025 te komen. Bij de behandeling van de Kaderbrief 2024-2027 heeft het college toegezegd deze informatie integraal met de raad te delen. De keuzes van het college zijn verwerkt in de aan de raad aangeboden Begroting 2025. Tegelijkertijd is aan de raad een gereedschapskist beschikbaar gesteld met alle maatregelen die mogelijk zijn (niet wettelijke taken) zodat de raad nog andere keuzes kan maken en daarmee de begroting kan amenderen.  

In 2025 blijven we ambtelijk strak sturen om de voorspelbaarheid en betrouwbaarheid van de (financiële) resultaten te verbeteren. Zeker in de huidige financieel lastige omstandigheden is dit extra belangrijk. Naast de reguliere P&C-documenten (kaderbrief, begroting, zomerrapportage, slotwijziging en jaarstukken) continueren we in 2024 de periodieke budgetreviews en ‘in control’-gesprekken met de teammanagers/domeindirecteuren. Ook toetsen we de financiële consequenties van ieder raadsvoorstel. We voeren actief liquiditeitsbeheer, waarbij onze liquiditeitspositie continue aandacht krijgt.

In 2024 is een verdiepend onderzoek gedaan worden naar mogelijke positieve financiële en/of sociale effecten van het invoeren van een verblijfsbelasting, met als doel een eventuele invoer hiervan vanaf begrotingsjaar 2025. Voor dit onderzoek is €20.000 aan incidentele kosten begroot. Daarnaast is € 50.000 begroot aan incidentele kosten voor een onderzoek naar de implementatie van het zogenaamde Zero-Based begroten in lijn met Motie M2023-012. Dit is afgehandeld met de raadsinformatiebrief die u tegelijkertijd ontvangt met deze begroting.

Omschrijving (toelichting)

Het college van B&W is verantwoordelijk voor de getrouwheid en de rechtmatigheid van de jaarrekening en voor het daaraan ten grondslag liggende financiële beheer. Het college dient zodanige maatregelen te treffen dat de rechtmatigheid van de algehele uitvoering gewaarborgd is en dat hierover getrouw verantwoording wordt afgelegd via de jaarstukken. 

Rechtmatigheid
Rechtmatigheid is een vast onderdeel in de bedrijfsvoering. De rechtmatigheidsaspecten monitoren we door audits en verbijzonderde interne controle (VIC’s). In het intern controleplan staat welke interne beheersingsmaatregelen het college treft. Dit controleplan bevat ons control framework, onze opgaven voor het lopende jaar ten aanzien van control en het inzicht in de te verrichten verbijzonderde interne controles (VIC). Een VIC behelst een controle op de opzet, bestaan en werking van de interne controle (IC) die medewerkers in de 1e lijn zelf uitvoeren als onderdeel van hun reguliere werkprocessen. Het doel is het t?dig opsporen en corrigeren van onvolkomenheden in de uitvoering van processen en deze vervolgens te verbeteren. Hierdoor levert de VIC een b?drage aan de interne beheersing van de organisatie en staat ten dienste aan het DT en het college. Voor de accountant is de kwaliteit van (V)IC bepalend voor de noodzakel?ke breedte en diepgang van de accountantscontrole. Op basis van de VIC legt het college in de jaarstukken verantwoording af over de rechtmatige totstandkoming van de baten, lasten en balansmutaties via een in de jaarstukken op te nemen Rechtmatigheidsverantwoording. De accountant toetst uitsluitend of de jaarrekening getrouw is en geeft een oordeel af bij de rechtmatigheidsverantwoording van het college.Het interne controleplan richt zich ook op de hoofdlijnen van het voorkomen van misbruik en oneigenlijk gebruik, beheersing van frauderisico’s, informatieveiligheid en privacy. 

AO/IC
Onderdeel van de genoemde maatregelen is een deugdelijke administratieve organisatie en interne controle. Dat zijn namelijk belangrijke randvoorwaarden om betrouwbare cijfers te rapporteren en rechtmatig te handelen. Door middel van audits stellen we periodiek vast of interne procedures en afspraken zijn nageleefd en de te rapporteren cijfers betrouwbaar zijn. Het gaat daarbij niet alleen om financiële cijfers maar ook niet-financiële cijfers, zoals indicatoren en kengetallen. Deze gesprekken vinden twee keer per jaar plaats door middel van de ‘Incontrol gesprekken’. Door middel van onderzoeken en benchmarking vergelijken we onze gemeente met andere gemeenten en formuleren we waar nodig acties en voeren deze uit. 

Doelmatigheid en doeltreffendheid
We leggen in het controleplan 2025 vast of en welk doelmatigheidsonderzoek ex artikel 213a van de Gemeentewet we uitvoeren. En verstrekken een afschrift van de onderzoeksresultaten en de actiepunten naar aanleiding van het onderzoek aan de gemeenteraad. Zowel de interne controle, audits, als onderzoeken die in het kader van Gemeentewet art. 213a worden uitgevoerd, maken deel uit van het interne controleplan.

Omschrijving (toelichting)

Informatiemanagement zorgt voor de vertaling van de informatiebehoeften (die uit de verschillende werk- en bedrijfsprocessen van een organisatie ontstaan) naar de informatievoorziening die deze processen optimaal ondersteunt. Daarnaast zijn er zijn belangrijke wetten die vereisen dat de gemeente voldoet aan richtlijnen en voorschriften met betrekking tot archivering, openbaarheid van informatie en digitalisering van onze dienstverlening. Voorbeelden zijn de archiefwet, Wet open overheid, Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer en Wet digitale overheid. Om te voldoen aan deze wetten, moet de gemeente beschikken over systemen, processen en procedures. Vanuit bedrijfsvoering leveren we hier vanaf 2024 een grote en belangrijke bijdrage aan. 

Nieuwe wetgeving, de verdere digitalisering en behoefte aan informatiedeling zorgt er voor dat we in de komende jaren blijven intensiveren op de kwaliteit van onze informatiehuishouding. Dit betekent dat verder ingezet wordt op het verzamelen, verwerken, opslaan, beheren en delen van informatie en data en dat beleid ontwikkeld wordt. Dit vraagt ook om investeringen in technologieën, infrastructuur en applicaties die het beheer van informatie vergemakkelijken. Als leidende inrichtingsprincipes hanteren we de principes vanuit GEMMA en Common Ground vanuit de VNG. Mochten hier aanvullende middelen voor nodig zijn dan zullen deze via bestaande planning & control cyclus aangevraagd worden. 

Onderdeel van professionaliseren op het vlak van Informatievoorzienig is het verder implementeren van procesmatig werken. Procesmanagement richt zich op de interne beheersing en optimalisatie van de bedrijfsvoering van de organisatie. Focust op producten, diensten en informatie die zich als stromen door (en tussen) organisaties bewegen, zonder zich te bekommeren om traditionele organisatiestructuren. Hierdoor ontstaat een gestructureerde en consistente manier van werken, wat bijdraagt aan hogere kwaliteit, kortere doorlooptijd en mogelijk lagere kosten. Dit leidt vervolgens tot een hogere klanttevredenheid door een snellere en betere dienstverlening.

GEO-informatievoorziening richt zich op (ruimtelijke) gegevens of informatie over geografische objecten, zogeheten geo-informatie welke kan worden bekeken ('viewen'), opgeslagen, beheerd, bewerkt ('editen'), geanalyseerd, verrijkt, geïntegreerd en gepresenteerd. Binnen GEO-informatievoorziening beheren we een aantal van onze basisregistraties. Het op orde houden van de deze basisregistraties is een wettelijke taak. In 2025 zullen we hier een aantal applicaties gaan vervangen om door inzet van nieuwe technologische ontwikkelingen als sensortechnologie, digitale tweelingen en kunstmatige intelligentie het werkveld zijn sterke kanten verder door te kunnen laten ontwikkelen en nog meer toegevoegde maatschappelijke en economische waarde te kunnen leveren. Hiertoe zal het huidige GEO-applicatielandschap vanaf 2025 worden getransformeerd naar een toekomstig landschap. 

Informatiebeheer richt op de gehele levensloop van informatie. Veel informatie doorloopt verschillende stadia met een bijbehorende status en betekenis. Veelal zijn werkprocessen de bron. Daarbij is het beheren gericht op het in stand, beschikbaar, toegankelijk, leesbaar en bruikbaar houden van informatie. op het gebied van informatiebeheer is de verwachting dat er de komende jaren een grote verandering zal gaan plaatsvinden. Dit valt onder de noemer Archive By Design. Archiving by design betekent het ontwerpen van informatiesystemen die het werkproces zodanig ondersteunen dat vanaf het begin rekening wordt gehouden met de toegankelijkheid van die informatie op de lange termijn. Deze geïntegreerde benadering van archivering helpt de kloof te overbruggen die vaak bestaat tussen het werkproces en het archiveringsproces. Hiertoe is er in 2024 een transitieplan 2025-2029 opgesteld voor de implementatie van Archive By Design binnen de organisatie. Er zijn daarnaast in 2024 vervolgstappen gemaakt met het bewerken van archieven van rechtsvoorgangers ten behoeve van overbrenging naar de archiefbewaarplaats. We gaan hier in 2025 mee verder en onderzoeken ook op welke wijze (en tegen welke kosten) we kunnen aansluiten op een e-depot om te kunnen voldoen aan de permanente bewaarplicht voor een deel van ons digitale archief.

Onderdeel van professionaliseren op het vlak van Informatievoorzienig is het implementeren van datagericht werken. Datamanagement richt zich op het proces waarbij gegevens worden verzameld, opgeslagen, beheerd en geanalyseerd om bruikbare informatie te verkrijgen. Het stelt de medewerkers van de gemeente in staat beter te begrijpen wat er in de gemeente gebeurt en die inzichten om te zetten in effectief beleid of een betere bedrijfsvoering. In 2024 is enerzijds een visie op datagericht werken opgesteld en anderzijds een aanzet tot een organisatie breed databeleid. Dit laatste gaat over het gebruik van data. De digitale wereld draait op data die weer verwerkt worden door vele algoritmen. Wanneer die algoritmen zeer complex of zelflerend worden, gaan we ze vaak AI noemen. Data, algoritmen en AI zijn allemaal digitale gereedschappen. Ze zijn door mensen gemaakt met bepaalde doelen, om bepaalde waarden te realiseren. In de bestuurlijke context is het dus als eerste van belang om zicht te hebben op wie de gereedschappen ontwikkelen en gebruiken. Welke doelen hebben zij voor ogen, en kunnen zij uitleggen hoe de inzet van hun gereedschap die doelen gaat realiseren? Een tweede belangrijke vraag is hoe de inzet van data en algoritmen georganiseerd wordt. Gaat het bijvoorbeeld om het ondersteunen van ambtenaren in hun werk? Of worden menselijke beslissingen volledig geautomatiseerd? De organisatorische kant gaat dus minder om de technische werking van het gereedschap, maar over de context. Er moet aandacht zijn voor de processen waarbinnen ze worden ingezet, wie er verantwoordelijk is als er iets mis gaat, en waar burgers terecht kunnen met vragen.

Onverminderde aandacht moet uit blijven gaan naar het verbeteren van de digitale dienstverlening. Dit doen we door te investeren in de ontwikkeling van applicaties die inwoners en bedrijven in staat stellen om gemakkelijk toegang te krijgen tot de informatie en diensten die ze nodig hebben. De mogelijkheid om per post met de overheid te communiceren blijft; de Algemene wet bestuursrecht (Awb) geeft burgers en bedrijven de keuze tussen de papieren of de digitale weg. Hierbij is het van belang om ook te zorgen voor goede beveiliging van gegevens en privacy, zodat inwoners en bedrijven vertrouwen hebben en houden in onze digitale dienstverlening. 

Omschrijving (toelichting)

In de begroting 2025-2029 wijzigt er voor Juridische Zaken financieel nauwelijks iets. De budgetten worden alleen geïndexeerd, zodat de kosten voor bijv. verzekeringen en de bijdrage aan de Nationale Ombudsman voldaan kunnen worden. 
In het team zien we nog steeds een toename op het aantal dossiers, of het nu gaat om klachten, bezwaren, aansprakelijkstellingen, Woo-verzoeken of privacy. Op klachten geldt wel dat de enorme piek zoals we die kenden tijdens coronatijd niet meer is teruggekomen.
Op dit moment wordt er een benchmark gedaan om te kijken wat we nodig hebben op het gebied van privacy om in 2026/2027 aan ambitieniveau 3 te voldoen, zoals door de gemeenteraad is vastgesteld in het Privacybeleid 2023. De uitkomsten van de benchmark zullen meegenomen worden in de volgende PC&Cyclus.

Omschrijving (toelichting)

Sinds het vaststellen van de visie op Burgerparticipatie in mei 2023 zijn al veel zaken in gang gezet om de burgerparticipatieprocessen beter te structureren. Het resultaat hiervan  is dat de raad en samenleving steeds beter kunnen nagaan in hoeverre de verschillende belangen en gezichtspunten hun plek krijgen. Dit draagt bij aan het herstel van vertrouwen tussen overheid en samenleving. Maar met beter structureren en het op orde hebben van instrumenten zijn we er nog niet. Want voor onderling vertrouwen zijn contact, relatie, wederzijds begrip en respect nodig en een overheid die richting kan geven en open staat voor de inbreng vanuit de samenleving. Aan al deze zaken werken, vergt inspanning en aandacht, ook van veel mensen, Het uitvoeringsprogramma bij de visie op Burgerparticipatie is in 2024 opgesteld en wordt de komende jaren uitgerold. Het zet in op het ontwikkelen van een ambassadeursnetwerk van voldoende grootte en massa, zodat wij in 2026 kunnen zeggen dat Burgerparticpatie een standaardonderdeel is van onze werkwijze en onomkeerbaar verbonden aan de gemeente Lansingerland.

Omschrijving (toelichting)

Op het gebied van inkoop hebben we als hoofddoelstellingen: blijven voldoen aan de rechtmatigheidseisen, inkopen tegen de meest optimale (integrale) prijs-kwaliteitverhouding en het optimaal functioneren van de inkoopfunctie in de organisatie. Het cluster Inkoop ondersteunt de vakteams met advisering, (contract)modellen, marktanalyses en waar nodig juridische geschillen. Daarnaast is het cluster Inkoop verantwoordelijk voor het centraal actueel houden van het inkoop- en aanbestedingsbeleid, beleidsregels voor ‘maatschappelijk verantwoord inkopen’, spendanalyses en het opstellen en publiceren van de jaarlijkse inkoop- en aanbestedingskalender. Er is ook tijdelijk geld beschikbaar om vanuit cluster Inkoop aan de slag te gaan met het inkopen en inrichten van een gemeentebrede contractenbank. 

Omschrijving (toelichting)

Gemeente Lansingerland wil inwoners, ondernemers en instellingen zo goed mogelijk betrekken bij en informeren over haar dienstverlening, beleid en uitvoering. Dit doen we door de inzet van duidelijke en tijdige communicatie. Samen met partners en stakeholders vertalen we beleidsstukken en uitvoeringsplannen naar begrijpelijke verhalen. Hierbij luisteren we naar de ‘geluiden van buiten’ om onze communicatie zo goed mogelijk af te stemmen op de vraag en wensen van de buitenwacht. Dienstverlenend, professioneel en proactief zijn in onze communicatie de kernwaarden. 
In 2024 is het persbeleid geactualiseerd, het social mediabeleid opgesteld en een onderzoek gestart naar de effectiviteit van de inzet van de gemeentelijke online kanalen. 
Op basis van de onderzoeksresultaten passen we onze werkwijze aan, zowel in het online aanbieden van kwalitatief goede content (content strategie) als het in gesprek gaan met onze volgers op de social media kanalen (webcare). Een overkoepelende communicatiestrategie volgt in het eerste kwartaal van 2025 met als doel een bijdrage te leveren aan het realiseren van de organisatiedoelen, terug te vinden in diverse visies zoals de missie van de gemeente, de omgevingsvisie, samenlevingsvisie en visie op Burgerparticpatie.  
We hebben oog voor de inzet van alle medewerkers in de communicatie naar ‘buiten’. Trainingen op het gebied van helder schrijven en een toolkit met formats en richtlijnen zijn voor iedereen beschikbaar. Communicatie als vak is volop in ontwikkeling en vakinhoudelijke trends zoals AI worden op de voet gevolgd. De technologische ontwikkelingen gaan snel, de burger wordt steeds mondiger en het vertrouwen in de overheid neemt nog steeds af. We bouwen aan vertrouwen door transparant en duidelijk te zijn, durven te zeggen wat we nog niet precies weten en in gesprek te gaan met onze inwoners, ondernemers en stakeholders. De komende jaren werken we deze manier van communiceren verder uit. 

Omschrijving (toelichting)

Privacy
We zien dat privacy een steeds belangrijkere stempel drukt op de activiteiten die we doen of voornemens zijn te doen. Privacy betreft immers de gehele organisatie. Op diverse plekken in de organisatie is ‘werk aan de winkel’ om (blijvend) te voldoen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en de Wet politie gegevens (Wpg). Kritische werkgebieden in deze zijn het beleidsveld ‘Veiligheid en handhaving’, het ‘Sociaal domein’ en de ‘Basisregistratie Personen (BRP)’. In deze beleidsvelden is veel beweging. Zo moeten nieuwe wetten worden uitgevoerd (denk aan de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) en worden geregeld nieuwe gegevensverwerkingen gestart (of voornemens hiertoe). Al deze ontwikkelingen moeten worden beoordeeld op privacyaspecten en waar nodig moeten maatregelen worden genomen om de privacy in voldoende mate te waarborgen. Op grond van de Wpg zijn gemeenten als werkgevers van boa’s verplicht elk jaar een interne audit en iedere vier jaar een externe audit te laten uitvoeren, zo ook in 2025. De resultaten van de externe audit moeten gedeeld worden met de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De Wpg-audit richt zich op hoe het verwerken van politiegegevens is georganiseerd, de maatregelen en procedures die daarop van toepassing zijn én de werking daarvan.
 
In 2025 voeren we het privacy beleidskader verder uit. De focus ligt op het continue proces om de bewustwording van medewerkers te verhogen, het uitvoeren van risicoanalyses met betrekking tot nieuwe en bestaande werkprocessen met een hoog privacy risico (DPIA’s), het afsluiten van verwerkersovereenkomsten conform de AVG en het adviseren en informeren van de organisatie over privacy aangelegenheden. Het oppakken van de aangedragen bevindingen/verbeteringen door de teammanagers m.b.t. privacy bij de meting 2023 in het Information Security Management System (ISMS).
Ook blijft er doorlopend aandacht voor het waarborgen van de privacy bij aanbestedingstrajecten en de implementatie van nieuwe systemen en gegevensverwerkingen. Waar nodig voeren we een risicoanalyse uit en om de drie jaar moeten de rapportages herbeoordeeld worden. Tevens worden voorkomende datalekken afgehandeld conform de hiervoor geldende procedure en worden datalekken gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens indien de ernst daartoe aanleiding geeft. Ook worden verzoeken van betrokkenen op basis van de AVG (artikel 15 e.v.) tijdig afgehandeld. Het betreft hier onder meer verzoeken om inzage en wissen van persoonsgegevens.
Om privacy binnen een organisatie te kunnen waarborgen, is informatieveiligheid een voorwaarde. Bescherming van persoonsgegevens vereist immers informatiebeveiliging. Er bestaat dan ook een sterke samenhang tussen privacy enerzijds en informatiebeveiliging anderzijds. Dit is in het bijzonder het geval bij het uitvoeren van risicoanalyses, het afsluiten van verwerkersovereenkomsten en activiteiten in het kader van bewustwording van medewerkers.

Informatiebeveiliging

Bij informatiebeveiliging draait het om de beschikbaarheid (continuïteit), de integriteit (betrouwbaarheid) en de vertrouwelijkheid (exclusiviteit) van informatie en systemen. Het normenkader dat als basis geldt voor informatiebeveiliging is de baseline informatiebeveiliging overheid (BIO, gebaseerd op ISO27001 en ISO27002). De BIO wordt toegepast ten behoeve van de doorontwikkeling van het informatiebeveiligingsbeleid van de gemeente Lansingerland.
Informatiebeveiliging is een cyclisch proces dat telkens moet inhaken op nieuwe ontwikkelingen, dreigingen en kwetsbaarheden. We werken op basis van de Plan do check act cyclus, waarbij risicomanagement centraal staat.

Voor het bepalen van onze focus maken we gebruik van de uitkomsten van audits, trends en ontwikkelingen zoals meldingen en incidenten, het Cybersecurity Beeld Nederland, bevindingen uit grootschalige incidenten zoals het Hof van Twente of de gemeente Buren, input vanuit de Informatiebeveiligingsdienst, het meest actuele dreigingsbeeld opgesteld door de VNG en onze eigen uitgevoerde risicoanalyses. Continu nemen we zowel technische als organisatorische maatregelen om de veiligheid binnen onze organisatie zo groot mogelijk te houden. Doordat dit werkveld continu in beweging is en de ontwikkelingen op dit vlak  snel gaan kan 100% veiligheid echter nooit gegarandeerd worden.

Er komt steeds meer aandacht voor informatiebeveiliging. Zo is op Europees niveau de NIS2 richtlijn vastgesteld. Wij volgen het advies van de VNG door de implementatie van de BIO en het programma Voortgang Digitale Weerbaarheid (VDW) voort te zetten, te focussen op het dreigingsbeeld informatiebeveiliging 2023-2024 en door zo goed mogelijk te documenteren (ISMS/GRC).
De nieuwe cyberbeveiligingswet (NIS2) richt zich op de gehele gemeente. Daardoor is er  een zorgplicht voor (mensgerichte) IT, voor (machinegerichte) operationele technologie (OT) en the internet of things (IOT). Dat betekent dat met NIS2 alle systemen en infrastructuur waar we een verantwoordelijkheid voor hebben in kaart moeten zijn (asset management), de theoretische schade door mogelijke uitval bepaalt moet zijn (risk management) en dat daar zowel een technisch als economisch weerstandsvermogen voor opgebouwd moet zijn. 
Toelichting: bij operationele techniek en IOT kan men denken aan regelsystemen voor verkeerslichten, rioolbeheer, oppervlaktewaterbeheer, bollards, afvalverwerking, energie, sensoren in de openbare ruimte en waarschuwingssystemen.   
Uit analyses die tot nu toe zijn uitgevoerd bij andere gemeentes wordt ingeschat dat voor implementatie gemiddeld twee jaar  nodig is om de volledige implementatie te realiseren, en er afhankelijk van de startsituatie expertise nodig is om beleid en uitvoeringsprocedures te ontwikkelen. Door NIS2 neemt de auditdruk toe omdat NIS2 volledig uitgaat van het principe van opzet, bestaan en werking (net als bij de VIC).  De verantwoording over NIS2 compliance wordt via de bestaande ENSIA methodiek geregeld.

ENSIA en audits DigiD en Suwinet
Elk jaar verantwoorden we ons over de kwaliteit van de informatieveiligheid van diverse informatiesystemen via de audit systematiek: de Eenduidige Normatiek Single Information Audit (ENSIA). Verantwoording wordt horizontaal afgelegd aan de gemeenteraad. Daarnaast wordt op basis van de zelfevaluatie verticale verantwoording afgelegd aan (de toezichthouders van) het rijk. Hierbij gaat het om verantwoording over de DigiD-aansluitingen, de Suwinet-services, de Basisregistratie Personen (BRP), de Reisdocumenten, de geobasisregistraties (BAG, BGT en BRO) en de WOZ.

In 2025 ligt onze focus op:

•    Vergroting van de bewustwording van medewerkers (dit is een continu proces)
•    Verdere implementatie van het normenkader BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid). 
•    Het verder implementeren en uitvoeren van het managementsysteem voor informatiebeveiliging: Information Security Management System (ISMS) waarmee we de status van informatiebeveiliging door de gehele organisatie beter inzichtelijk kunnen maken en wat kan dienen als basis voor audits.
•    SIEM-SOC implementatie: hierbij gaat het om het systematisch in de gaten houden wat er gebeurt binnen de gemeentelijke systemen. Het inrichten van een Security Information & Event Management (SIEM) en Security Operations Centre (SOC). Het inzetten hiervan kan ervoor zorgen dat de gevolgen van aanvallen worden verminderd of in sommige gevallen worden voorkomen. Daarnaast leeft de behoefte om op termijn retrospectief terug te kunnen kijken naar eerdere gebeurtenissen om hiervan te leren, in te grijpen en nog beter te voorkomen. Ook hiervoor kan een SIEM worden ingezet.
•    Risico gebaseerd maatregelen nemen. Door het continu afwegen van risico's trachten wij de juiste maatregelen te nemen op het juiste moment.
•    Het verkennen van de betekenis van NIS2 voor ons.

Omschrijving (toelichting)

Op 1 mei 2022 is de Wet open overheid (Woo) in werking getreden en vervangt daarmee de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). De Woo regelt het recht van burgers op informatie van de overheid. Hierbij is het uitgangspunt dat overheidsinformatie openbaar is, tenzij er een reden is waarom dat niet kan. De wet beoogt een meer transparante en actief openbaar makende overheid, door middel van het beter vindbaar en digitaal toegankelijker maken van overheidsinformatie. De wetgever gaat uit van een termijn van vijf jaar voor het actief openbaar maken van documenten en een mogelijke termijn van acht jaar voor het op orde brengen van de informatiehuishouding.

Het Rijk ondersteunt met financiële middelen de gemeenten bij de implementatie en uitvoering van de Woo. De financiële middelen bestaan uit zowel incidentele als structurele middelen. Op basis van de Meicirculaire gemeentefonds 2021 zijn voor de gemeente Lansingerland de volgende financiële middelen vanuit het Rijk beschikbaar voor 2025 en 2026:

De incidentele middelen lopen tot en met 2026. De structurele middelen lopen ook door na 2026 en blijven gehandhaafd op het niveau van 2026 (dus € 135.000).

De incidentele middelen zijn bestemd voor het verbeteren van systemen, het opleiden van medewerkers en het aanpassen van processen en de organisatie. De structurele middelen zijn bedoeld voor de actieve openbaarmaking van de informatiecategorieën zoals genoemd in de Woo, het aanwijzen van een contactfunctionaris en het beheer en onderhoud van systemen.

Deze activiteiten komen gedeeltelijk samen in het Project Implementatie Wet open overheid. In 2023 is de projectgroep gestart en wordt ingezet op het volgen van de wettelijke fasering van de Woo. Dit betekent dat voor elke fase de documenten uit de betreffende categorie vanaf de wettelijk verplichte datum actief openbaar worden gemaakt. De gemeente voldoet hiermee aan het wettelijk minimum voor wat betreft het openbaar maken van overheidsstukken uit de informatiecategorieën, opgenomen in artikel 3.3 van de Woo, in de daartoe behorende fase. Naar verwachting moeten per 1 november 2024 de eerste informatiecategorieën verplicht openbaar worden gemaakt. Wanneer de volgende categorieën verplicht openbaar moeten worden gemaakt wordt, in overleg met bestuursorganen, op een later moment bepaald.

Op de actieve openbaarmaking wordt in 2025 verder ingezet. De bepaling uit de Archiefwet, dat gemeenten documenten in een goed, geordende en toegankelijke staat moeten bewaren, wordt herhaald in de Woo. Met dit laatste is een aanzienlijke doorlooptijd gemoeid, de Memorie van Toelichting noemt een termijn van acht jaar. 
In het kader van de Archiefwet is In 2024 gestart met de overbrenging naar het Stads Archief Rotterdam. Dit wordt doorgezet in 2025 en 2026. Tegelijkertijd is er vanuit informatiebeheer een transitieplan opgesteld voor de toekomstbestendigheid van informatievoorziening met als leidende inrichtingsprincipes de principes vanuit GEMMA en Common Ground vanuit de VNG. Richtinggevend vanuit de het Europese Digital Decade programma zijn 2 wetten projectmatig geïmplementeerd, te weten Email-archivering en Wet Modernisering Elektronisch Bestuurlijk Verkeer (WMEBV). De implementatie van de Digitale Decade wordt gecontinueerd in 2025-2026. De implementatie van de Woo is getoetst en geborgd in het informatiebeheerplan op basis van het DSP-model. Dit model staat centraal in de i-Navigator, welke de organisatie in staat stelt om de complete informatiehuishouding in kaart te brengen en te beheren. De informatiehuishouding – of informatiearchitectuur – vormt de schakel tussen de organisatiearchitectuur (processen en organisatie) enerzijds en de technische architectuur (systemen en infrastructuur) anderzijds.

Omschrijving (toelichting)

De gemeente Lansingerland is partner in 14 verbonden partijen. Een verbonden partij is een
privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisatie waarin de gemeente een bestuurlijk én een
financieel belang heeft. Van een financieel belang is sprake als de gemeente risico loopt met aan deze
partijen beschikbaar gestelde middelen, of als de gemeente aangesproken kan worden als de verbonden partij haar verplichtingen niet nakomt. Van bestuurlijk belang is sprake als de gemeente zeggenschap heeft over de aanpak van de maatschappelijke opgave waartoe de verbonden partij is opgericht, vanwege vertegenwoordiging in het bestuur of vanwege het hebben van stemrecht.
Door de toenemende uitbreiding en complexiteit van maatschappelijke opgaven kan de gemeente
Lansingerland niet al haar taken zelfstandig meer uitvoeren. Samenwerken met andere partners,
waaronder andere overheden, biedt hierbij een oplossing. Vanuit deze gedachte is Lansingerland actief in de diverse verbonden partijen.

Nota Verbonden Partijen
In het vierde kwartaal van 2024 bieden we de geactualiseerde nota verbonden partijen 2025-2028 aan (T24.04396) aan de raad. Deze nota geeft een beeld van onze visie op en beleidsvoornemens voor verbonden partijen. Daarbij wordt tevens aandacht besteed aan het (wettelijk) kader en geeft het afwegingskader een handvat voor het toe- en uittreden bij verbonden partijen. De focus van de nota ligt bij de rol van de raad in relatie tot de verbonden partijen. In een extra paragraaf is de nieuwe functie van raadsrapporteur geïntroduceerd, die de informatievoorziening naar de raad bevordert en de raad beter in positie stelt om tijdig invloed uit te oefenen.

Bijzondere raadsvergadering Verbonden Partijen
Elk jaar bespreekt de raad in een speciale raadsvergadering de zienswijzen op de begrotingen van
verbonden partijen. Ter begeleiding van de discussie in de raad over deze zienswijzen levert het college factsheets over de verbonden partijen op. Deze factsheets zijn, in lijn met de twee primaire belangen die de gemeente in een verbonden partij heeft, voorzien van een bestuurlijke en een financiële risicoanalyse.

Overzicht
In onderstaand overzicht staat de meest essentiële financiële informatie van de verbonden partijen. In
de daaropvolgende overzichten staat per verbonden partij de informatie die op grond van artikel 15 van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) verplicht is. Inclusief bij welk programma uit de begroting het hoort en op welke wijze de verbonden partij bijdraagt aan de realisatie van de doelstelling van het programma. Artikel 15 BBV schrijft bovendien voor dat de lijst van verbonden partijen wordt onderverdeeld in:
1. gemeenschappelijke regelingen;
2. vennootschappen en coöperaties;
3. stichtingen en verenigingen;
4. overige verbonden partijen.

Omschrijving (toelichting)

Het grondbeleid draagt bij aan de realisatie van onze ruimtelijke doelstellingen op het gebied van wonen, werken en recreëren. De nota Grondbeleid 2019-2022 geeft aan hoe wij het grondbeleid invullen. De nota stelt kaders en geeft richting, waarbij er ook ruimte is voor maatwerk indien de ruimtelijke opgave hierom vraagt. Het grond(prijs)beleid voor woningbouw is met name voor de categorieën sociaal en starters nader uitgewerkt, waarbij we niet alleen kwantitatief sturen op het te realiseren programma, maar ook kwalitatief. Dit geldt voor zowel onze eigen grondexploitaties als de private ontwikkelingen. 

Met de inwerkingtreding van de Omgevingswet kan de nota grondbeleid geen los beleidsstuk meer zijn. Het grondbeleid krijgt ter concretisering op strategisch niveau een plek in de Omgevingsvisie en op tactisch niveau in de verschillende programma’s.

Omschrijving (toelichting)

Lansingerland heeft meerdere gronden in bezit die ooit zijn aangekocht met het doel deze te ontwikkelen. De gronden gelegen in Bleiswijk, bij de locaties Merenweg en Langevaart, zijn gewaardeerd tegen de huidige bestemming.

Op 4 juli 2024 heeft de raad ingestemd met de Meerjaren Prognose Grondexploitatie (MPG) 2024. Het MPG 2024 vormt de basis voor deze Begroting 2025-2028. Voor een uitgebreide toelichting verwijzen wij dan ook naar het MPG 2024.

Het MPG en daarmee de jaarlijkse actualisatie van alle grondexploitaties is gekoppeld aan de jaarrekening. Daarnaast geven we in de begroting inzicht in grote afwijkingen ten opzichte van het MPG en een globale doorkijk naar de eerstvolgende actualisatie.

De volgende grondexploitaties zijn opgenomen in het MPG 2024:

Het MPG 2024 vormt de basis voor de Begroting 2025-2028, zowel cijfermatig als qua toelichting. In de paragraaf grondbeleid lichten we daarnaast – op hoofdlijnen - de verwachte bijstelling (op basis van realisatie én prognose) tekstueel toe. Voor de tussenrapportage zijn alle grondexploitaties op hoofdlijnen doorgenomen. Dit betreft nadrukkelijk geen algehele actualisatie. De actualisatie van alle grondexploitaties vindt éénmaal per jaar plaats, gelijktijdig met de Jaarrekening, en bevat veel méér dan alleen een bijstelling van de ramingen op basis van realisatie en prognose.

Tussentijds MPG
De meeste grondexploitaties lopen volgens planning en kennen op dit moment geen grote afwijkingen ten opzichte van het MPG 2024. Voor een aantal grondexploitaties zal, voor zover wij nu in kunnen schatten, een verschuiving plaatsvinden van zowel kosten als opbrengsten naar achteren in de tijd. Het gaat om circa € 2,0 miljoen aan de kostenkant en circa € 1,0 miljoen aan de opbrengstenkant. Nominaal heeft dit geen effect op het resultaat van de grondexploitaties. Financieel worden de bijstellingen pas verwerkt als deze voldoende zeker zijn. Dit beoordelen wij bij de actualisatie eind dit jaar (MPG 2025/Jaarrekening 2024). Het MPG 2025 wordt na vaststelling verwerkt in de begroting. 

Parameters
Voor de tussentijdse Meerjaren Prognose Grondexploitaties (t-MPG) zijn de gehanteerde parameters die zijn opgenomen in het MPG 2024 opnieuw bekeken. In deze notitie hebben we hiervoor verschillende bronnen geraadpleegd die voornamelijk betrekking hebben op de parameters voor de kosten- en opbrengstenstijging. 

Voor het MPG van 2024 is op basis van eerder marktonderzoek uitgegaan van 2,5% kostenstijging. De woningbouwkosten zijn in het eerste kwartaal van 2024 licht gestegen. De oorzaak hiervan is dat partijen in de bouwsector steeds meer opdrachten ontvangen waardoor de concurrentie op nieuwe bouwprojecten licht is afgenomen. De prijzen van bouwmaterialen zijn in het eerste kwartaal licht toegenomen door stijgende grondstofprijzen. De personeelskosten in de bouwsector kennen een hogere kostenstijging door een loonsverhoging in de nieuwe cao. 

Voor het MPG van 2024 is op basis van eerder marktonderzoek uitgegaan van een lichte stijging (+ 1%) van grondopbrengsten voor woningbouw (vrije sector). In het eerste kwartaal van 2024 zijn de woningprijzen op landelijk niveau nagenoeg gelijk gebleven, maar de woningprijzen zijn in het 2e kwartaal gestegen. De oorzaak hiervan is dat er te weinig aanbod is wat leidt tot overbiedingen. Ook zorgt een duurder aanbod voor hogere woningprijzen. Verder wordt de stijging van de woningprijzen aangestuwd door dalende hypotheekrentes en stijgende lonen waarmee consumenten meer kunnen lenen. We verwachten dat het aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen de komende tijd gaat dalen door een daling in het aantal verleende bouwvergunningen. Zolang de marktomstandigheden niet veranderen, zullen de woningprijzen naar verwachting toenemen in 2024. We houden ons vast aan de lichte stijging voor woningbouw, omdat we zien dat er nog steeds schaarste is in aanbod waardoor prijsstijgingen en overbiedingen zullen blijven plaatsvinden. 

Conclusie
Het is, met de huidige informatie, niet te verwachten dat de eerder geraamde parameters zoals opgenomen in de MPG 2024 bijgesteld moeten worden. Voor de jaren 2024 en verder zien wij geen invloeden die tijdens het opstellen van de parameters niet voorzien waren. Desondanks monitoren wij de gegevens uit de markt nauwlettend en we bezien continu de consequenties voor de grondexploitaties vanaf 2025 en anticiperen hierop. Financieel worden de bijstellingen pas verwerkt als deze voldoende zeker zijn. Dit beoordelen wij bij de actualisatie van de MPG 2025 eind dit jaar. Hierbij worden ontwikkelingen en statistische bronnen gebruikt bij het opstellen van de te hanteren uitgangspunten en parameters voor de actualisatie van de grondexploitaties.

Project Wilderszijde
De realisatie van Wilderszijde wordt steeds meer zichtbaar. In 2024 worden veel werkzaamheden aanbesteedt voor onder andere de aanleg van de wijkontsluitingsweg, het bouwrijp maken van deelplan Polderwijk 1 als ook de voet, fiets- en autobruggen. Hierdoor krijgen we meer zekerheid over de te verwachten kosten. In de tweede helft van 2024 verkopen we de eerste grond in Polderwijk 1, waarna gestart wordt met de bouw van de woningen. Als gevolg van de marktonwikkelingen voorzien we hogere grondopbrengsten dan in het MPG2024 was aangenomen hetgeen een positieve ontwikkeling is voor het resultaat van het project. De wijzigingen in de totale kosten en opbrengsten zullen nader geanalyseerd worden en worden meegenomen bij de actualisatie van de grondexploitatie in 2025.

Jaarschijf 2024
Er is op hoofdlijnen gekeken naar (verwachte) afwijkingen tussen de begroting van de jaarschijf 2024, de gerealiseerde kosten en opbrengsten tot nu toe en een prognose van de nog te maken kosten en nog te ontvangen opbrengsten. Hierbij voorzien wij een aantal afwijkingen voor zowel de kosten als de opbrengsten. Voor een aantal grondexploitaties zal, voor zover wij nu in kunnen schatten, een verschuiving plaatsvinden van zowel kosten als opbrengsten naar achteren in de tijd. Het gaat om circa € 2,0 miljoen aan de kostenkant en circa € 1,0 miljoen aan de opbrengstenkant. Belangrijk is dat niet alle afwijkingen een financieel voor- of nadeel zijn. In veel gevallen betreft het een verschuiving tussen jaren en is het financiële effect op het resultaat van de grondexploitatie hiervan beperkt.

Onderstaand een samenvatting op MPG-niveau (per hoofdkostensoort):