Paragrafen

Lokale heffingen zijn een belangrijke inkomstenbron voor de gemeente. In deze paragraaf geven we een overzicht van de verschillende soorten heffingen, de tariefontwikkelingen en ons beleid voor kwijtschelding. Ook lichten we toe hoe we de kosten van bepaalde diensten dekken met de opbrengsten van heffingen.

Lokale heffingen zijn onderverdeeld in gebonden en niet-gebonden bestedingen. Niet-gebonden heffingen, zoals de onroerendezaakbelasting, hondenbelasting, precariobelasting en verblijfsbelasting, zijn opbrengsten die vrij besteed mogen worden aan alle gemeentelijke taken. De gebonden heffingen en rechten, zoals rioolrechten, afvalstoffenheffing, lijkbezorgingsrechten, marktgelden en leges, betreffen inkomsten die bedoeld zijn om de kosten van de bijbehorende dienst te dekken. 

Alleen binnen de leges is er ruimte voor kruissubsidiëring. Dit betekent dat we opbrengsten van de ene legespost mogen gebruiken om kosten van een andere legespost te dekken. Let wel, leges uit hoofdstuk 3 mogen gedekt worden met opbrengsten uit andere hoofdstukken, maar dit hoofdstuk zelf mag niet meer dan 100% kostendekkend zijn. Daarnaast geldt dat kruissubsidiëring alleen is toegestaan als de totale opbrengsten van de leges de totale kosten van de leges niet overschrijden. Verderop in de subparagraaf ‘Onderbouwing kostendekkende leges’ vindt u een gedetailleerd overzicht van de leges per hoofdstuk en de uitwerking van kruissubsidiëring.

De tarieven 2026 maken deel uit van deze paragraaf, maar zijn nog niet vastgesteld. De gemeenteraad stelt de belastingverordeningen en legesverordening, en daarmee de tarieven 2026, definitief vast in de raadsvergadering van december 2025. De tarieven zijn derhalve geen onderdeel van de besluitvorming van deze begroting. 

Het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO) publiceert jaarlijks de zogeheten ‘Atlas van de lokale lasten’. In deze atlas staat een overzicht van de gemeentelijke woonlasten. De woonlasten hebben betrekking op een meerpersoonshuishouden met een eigen woning en bestaan uit de OZB, rioolheffing en afvalstoffenheffing. De WOZ-waarde van een woning is gebaseerd op de gemiddelde WOZ-waarde van alle woningen in de betreffende gemeenten.

Het COELO publiceert in de atlas ook een tarievenoverzicht. In dit tarievenoverzicht zijn de gemiddelde woonlasten voor een- en meerpersoonshuishoudens per lokale last opgenomen. In onderstaande tabel zijn de lokale lasten van de gemeente Lansingerland afgezet tegen de laagste en hoogste tarieven van de overige gemeentes in Nederland. In de tabellen van de subparagraaf "Woonlasten en de tarieven in de regio" worden de tarieven van de lokale lasten van de gemeente Lansingerland vergeleken met omringende gemeenten.

In 2025 zijn de woonlasten van een meerpersoonshuishouden in Lansingerland € 1.014. Met dit tarief staat Lansingerland op plek 150 van de 342 gemeentes in Nederland, waarvan plek 1 laag en plek 342 hoog is. In 2024 stond Lansingerland op plek 142.

In onderstaand overzicht (OZB-aanslag t.o.v. WOZ-waarde) zijn de gemiddelde WOZ-waarden 2025 afgezet tegen de gemiddelde OZB-aanslag 2025 in Lansingerland en in andere gemeenten. De WOZ-waarden in Lansingerland liggen 27% boven het landelijk gemiddelde, de OZB-aanslag ligt in Lansingerland 1% onder het landelijke gemiddelde. De verhouding van de OZB-aanslag is hiermee 0,78 ten opzichte van de WOZ-waarde. Deze ligt in Lansingerland dus afgerond 22% onder het landelijk gemiddelde. Het OZB-woningen tarief lag in Lansingerland in 2025 op 0,0801%, landelijk was dat 0,0924%. In de regio is de OZB-aanslag ten opzichte van de WOZ-waarden in Lansingerland als laag te kwalificeren.

In onderstaand overzicht (woonlasten t.o.v. WOZ-waarde) zijn de gemiddelde WOZ-waarden 2025 en gemiddelde woonlasten 2025 weergegeven voor eigenaren van een meerpersoonshuishouden in Lansingerland en in andere gemeenten. De WOZ-waarden in Lansingerland liggen 27% boven het landelijk gemiddelde, de totale woonlasten in Lansingerland liggen 5% boven het landelijk gemiddelde. De verhouding van de woonlasten is hiermee 0,83 ten opzichte van de WOZ-waarde. In Lansingerland zijn de woonlasten ten opzichte van de WOZ-waarden als laag te kwalificeren, in vergelijking met gemeenten in de regio.

De OZB bestaat uit een belasting voor de eigenaar van een opstal, waarbij verschil gemaakt wordt tussen woningen en niet-woningen. De OZB is een algemeen dekkingsmiddel, wat betekent dat deze vrij besteedbaar is. De belasting wordt berekend als een percentage van de WOZ–waarde. De WOZ-waarde wordt jaarlijks vastgesteld. Voor 2026 worden de onroerende zaken gewaardeerd naar de peildatum op 1 januari 2025. 

Lansingerland kent een tariefdifferentiatie voor woningen en niet-woningen. Tariefdifferentiatie tussen woningen en niet-woningen wordt in heel Nederland toegepast. De tarieven voor niet-woningen liggen hoger dan voor de woningen. 

Tarieven 2026
OZB wonen
Om het OZB-wonen tarief te bepalen hanteren wij als uitgangspunt het OZB wonen-tarief 2025 van de Gemeente Lansingerland. Dit tarief wordt geïndexeerd met de inflatiecorrectie (uitgangspunt perspectiefnota 2026 2,2%) en gecorrigeerd met een waardestijgingscompensatie (10,44%). 

OZB niet-wonen
Om het OZB niet-wonen tarief te bepalen hanteren wij als uitgangpunt het OZB niet-wonen tarief 2025. Dit tarief wordt geïndexeerd met de inflatiecorrectie (uitgangspunt perspectiefnota 2026 2,2%). 

De afvalstoffenheffing bekostigt de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. De gemeente Lansingerland brengt per huishouden een gedifferentieerd tarief in rekening: een vast tarief voor alle adressen met een woonbestemming en een variabel tarief, gebaseerd op het aantal ledigingen van het inzamelmiddel dat de inwoner gebruikt. Dit kan een verzamelcontainer zijn, of een minicontainer van 240 liter of 140 liter. Voor elke lediging van dit inzamelmiddel brengt de gemeente een bedrag in rekening. SVHW legt de aanslag op in het jaar volgend op het jaar waarin het afval is aangeboden. De aanslag bestaat uit het vaste tarief en het variabele tarief, gebaseerd op het aantal keren dat het huishouden fijn restafval heeft aangeboden in het voorgaande jaar.
De gemeente mag de geraamde baten niet boven de geraamde kosten laten uitstijgen. De opbrengst mag dus maximaal 100% kostendekkend zijn in de begroting. Nu en in de toekomst houdt de gemeente de afvalstoffenheffing apart als een eigen geldstroom, los van de algemene middelen.

Tarieven 2026
Met de uitkomst van de aanbesteding voor een nieuw contract voor afvalbeheer stijgen de kosten voor inzameling en verwerking van restafval, zoals verwacht, aanzienlijk. Met het organiseren in gemeentelijk beheer van het Grondstoffen Inzamelstation en het Klant Contact Centrum nemen ook de interne kosten toe. De verwachting is echter dat de kosten hierdoor minder stijgen dan wanneer dit door een externe partij wordt uitgevoerd. Daarnaast hebben we te maken met toegenomen loonkosten i.v.m. de doorwerking van de nieuwe CAO.
Het vaste afvaltarief stijgt hierdoor met 20,5%, de variabele tarieven stijgen met circa 38%. 

De rioolheffing wordt geheven op grond van artikel 228a van de Gemeentewet. Rioolheffing is een bestemmingsbelasting en dient ter bekostiging van de gemeentelijke watertaken. Deze watertaken zijn het inzamelen, zuiveren en transporteren van huishoudelijk afvalwater; het verzamelen en transporteren van bedrijfsafvalwater en het inzamelen en verwerken van hemelwater. De kosten hiervoor verhalen we met de rioolheffing op de gebruiker.

Tarieven 2026
Het tarief is een vast bedrag voor maximaal 500 m3 afgevoerd afvalwater per huishoudens. Voor de zogenoemde grootverbruikers geldt dat boven de 500 m3 voor iedere volgende 500 m3 afgevoerd afvalwater of een gedeelte daarvan een opslag wordt geheven.

Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP)
De gemeente kiest voor doelmatig en risico gestuurd werken. Er wordt zoveel mogelijk integraal en wijkgericht gewerkt. In april 2025 is door de raad het nieuwe kostendekkingsplan stedelijk water 2026 - 2031 vastgesteld. Hierin is met het oog op de toekomst gekozen voor de variant waarin de kostenstijging voor de burger het meest beperkt zijn. In het kostendekkingsplan wordt voorzien in een jaarlijkse stijging van de rioolheffing met 5,3%

De gemeente Lansingerland heeft het gebruik van gemeentelijke begraafplaatsen vastgelegd in een beheerverordening. De verordening op de heffing en invordering van de lijkbezorgingsrechten 2021 is door de raad van de gemeente Lansingerland vastgesteld op 30 september 2021 en in oktober 2021 in werking getreden. De tarieven zijn ten opzichte van 2025 verhoogd met de inflatiecorrectie van 2,2%.

In aanloop naar de Begroting is de raming van de bouwleges geactualiseerd. Deze prognose is gebaseerd op meerjarige gemiddeldes in combinatie met te verwachten grotere woningbouwplannen.

De leges worden geheven naar de maatstaven en tarieven, opgenomen in de tarieventabel behorend bij de legesverordening. Deze verordening en tarieventabel worden in december aan de raad aangeboden ter vaststelling. De te heffen leges zijn afhankelijk van de hoogte van de bouwsom. De hoogte van de bouwsom bepaalt in welke tariefcategorie de aanvraag behoort. Per categorie geldt een vast en/of variabel (percentage van de bouwsom) deel.

Om de leges in totaliteit, middels kruissubsidiëring, kostendekkend te krijgen verhogen we het percentage van de bouwleges in de hoogste categorie (bouwsommen groter dan € 1.000.000) van 1.65% naar 1.90%  

De gemeente Lansingerland heft hondenbelasting. De tarieven zijn ten opzichte van 2025 verhoogd met de inflatiecorrectie van 2,2%. 

De gemeente heft marktgelden voor de weekmarkt en precariobelasting. De berekening van het marktgeld voor de weekmarkt hangt af van het aantal gebruikte meters frontbreedte. De berekening van de precariobelasting hangt af van het aantal gebruikte vierkante meters. De tarieven zijn ten opzichte van 2025 verhoogd met de inflatiecorrectie van 2,2%.

Gemeente Lansingerland heft vanaf 2025 verblijfsbelasting. Verblijfsbelasting wordt betaald als een persoon overnacht in de gemeente Lansingerland terwijl deze persoon niet ingeschreven staat in onze gemeente. De overnachting vindt o.a. plaats in een hotel, pension, (air)B&B, jachthaven, bungalow of een camping. De tarieven zijn ten opzichte van 2025 verhoogd met de inflatiecorrectie van 2,2%.

In Lansingerland kan kwijtschelding worden verleend voor afvalstoffen- en rioolheffing, als een belastingschuldige (particulier) financieel niet in staat is om de belastingaanslag te betalen. Of een belastingschuldige in aanmerking komt voor gehele of gedeeltelijke kwijtschelding, wordt beoordeeld aan de hand van een inkomens- en vermogenstoets. Deze toets is gebaseerd op door het Rijk vastgestelde normen. De daarbij te hanteren kosten van bestaan (de zogenoemde betalingscapaciteit) worden vastgesteld op 100% van de bijstandsnorm.

Aan belastingschuldigen die op 31 december voorafgaand aan het belastingjaar een bijstandsuitkering en minimaal twee jaar gehele kwijtschelding hebben ontvangen, wordt automatisch kwijtschelding verleend. De kosten voor kwijtschelding worden bij de afvalstoffenheffing en de rioolheffing meegenomen in de berekening van de kostendekking.

De werkelijke en geraamde lasten van kwijtscheldingen staan in onderstaand overzicht.

De BIZ-bijdrage is een bestemmingsbelasting die op verzoek van ondernemers wordt geheven. Ondernemers kunnen de BIZ-gelden gebruiken voor het verbeteren van de openbare ruimte en leefbaarheid of economische ontwikkeling binnen een afgebakend winkel- of bedrijventerrein. In 2026 int de gemeente voor drie gebieden een BIZ-bijdrage: (1) BIZ Bedrijvenpark Rodenrijs (2) BIZ Centrum Bergschenhoek en (3) BIZ Weg en Land. De ondernemers op het bedrijventerrein De Hoefslag zetten de ambitie voort om een BIZ op te zetten.

Conform artikel 10, onderdeel c van het BBV, toont deze paragraaf de kostendekkendheid van de gemeentelijke heffingen en rechten (leges), waarbij sprake is van het verhalen van kosten. De gepresenteerde overzichten hierna tonen aan dat de geraamde baten de geraamde lasten niet overschrijden op het door de raad vastgestelde niveau. Tevens bieden de overzichten inzicht in de verdeling van de totale lasten over directe lasten, overheadkosten en waar van toepassing de BTW. Daarnaast wordt de mate van kostendekkendheid per heffing en recht weergegeven. 

De paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing beschrijft in hoeverre de gemeente Lansingerland in staat is om haar financiële risico’s op te vangen en welke methode gebruikt wordt voor het bepalen van het risicoprofiel. Tevens wordt uiteengezet hoe risicobeheersing geïntegreerd is in de bedrijfsvoering van de gemeente. Door risico’s te identificeren, kunnen passende maatregelen worden genomen om deze te beheersen. Hierbij is een evenwicht nodig tussen de benodigde middelen en het acceptabele risiconiveau voor de organisatie.

Daarnaast behandelt de paragraaf de toenemende behoefte aan transparantie over gemeentelijke inzichten en langetermijnperspectieven. Naast de verplichte financiële kengetallen volgens het BBV biedt de paragraaf een kwalitatieve duiding van niet-kwantificeerbare risico’s en ontwikkelingen. Frauderisico's worden besproken in de paragraaf Bedrijfsvoering.

De verplichte financiële kengetallen volgens het BBV worden opgenomen in de paragraaf Weerstandsvermogen van de begroting en het jaarverslag om provinciale staten en de gemeenteraad inzicht te geven in de financiële positie.

De nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen 2024-2027 die afgelopen jaar geactualiseerd is (T24.07315), beschrijft hoe Lansingerland haar risico’s inventariseert, beheerst en verantwoordt. Ook geeft de nota aan welke informatie in de paragraaf Weerstandsvermogen en Risicobeheersing wordt opgenomen. Daarnaast wordt in het interne controleplan 2026 opgenomen dat er in 2026 een risicoanalyse en een frauderisicoanalyse zullen worden uitgevoerd. In deze begroting ligt het accent vooral op het weerstandsvermogen en de risico’s op incidentele tegenvallers.

Lansingerland loopt haar grootste incidentele financiële risico’s bij de grondexploitaties. Deze risico’s houden verband met de hoge boekwaarde van gedane investeringen en marktomstandigheden. Het risico bestaat dat grond niet, later, of voor een lagere prijs wordt verkocht dan voorzien. Om dit risico te beheersen, moet de gemeente inspelen op marktontwikkelingen en haar onderscheidend vermogen als woon- of vestigingsplaats versterken. Dit is een speerpunt van het college. Om de boekwaarde niet verder te laten oplopen, is de gemeente terughoudend met nieuwe uitgaven en doet deze alleen als ze noodzakelijk zijn om inkomsten te genereren. Waar mogelijk benutten we schaalvoordelen door werkzaamheden te clusteren. De Begroting 2026-2029 toont een daling van de geïnvesteerde bedragen in grondexploitaties, met meer inkomsten dan uitgaven. Voor verdere toelichting op de risico’s van grondexploitaties wordt verwezen naar de paragraaf Grondbeleid.

De grootste risico’s op structurele tegenvallers zijn te vinden in het sociaal domein en de hoogte van de Algemene Uitkering. De lasten in het sociaal domein (WMO, Jeugd en Participatie) zijn in de Begroting 2026 -2029 zo realistisch mogelijk geraamd op basis van inzichten medio 2025. Dit domein kent zogenoemde openeinderegelingen zonder heldere financiële plafonds, waardoor kosten snel kunnen stijgen. De Hervormingsagenda van de Jeugdwet moet leiden tot een stabilisering van de lasten, los van de bevolkingsgroei. Deze uitgangspunten zijn verwerkt in de meerjarenraming. Het risico bestaat echter dat besparingen niet gerealiseerd worden en er structurele tegenvallers ontstaan. De paragraaf over structurele tegenvallers geeft hier verder cijfermatig inzicht in.

Continuïteit
Op basis van de door ons uitgevoerde risico-inventarisatie en het weerstandsratio van 3,7 (resp. 1,8 exclusief Enecoreserve) is het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Lansingerland van mening dat de normale bedrijfsvoering financieel kan worden voortgezet. Zie voor de onderbouwing onderstaande toelichtingen.

Op basis van het beeld van onze meerjarenbegroting blijft het zorgpunt het structureel in evenwicht zijn van de baten en lasten, ook voor onze gemeente. Bij de komende begrotingen is het onverkort van belang om kritisch te blijven kijken naar wat wij lokaal kunnen doen en daarbij de nodige maatregelen te treffen om in de toekomst financieel solide te blijven.

Op basis van het risicoprofiel van de gemeente Lansingerland wordt bepaald hoeveel middelen nodig zijn om alle risico’s te kunnen opvangen. Hierbij maken we onderscheid tussen incidentele risico’s en structurele tegenvallers. Incidentele risico’s worden afgedekt door het beschikbare weerstandsvermogen, terwijl structurele risico’s voldoende flexibiliteit in de begroting vereisen. In de paragraaf Weerstandsvermogen schetsen we verschillende scenario’s en de financiële impact hiervan op de saldi van de meerjarenbegroting.

De benodigde weerstandscapaciteit wordt berekend op basis van een risicosimulatie, waarbij een statistische benadering wordt gehanteerd. Deze benadering gaat ervan uit dat nooit alle risico’s zich tegelijkertijd en in maximale omvang zullen voordoen. Indien dit wel het geval zou zijn, bedraagt het maximale financiële gevolg van de in beeld gebrachte risico’s, exclusief de gevoeligheidsscenario’s voor grondexploitatie, € 32 miljoen. Dit is als volgt te verdelen over de algemene dienst en de grondexploitaties:
• Algemene dienst: € 17 miljoen
• Grondexploitaties: € 15 miljoen

Top 10 risico’s gemeente Lansingerland
De top 10 aan risico’s zijn op basis van hun aandeel in het totaal benodigde weerstandsvermogen: 

De beschikbare weerstandscapaciteit betreft de middelen die de gemeente heeft of ter beschikking kan krijgen om de financiële gevolgen van risico’s op te vangen. Het uitgangspunt daarbij is dat structurele risico’s opgevangen moeten worden door structurele ‘weerstandscapaciteit’ en incidentele risico’s opgevangen worden door incidentele ‘weerstandscapaciteit’. Dit onderscheid is ook van belang met het oog op het ‘structureel evenwicht’ in de begroting en het toezicht van de provincie hierop.

Incidentele weerstandscapaciteit
De gemeente Lansingerland rekent met ingang van de Begroting 2024 naast de algemene reserve ook de bestemmingsreserve Enecogelden tot de incidentele weerstandscapaciteit. De overige reserves rekenen wij niet tot de beschikbare weerstandscapaciteit. Dit zijn de bestemmingsreserves en de stille reserves. Bestemmingsreserves worden niet meegenomen, omdat hier al een bestemming aan is toegekend. Stille reserves (ontstaan wanneer de boekwaarde van de activa lager is dan de verkoopwaarde) worden niet meegenomen, omdat deze pas geïncasseerd kunnen worden als de activa verkocht wordt. Echter, als er expliciete besluiten worden genomen om stille reserves te gelde te maken, dan worden deze toegevoegd aan de weerstandscapaciteit.

Structurele weerstandscapaciteit
De structurele weerstandscapaciteit betreft de flexibiliteit die er in de begroting is. Dit betreft de mate waarin lasten verder zijn terug te brengen (door bezuinigingen), inkomsten te verhogen en de inzet van de post onvoorzien. Zodoende bestaat structurele weerstandscapaciteit uit:
• Onbenutte belastingcapaciteit;
• Post onvoorzien;
• Bezuinigingspotentieel lastenniveau tot wettelijke taken.

De onbenutte belastingcapaciteit is in theorie niet gemaximeerd. Er zijn geen maximum tarieven voor de OZB. Wel geldt voor het doen van een aanvraag tot artikel 12 dat de OZB boven de drempelpercentages ligt (gebaseerd op 120% van het landelijk gemiddelde OZB-percentage).

Vanaf de begroting 2024 is de post onvoorzien omlaag bijgesteld. Dit beperkt de mogelijkheid om onvoorziene risico’s op te vangen.

Ook ten behoeve van de Begroting 2026 is het bezuinigingspotentieel in beeld gebracht indien de gemeente alleen de wettelijke taken zou uitvoeren en op taken met een inspanningsverplichting het minimale zou doen. In dat geval zou de gemeente nog enkele miljoenen kunnen bezuinigen. Dit zou dan wel gepaard gaan met veel maatschappelijke onrust en de bezuinigingen zijn veelal niet direct in het eerstvolgende begrotingsjaar in te voeren. De flexibiliteit op dit punt is beperkt.

In de grondexploitaties en kredieten is meestal ook een post ‘onvoorzien’ opgenomen. Binnen de grondexploitaties en projecten zelf is dus ook enige mate van weerstandscapaciteit aanwezig, ter dekking van kleinere risico's. Bij het bepalen van het weerstandsvermogen op gemeenteniveau houden we geen rekening met deze posten ‘onvoorzien’.

De omvang van alles risico’s is na identificatie ingeschat middels het benoemen van een kans en een gevolg (kwantificering). Op basis van de ingevoerde risico’s is de risicosimulatie in Naris uitgevoerd. Op basis van deze simulatie kan (met een zekerheidspercentage van 90%) gesteld worden dat alle risico’s kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 36,1 miljoen. De daling wordt met name veroorzaakt doordat er in de voortgang van de grondexploitaties of door het afronden ervan, een aantal risico's zijn vervallen.

De benodigde weerstandscapaciteit is als volgt te verdelen:
Algemene dienst € 2,7 miljoen
Grondexploitaties € 33,4 miljoen

De Rekenkamer Lansingerland gaat als ‘benchmark’ voor de risico’s op grondexploitaties uit van een benodigde weerstandscapaciteit van 10% van de boekwaarde van de grondexploitaties in exploitatie en 10% van de nog te realiseren kosten. Op basis van de jaarrekening 2024 en de onderliggende grondexploitaties is dan circa € 21,3 miljoen nodig voor de gemeentelijke grondexploitaties (inclusief Wilderszijde) en voor Bleizo circa € 11,2 miljoen. In totaal dus circa € 32,5 miljoen. Deze berekeningswijze van de Rekenkamer voor de grondexploitaties is sterk genormeerd en houdt geen rekening met de specifieke omstandigheden. Enige afwijking tussen deze berekening en de eigen berekening is dus logisch. De eigen berekening van circa € 33,4 miljoen is € 0,9 miljoen hoger dan de € 32,5 miljoen op basis van de methode Rekenkamer. Dit is een beperkt verschil. Daarnaast kan een deel van het bedrag voor Bleizo van € 11,2 miljoen (o.b.v. de Rekenkamer) binnen de gemeenschappelijke regeling zelf opgevangen worden. Op basis hiervan is er geen reden het risicoprofiel van de gemeente bij te stellen voor de bepaling van het weerstandsvermogen.

Weerstandsvermogen
De beschikbare weerstandscapaciteit van Gemeente Lansingerland bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Het weerstandsvermogen geeft aan of de gemeente in staat is om financiële tegenvallers op te vangen zonder de noodzaak om direct te bezuinigen en/of de lokale lasten te verhogen. Bij het vaststellen van de begroting 2024 besloot uw Raad om de reserve Enecogelden voortaan onderdeel te laten zijn van de beschikbare weerstandscapaciteit (die dan bestaat uit het totaal van de algemene reserve en de reserve Enecogelden). Met een ratio weerstandsvermogen van 3,7 in 2026 (2024: 5,0) inclusief de reserve Enecogelden, respectievelijk 1,8 (2024: 2,4) exclusief de reserve Enecogelden, is Lansingerland hiertoe in staat. De ratio van 3,7 ligt daarmee eind 2026 ruim boven de bandbreedte van de door de raad gewenste marge 'ruim voldoende' (tussen de 1,4 en 2,0), waarbij de Raad streeft naar een ratio van 1,7. Opgemerkt wordt dat in de bepaling van de weerstandscapaciteit, conform de nota risicomanagement en weerstandsvermogen, nog geen rekening wordt gehouden met toekomstige positieve resultaten op de grondexploitatie. Op basis van de cijfers van het MPG 2025 verwachten we de komende jaren nog wel positieve resultaten die op moment van realisatie (bij de jaarstukken) in de algemene reserve worden gestort.

De algemene reserve neemt de komende jaren af door de (nu nog) nadelige verwachte saldi van de toekomstige begrotingen, met name in de jaren 2028 en 2029. Uitgaande van het feit dat de gemeente jaarlijks een structureel sluitende begroting aan de Provincie dient aan te bieden zal deze afname zich de komende jaren waarschijnlijk niet voordoen. De beschikbare weerstandscapaciteit bestaat uit het geheel aan middelen dat de organisatie daadwerkelijk beschikbaar heeft om de risico's in financiële zin af te dekken. Op basis van de begroting 2026-2029 ontwikkelt het weerstandsvermogen zich als volgt: 

De paragraaf weerstandsvermogen geeft daarnaast inzicht in scenario's (onzekere gebeurtenissen) die zich kunnen voordoen en het mogelijke effect hiervan op het saldo van de begroting. Er zijn vele honderden scenario's/gebeurtenissen denkbaar. De kern van deze paragraaf is vooral te laten zien wat de effecten kunnen zijn van een aantal nadelige scenario's en in welke mate de begroting in staat is deze risico’s op te vangen. Het gaat hier om onzekere ontwikkelingen die zich mogelijk kunnen voordoen. Het zijn dus geen scenario's die we verwachten. Als dat wel het geval was geweest waren deze effecten in de begroting zelf opgenomen.

In de nota Risicomanagement en weerstandsvermogen staat dat we deze risico’s toelichten en ook hier een top 10 opnemen. Het blijft hier gaan om risico’s en we ramen deze dan ook op hoofdlijnen. In onderstaande tabel noemen we de top 10. We nemen daarbij geen totaal in de tabel op, omdat het lang niet zeker is dat (al) deze risico’s zich gaan voor doen en al dan niet gelijktijdig. Wel is duidelijk dat sommige risico’s een behoorlijke impact op de saldi van de begroting kunnen hebben, ook risico’s waar we als gemeente niet of nauwelijks invloed op hebben (bijvoorbeeld de hoogte van het gemeentefonds). De scenario's worden gepresenteerd op basis van de saldi van de Begroting 2026-2029.

Netto schuldquote

De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen. De netto schuldquote geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. Door de ontvangst van de opbrengst die voortvloeit uit de verkoop van de Eneco aandelen in 2020 is onze schuldquote sterk verbeterd. Deze liquide middelen zijn de afgelopen jaren ingezet om onze langlopende schulden af te bouwen. Daarbij realiseren we de aankomende jaren een positieve cashflow vanuit de grondexploitaties, waardoor we verder kunnen werken aan het verbeteren van onze schuldquote. De schuldquote ligt ruim onder de 90% en daarmee in de minst risicovolle categorie van de Provincie Zuid-Holland.

Kapitaalgoederen zijn eigendommen van de gemeente zoals wegen, riolering, bruggen, bomen en gebouwen die we duurzaam in stand houden. Het beheer en onderhoud is gebaseerd op door de gemeenteraad vastgestelde beheerplannen. In de beheerplannen is opgenomen hoe het reguliere en periodieke onderhoud plaatsvindt. Voor het reguliere beheergebied is het onderhoudsniveau ‘minimaal B’ (basis), voor de centra en stationsgebieden is het onderhoudsniveau ‘minimaal A’ (hoog). In verband met de bezuinigingsopgave stelt het college voor om het onderhoudsniveau voor de centra en stationsgebieden te verlagen naar ‘minimaal B’ (basis). Randvoorwaarden daarbij zijn het waarborgen van de veiligheid en het voorkomen van kapitaalvernietiging. De kapitaalgoederen kennen geen structurele onderhoudsachterstanden.

Het Integraal Beheerplan (IBP) Openbare ruimte vormt een belangrijk kader voor al onze beheer- en onderhoudsactiviteiten in de openbare ruimte. Voor riolering en gebouwen hebben we een apart onderhoudsplan. In onderstaande tabel is een overzicht van deze beheerplannen opgenomen.

Het beheer en onderhoud van Groen voeren we uit volgens het deelbeheerplan Groen dat onderdeel is van het IBP. De onderhoudswerkzaamheden vallen uiteen in klein onderhoud, groot onderhoud en vervangingsinvesteringen. Voor het regulier klein en groot onderhoud is voor elke woonkern een raamcontract afgesloten met een aannemer. Bij regulier klein onderhoud vindt meerdere keren per jaarmonitoring van het onderhoudsniveau plaats via schouwen. Hierdoor kunnen we bijsturen wanneer het onderhoud van het afgesproken onderhoudsniveau afwijkt.

Het groot onderhoud baseren we op de resultaten van jaarlijkse schouwen die de technische kwaliteit van het groen in beeld brengen. Bij vervanging van groen zetten we in op het verduurzamen van de groene buitenruimte en versterken van de biodiversiteit. Het boomonderhoud volgt uit de boomveiligheidscontrole, waarmee we ons bomenbestand vitaal houden en streven naar een duurzaam boombestand.

Vanuit Groen zetten we in 2026 in op klimaatadaptatie, biodiversiteit en participatie. In het door het Rijk vastgestelde Deltaplan Klimaatadaptatie, wordt gemeenten gevraagd passende maatregelen te nemen. Met deze maatregelen dragen we als gemeente bij aan een hogere biodiversiteit. Ons groenbeheer is zo vormgegeven dat het de biodiversiteit zoveel mogelijk ten goede komt. De afgelopen jaren zijn er meerdere zelfbeheerinitiatieven ontstaan waarbij bewoners een stuk gemeentelijk groen hebben geadopteerd. Zelfbeheer geeft bewoners de gelegenheid om de onderhoudskwaliteit van het groen te verhogen, bovenop de kwaliteit die de gemeente kan leveren binnen het budget voor onderhoud. Naast de zelfbeheerprojecten laten we waar mogelijk ook bewoners participeren bij groot onderhoud en herinrichtingen.

Het beheer en onderhoud van Civiele Kunstwerken voeren we uit volgens het deelbeheerplan Civiele Kunstwerken dat onderdeel uitmaakt van het IBP. Uitgangspunt voor Civiele Kunstwerken is minimaal onderhoudsniveau B, mits de veiligheid in het openbaar gebied niet in het geding komt en er geen kapitaalvernietiging plaatsvindt.

De belangrijkste beheerstrategie is het uitvoeren van onderhoud op basis van planmatige inspecties. Aan de hand van inspecties en kwaliteitsonderzoeken stellen wij de feitelijk uit te voeren onderhoudsmaatregelen en het onderhoudsprogramma op. De maatregelen bestaan uit het uitvoeren van klein en groot onderhoud en het vervangen van kunstwerken. Hierbij streven wij naar een integrale aanpak. In het cyclisch onderhoud stemmen wij met de verschillende beheerdisciplines af om zoveel mogelijk in één werkgang de benodigde werkzaamheden uit te voeren in de openbare ruimte. Deze gezamenlijke aanpak zorgt voor minder kosten in de uitvoering en minder overlast voor de omgeving tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Onderhoudswerkzaamheden voeren we zoveel mogelijk duurzaam uit. Bij het vervangen van kunstwerken passen we onderhoudsarme en duurzame materialen toe. Waar mogelijk vormen we beschoeiingen om naar natuurvriendelijke oevers om de waterkwaliteit te verbeteren.

Het beheer en onderhoud van wegen voeren we uit volgens het deelbeheerplan Wegen dat onderdeel uitmaakt van het IBP. Uitgangspunt voor wegen is minimaal onderhoudsniveau B, mits de veiligheid in het openbaar gebied niet in het geding komt en er geen kapitaalvernietiging plaatsvindt.
De belangrijkste beheerstrategie is het uitvoeren van onderhoud op basis van tweejaarlijkse inspecties. Aan de hand van inspecties en kwaliteitsonderzoeken stellen wij de feitelijk uit te voeren onderhoudsmaatregelen en het onderhoudsprogramma op.

Bij het opstellen van het onderhoudsprogramma staat het effect op de levensduur van de verharding centraal in onderhoudskeuzes. Hierdoor zorgen we voor het economisch meest voordelige onderhoud. Hierbij streven wij naar een integrale aanpak met de verschillende beheerdisciplines, om zoveel mogelijk in één werkgang de benodigde werkzaamheden uit te kunnen voeren in de openbare ruimte. Deze gezamenlijke aanpak zorgt voor minder kosten in de uitvoering en minder overlast voor de omgeving tijdens de uitvoering van werkzaamheden. Onderhoudswerkzaamheden voeren we zoveel mogelijk duurzaam uit.

In tegenstelling tot andere kapitaalgoederen, heeft Riolering geen beeldkwaliteitscriterium waaraan het moet voldoen. Voor Riolering geldt dat we aan de wettelijke zorgplichten voor afvalwater, hemelwater en grondwater moeten voldoen. De invulling hiervan is beschreven in de Financiële kaders rioolbeheer 2026-2032, dat door de gemeenteraad is vastgesteld. Dit plan is het huidige kader voor beheer- en onderhoudsactiviteiten voor het kapitaalgoed Riolering.

In het riool- en waterbeheer zijn klimaatadaptatie en duurzaamheid belangrijke thema’s. Bij de voorbereiding van werkzaamheden nemen we maatregelen om eventuele toekomstige problemen - als gevolg van klimaatverandering - op te lossen en zo wateroverlast of droogteproblemen te voorkomen. Om het beheer en onderhoud optimaal uit te voeren is meten, monitoren en op orde brengen en houden van gegevens noodzakelijk. Afgelopen jaren hebben we stappen gezet en daar gaan we de komende jaren in verder. Een belangrijk onderdeel is de Systeemanalyse Stedelijk Water (SSW). Deze analyse is afgerond en levert voor de komende jaren wat mooie projecten op om het systeem te verbeteren.

Daarnaast investeren we extra om de gemalen en drukriolering te optimaliseren. Hiermee streven we naar het terugdringen van het aantal storingen van drukrioleringsgemalen.

De gemeente is eigenaar van circa 60 vastgoedobjecten. De vastgoedportefeuille bestaat onder andere uit het gemeentehuis, gemeentewerf, afvalbrengstation, sporthallen, maatschappelijke accommodaties, kinderdagopvang, strategische objecten en onderwijsgebouwen. Van de onderwijsgebouwen blijft het economisch eigendom bij de gemeente, het juridisch eigendom gaat over naar het schoolbestuur. Bij 2 onderwijsgebouwen is het eigendom nog niet overgedragen. Wij zijn in gesprek met schoolbesturen over het formeel in gebruik geven of in eigendom overdragen van deze schoolgebouwen.

Voor onze maatschappelijke vastgoedportefeuille streven wij naar een zo groot mogelijk sociaal en financieel rendement. Multi-inzetbaarheid van de verschillende locaties wordt nagestreefd. Uitgangspunt is dat er alleen sprake is van eigendom en/of exploitatie daar waar dat noodzakelijk is voor de uitoefening van een publieke taak. 

Het beheer en de exploitatie van een groot aantal gebouwen is door de gemeente bij een externe partij belegd. Vanaf 2023 is dit ondergebracht bij Optisport. Het groot onderhoud voert de gemeente zelf uit, conform het Beheerplan Gebouwen en het bijbehorende Meerjarenonderhoudsplan (MJOP). De kosten voor het groot onderhoud worden gedekt door de bestemmingsreserve Gebouwen. Indien er bij een vervanging mogelijkheden zijn tot verduurzamen combineren wij deze werkzaamheden in een project welke wordt opgenomen in het MIP. We verduurzamen de panden zo op natuurlijke momenten en voorkomen hiermee kapitaalvernietiging.

Deze paragraaf beschrijft de uitvoering van de gemeentelijke financieringsfunctie (treasury). Hoofddoel van deze functie is dat er tijdig voldoende geld aanwezig is om aan alle financiële verplichtingen te voldoen. Met betrekking tot treasury is wet- en regelgeving van toepassing die zowel extern als intern van aard is.
De belangrijkste externe wet- en regelgeving omvat:
• Wet Financiering Decentrale Overheden (FiDo)
• Regeling Uitzetting Derivaten Decentrale Overheden (Ruddo)
• Wet Houdbare Overheidsfinanciën (Wet Hof)
• Regeling Schatkistbankieren
• Besluit Begroting en Verantwoording (BBV)
• Gemeentewet (toezichthoudende rol Provincie)
• Financiële-verhoudingswet (toezichthoudende rol Provincie)

De belangrijkste interne regelgeving omvat:
• Verordening financieel beleid, beheer en organisatie Lansingerland 2024

De gemeente onderscheidt een viertal subdoelstellingen van de treasuryfunctie:

1. Het verzekeren van duurzame toegang tot financiële markten tegen acceptabele condities;
2. Het beschermen van gemeentelijke vermogens- en (rente-)resultaten tegen ongewenste financiële risico’s zoals met name renterisico’s, kredietrisico’s, liquiditeitsrisico’s en valutarisico’s;
3. Het streven, binnen de kaders van wet- en regelgeving en binnen de bepalingen van het Treasurystatuut, naar een optimale financieringsstructuur en beheersing van de daarmee gemoeide kosten;
4. Het intern ondersteunen en adviseren met betrekking tot financieringsaspecten.

Om deze doelstellingen te realiseren richt de treasuryfunctie zich op het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de huidige en toekomstige financiële inkomende en uitgaande geldstromen, financiële posities en de hieraan verbonden risico’s. Binnen de wettelijke kaders is het doel om tegen zo laag mogelijke kosten te financieren. Daarbij is het van belang om de financiële inkomende en uitgaande geldstromen adequaat te administreren en betrouwbare prognoses te hebben van toekomstige geldstromen. Onze liquiditeitsprognoses worden derhalve in beginsel op weekbasis geactualiseerd.

Gezien de kredietwaardigheid van de overheden is het risico volgens onze geldverstrekkers verwaarloosbaar dat op enig moment geen geld beschikbaar zou zijn.

Rentevisie
Onze rentevisie houdt in dat wij een inschatting maken van het rentepercentage dat komende jaren moet worden betaald voor nieuw aan te trekken leningen op de kapitaalmarkt. De herfinancieringsrente is ingeschat op 3,5%. 

Schatkistbankieren
Gemeenten dienen verplicht eventuele financiële tegoeden, boven een drempelbedrag, aan te houden bij het Ministerie van Financiën, het zogenaamde schatkistbankieren. Het drempelbedrag bedraagt 2% van het begrotingstotaal. Voor Lansingerland is het drempelbedrag voor 2026 ruim € 4,8 miljoen. Wij maken gebruik van het schatkistbankieren. De lopende rekening wordt dagelijks afgeroomd tot een kernsaldo € 200.000.

Renterisico’s

Kasgeldlimiet
Om een grens te stellen aan korte financiering (rentetypische looptijd tot één jaar) is in de Wet FiDo de kasgeldlimiet opgenomen. Het doel van de kasgeldlimiet is het voorkomen dat fluctuaties in korte rente (schulden < 1 jaar) direct een grote impact hebben op de rentelasten in het exploitatiejaar. De kasgeldlimiet voor gemeenten bedraagt 8,5% van het begrotingstotaal, op basis van de Regeling schatkistbankieren decentrale overheden in Wet FiDo. Deze wordt gedefinieerd als alle lasten op de begroting bij aanvang van het jaar. De hoogte van de kasgeldlimiet is voor 2026 berekend op € 28,4 miljoen (2025: € 19,5 miljoen).

De totale rentelasten worden jaarlijks volledig toegerekend aan de verschillende taakvelden via de zogenaamde renteomslag. Het onderstaande renteschema biedt inzicht in de rentelasten van externe financiering, de wijze van toerekening en het renteresultaat. De Commissie BBV adviseert, omwille van het gewenste inzicht, eenvoud en transparantie, geen bespaarde rente meer toe te rekenen aan eigen vermogen en voorzieningen. Lansingerland volgt dit advies sinds 2016.

De gemeente voert een veelheid aan activiteiten uit, doet investeringen in bijvoorbeeld riolen en gebouwen en voert grondexploitaties uit. Al deze zaken leiden tot een financieringsbehoefte. Deze financieringsbehoefte is meerjarig. Op basis van deze meerjarige liquiditeitsprognoses stemmen wij onze leningportefeuille op de lange termijn en op de korte termijn af.

Financieringsbehoefte
Op basis van deze programmabegroting is de verwachte financieringsbehoefte en bijbehorende ingeschatte rentelast voor de komende jaren:

Netto schuldquote

De netto schuld weerspiegelt het niveau van de schuldenlast van de gemeente ten opzichte van de eigen middelen en wordt de ‘netto schuldquote’ genoemd. Deze netto schuldquote bestaat uit de totale schulden ultimo boekjaar gedeeld door de totale baten van de gemeente in datzelfde jaar. De netto schuldquote geeft daarmee een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie.

Door de Provincie is als toezichthouder op de financiën van de gemeenten een signaleringswaarde geformuleerd voor dit kengetal: